واژه فتق دیسک کمر (herniated disk) برای اشاره به مشکلی استفاده می شود که در آن بالشتک لاستیکی (دیسک) که بین استخوان های ستون فقرات قرار دارد، دچار مشکل می شود. فقط فردیکه آسیب دیدگی دیسک کمر دارد و این مشکل را تجربه کرده، می تواند عذاب و درماندگی این بیماری را توصیف نماید.
این درد عذاب آور بوده و هر حرکتی این درد را شدید تر می کند. این درد یک علامت هشداردهنده هست که میبایست به آن توجه نمایید، در صورت انجام اقدامات لازم، این ناراحتی و درد عموما متوقف شده و مشکل دیسک کمر حل می شود.
دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر یک بالشتک های لاستیکی بین استخوان های مهره بوده که دور نخاع می پیچند. هر دیسک یک کپسول صاف و گرد است که حدود ۱ اینچ قطر و یک چهارم اینچ ضخامت دارد. دیسک ها بشکلی محکم بین ستون فقرات قرار گرفته و توسط رباط های متصل کننده استخوان های نخاع به هم پیوسته می شوند. بعضی اوقات از درد دیسک کمر به عنوان وسیله ای برای جذب فشار و شوک یاد می شود. با گذشت زمان و افزایش سن این دیسک ها ضعیف تر و آسیب پذیر تر می شوند.
علائم و نشانه ها
امکان ابتلا به درد دیسک کمر بدون اطلاع از آن و ظاهر شدن هر علامتی وجود دارد.اما گاهی اوقات درد دیسک کمر با علامت همراه بوده و علامت آنها درد می باشد. بیشتر دیسک های فتقی در پایین کمر خود را نشان می دهند، هرچند که امکان فتق دیسک های گردن هم وجود دارد. شایع ترین علائم فتق دیسک ها شامل:
درد دست ها و پاها
اگر فتق دیسک شما در پایین کمر باشد، عموما شدیدترین میزان درد در باسن، ران و ماهیچه ساق پا خود را نشان می دهد. همچنین این درد ممکن است بخش هایی از پارا نیز شامل شود. اگر دیسک شما در ناحیه گردن دچار فتق شده باشد، عموما در در ناحیه شانه و دست شدیدتر می باشد. این درد عموما هنگام عطسه، سرفه و یا تکان دادن ستون فقرات بیشتر می شود.
بی حسی و یا سوزن سوزن شدن
افراد مبتلا به درد فتق دیسک کمر عموما احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن در بخشی از بدن که تحت تاثیر فتق می باشد، دارند.
ضعف
ماهیچه هایی که در رابطه با دیسک هستند، ممکن است ضعیف شوند. این ضعف ماهیچه ها می تواند باعث عدم تعادل و تلوتلو خوردن شود.
درد دیسک کمر عموما کم کم شروع شده و در حین نشستن و بلند شدن، در شب ها، هنگام سرفه، عطسه و یا خندیدن و یا خم شدن و یا راه رفتن بیش از حد درد شدیدتر می شود.
علت ها و دلایل
دیسک کمر اغلب به علت افزایش سن و ساییدگی و استهلاک ناشی از افزایش سن به وجود می آید. با افزایش سن، دیسک کمر بخشی از آب خود را از دست می دهد. این حالت باعث می شود که انعطاف پذیری آن ها کمتر شده و بیشتر در معرض پاره شدن قرار بگیرند و در چنین شرایطی ممکن است با یک فشار و یا چرخش کوچک نیز با پارگی دیسک مواجه شوید.
در بسیاری از افراد علت اصلی دیسک کمر ناشناخته است. گاهی اوقات ممکن است بلند کردن اجسام بزرگ و سنگین توسط عضلات کمر (به جای بلند کردن آنها با استفاده از عضلات ران و پا) باعث فتق دیسک کمر شود. به ندرت حوادثی مانند سقوط از بلندی و یا ضربه به پشت می توانند باعث دیسک کمر شوند.
عوامل
عواملی که خطر ابتلا به دیسک بین مهره ای را افزایش می دهند عبارتند از:
* وزن
اضافه وزن منجر به افزایش فشار وارد آمده به دیسک ها می شود.
* شغل
افراد با مشاغل سخت بدنی بیشتر در معرض ابتلا به فتق دیسک بین مهره ای هستند. بلند کردن، کشیدن، خم و راست شدن و یا چرخیدن های مکرر نیز می تواند این خطر را افزایش دهد.
*ژنتیک
برخی از افراد استعداد ابتلا به فتق دیسک کمر را از والدینشان به ارث می برند.
تشخیص
در معاینات پزشکی، پزشک پشت شما را با احتیاط معاینه می کند. او ممکن است از شما بخواهد که به پشت دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت های مختلف تکان بدهید تا پزشک بتواند عامل درد را تشخیص بدهد. همچنین ممکن است پزشک عصب های شما را نیز از طریق روش های زیر بررسی کند:
* رفلکس
* قدرت عضلانی
* توانایی در راه رفتن
* توانایی احساس لمس شدن، احساس برخورد جسم نوک تیز و احساس لرزش
در اغلب موارد برای تشخیص دیسک کمر تنها معاینات و سوابق پزشکی برای تشخیص آن کفایت می کند. اما اگر پزشک برای تشخیص وضعیت موجود مشکوک باشد ممکن است آزمون های دیگری را نیز تجویز کند. این آزمون ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
تست های تصویر برداری از جمله:
*تصویربرداری به کمک اشعه ایکس
*CT اسکن
* MRI
* تصویر برداری به کمک ماده حاجب
تست های عصبی که ممکن است شامل الکترومیوگرام و اندازه گیری میزان هدایت عصبی باشند. این آزمون ها می توانند به تعیین محل دقیق آسیب عصبی کمک کنند.
راه ها و روش های درمان
۱) درمان بدون جراحی
عمدتا رعایت نکات پیشگیرانه مانند اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های دردناک و استفاده برنامه ریزی شده از مسکن ها می توانند علائم ۹ نفر از هر ۱۰ نفر مبتلا به فتق دیسک بین مهره ای را تسکین دهند.
برخی از داروهای مورد استفاده در درمان دیسک کمر عبارتند از:
مسکن های بدون نسخه که معمولا برای تسکین درد های خفیف و متوسط مورد استفاده قرار می گیرند.
مسکن های قوی تر: اگر با استفاده از مسکن های بدون نسخه درد شما تسکین پیدا نکرد ممکن است پزشک مسکن های قوی تری را برای شما تجویز کند. خواب آلودگی، تهوع، گیجی و یبوست از جمله عوارض جانبی احتمالی این گونه دارو ها هستند.
داروهای مخصوص آسیب های عصبی. این دارو ها نسبت به مسکن های قوی عوارض جانبی کمتری دارند لذا تمایل برای تجویز آنها بیشتر است.
شل کننده های عضلانی: اگر شما با اسپاسم عضلانی مواجه باشید، ممکن است پزشک برای شما شل کننده های عضلانی تجویز کند. خواب آلودگی و سرگیجه از عوارض جانبی احتمالی این گونه دارو ها هستند.
تزریق کورتیزون: ممکن است پزشک داروی ویژه ای را برای تزریق مستقیم به قسمت اطراف اعصاب نخاعی شما تجویز کند. استفاده از تصویر برداری پزشکی به تزریق کننده کمک می کند که این کار را به روشی ایمن تر انجام دهد. گاهی اوقات ممکن است پزشک یک دوره استروئید خوراکی را به منظور کاهش ورم و التهاب برای شما تجویز کند.
فیزیوتراپیست ها می توانند حرکات و وضعیت هایی را به شما یاد بدهند که شما بتوانید به کمک آنها درد ناشی از فتق دیسک بین مهره های خود را به حداقل برسانید. ممکن است فیزیوتراپیست ها موارد زیر را به شما توصیه کنند:
استفاده از گرما و یا سرما
حرکات کششی
استفاده از اموال اولتراسوند
تحریک الکتریکی
استفاده کوتاه مدت از اورتز های حمایتی در گردن و کمر
۲) عمل جراحی
تعداد اندکی از افراد مجبور به انجام حمل جراحی دیسک کمر می شوند. ممکن است پزشک بعد از امتحان کردن شش هفته روش های درمانی معمول و جواب نگرفتن به سراغ عمل جراحی برود به خصوص اگر موارد زیر به صورت تدریجی در حال بدتر شدن باشند:
بی حسی و ضعف
اشکال در ایستادن و راه رفتن
از دست دادن کنترل مثانه و روده
در بسیاری از موارد توسط عمل جراحی تنها بخش بیرون زده دیسک کمر خارج می شود. با این حال در مواردی بسیار نادر پزشک مجبور به حذف کامل کل دیسک می شود. در این حالت از لوازم و تجهیزات مخصوصی برای ثابت کردن مهره ها استفاده می شود. در مواردی بسیار نادر ممکن است جراح از دیسک های مصنوعی استفاده کند.
پیشگیری
برای پیشگیری از دیسک کمر موارد زیر را انجام دهید:
ورزش کنید: تقویت عضلات به ثبات و حمایت از ستون فقرات کمک می کند.
در وضعیت های خوب بدنی قرار بگیرید (برای نشستن، ایستادن و دراز کشیدن) وضعیت های خوب فشار را بر روی ستون فقرات کم می کنند. حتما به یاد داشته باشید که حالت نشستن خود را تصحیح کنید و در هنگام بلند کردن اجسام از ران ها و پاهای خود کمک بگیرید نه کمرتان
حفظ وزن سالم: اضافه وزن باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و افزایش احتمال ابتلا به دیسک کمر می شود.