سردردهای اولیه
انواع ثانویه سردرد جدید و مداوم روزانه
سردرد ناشی از حجم پایین مغزی نخاعی: در این سندروم ها، سردرد به صورت وضعیتی بوده و در حالت نشسته یا ایستاده شروع و با دراز کشیدن بهتر می شود. درد در ناحیه پیشانی و پس سری بوده و کیفیت مبهم دارد، ولی ممکن است ضربان دار هم باشد. مهمترین علت سردرد مداوم به دلیل حجم پایین مایع مغزی نخاعی، و یا نشت مایع مغزی نخاعی پوکنسیون کمری بوده، که معمولا 48 ساعت بعد شروع می شود، ولی ممکن است تا 12 روز به تاخییر بیفتد. شیوع آن بین 10 تا 30% می باشد. نوشیدنی های حاوی کافئین ممکن است باعث بهبود گذرایی در این بیماران شود. سایر علل این این سردرد عبارت است از: بلند کردن جسم سنگین، زور زدن، سرفه کردن، ارگاسم متعدد. با گذشت زمان ماهیت وضعیتی سردرد کمتر تظاهر می کند. علت برزو علائم حجم پایین مغزی نخاعی و نه فشار پایین آن می باشد. اگرچه فشار مایع مغزی نخاعی 0 تا 50 میلی متر آب بود ولی فشارهایی در حدود 140 میلی متر آب نیز دیده شده است.
تصویربرداری انتخابی اولیه در این موارد انجام یک ام آر آی مغز می باشدو ضخیم شدن وسیع مننژ به قدری واضح است که در صورت وجود علائم بالینی تشخیص آن مسجل می گردد.
درمان اولیه شردرد ناشی از حجم پایین مایع مغزی نخاعی استراحت در بستر می باشدو برای بیماران با سردرد مداوم، کافئین داخل ورید اغلب بسیار مفید است. قبل از تزریق کافئین باید نوار قلی از نظر وجود اریتمی گرفته شود. قبل از اقدام به انجام آزمون های تشخیصی برای یافتن منبع نشت مایع مغزی نخاعی، تجویز دو نوبت انفوزیون کافئین توصیه می شود. اگر محل نشت پیدا شود، می توان از تزریق همزمان خون بیمار به داخل فضای اپی دورال (فضای زیر بیرونی ترین لایه پرده مننژ) استفاده کرد که معمولا باعث علاج قطعی می گردد. این روش برای سردرد ناشی از سوراخ شدن دورا (بیرونی ترین لایه پرده مننژ) نیز به کار می رود. در بیماران با درد مقاوم می توان از تئوفلین خوراکی به جاب کافئین استفاده نمود، ولی اثرات آن کندتر از کافئین می باشد.
سردرد ناشی از فشار بالای مایع مغزی نخاعی: فشار بالای مایع مغزی نخاعی یکی از علل کاملا شناخته شده سردرد می باشد. تصویربرداری مغز در اغلب موارد می تواند علت آن را (مانند ضایعه فضا گیر) نشان دهد. سردرد جدید و مداوم روزانه به علت افزایش فشار مایع مغزی نخاعی، می تواند تظاهر اولیه در بیماران مبتلا به سودوتومور مغزی، بدون علائم بینایی به ویژه وقتی باشد که معاینه ته چشم طبیعی است.
افزایش فشار داخل مغز می تواند میگرن مزمن را دوباره فعال کند. سردرد با دراز کشیدن تشدید پیدا می کند و تاری دید شایع می باشد. بررسی میدان بینایی باید حتی در غیاب درگیری واضح چشمی انجام گیرد.
در ازریابی بیمارانی که مشکوک به افزایش فشار مایع مغزی نخاعی هستند باید تصویربرداری مغز انجام گیرد. بهتر است که یک ام آر آی مغز به همراه ام آر ونوگرافی MRV به عنوان بررسی اولیه انجام شود. اگر ممنوعیتی وجود نداشته باشد، باید پونکسیون کمری انجام و فشار مایع مغزی نخاعی اندازه گیری شود. فشار بالای مایع مغزی نخاعی و کاهش سردرد به دنبال پونکسیون کمری و گرفتن 20 تا 30 میلی لیتر مایع مغزی نخاعی ارزش تشخیصی دارد.
درمان اولیه با استازولامید می باشد. سردرد ممکن است در عرض چند هفته بهبود یابد. در صورت عدم پاسخ گویی توپیرامات درمان انتخابی بعدی می باشد.
علل اولیه سردرد جدید و مداوم روزانه: در زنان و هم در مردان دیده می شود. می تواند مشابه سردرد میگرنی یا تنشی باشد. خصوصیات میگرنی شایع بوده و شامل سردرد یک طرفه و ضربان دار (هرکدام در یک سوم موارد)، تهوع، ترس از نور و صدا (در یک دوم بیماران) می باشند. برای علل اولیه سردرد جدید و مداوم روزانه که خصوصیات میگرنی داشته باشد، داروهای پیشگیرانه موثر می باشد. سردرد جدید و مداوم روزانه از نوع تنشی، به درمان مقاوم بوده اگرچه درمان های پیشگیرانه سردرد تنشی پیشنهاد می شوند، ولی اغلب بی تاثیر هستند.
سردرد مداوم نیمکره سر
خصوصیات این نوع سردرد عبارتند از: درد یک طرفه متوسط و مداوم با نواساناتس از درد شدید، بهبود درد با ایندومتاسین و حملات درد شدید که ممکن است با ویژگی های اتونوم (پرخونی ملتحمه، اشک ریزش و ترس از نور) در سمت دیگر همراه باشند. سن شروع از 11 تا 58 سال بوده و زنان دو برابر مردان درگیر می شوند. علت آن نامشخص است.
ذرمان این نوع سردرد با این دو متاسین است (سایر ترکیبات ضدالتهابی غیراستروئیدی بی تاثیر یا کم تاثیر هستند). تزریق عضلانی ایندومتاسین یک روش تشخیصی میباشند. همچنین میتوان ایندومتایبن خوراکی را به عنوان روش جایگزین استفاده کرد. ممکن است دو هفته تا شروع اثر مفید درمانی نیاز باشد. در بیمارانی که به ایندومتاسین پاسخ نداده یا قادر به تحمل آن نمی باشند ممکن است کارگذاری الکترود برای تحریک عصب اکسیپیتال (عصب دهنده به بخش پس سری) مفید باشد.
سردردهای خنجری اولیه
ویژگی این نوع سردرد عیارت است از: درد های خنجری سر یا به ندرت صورت که از یک تا چند ثانیه یا چند دقیقه طول می کشند و ممکن است به صورت واحد یا مجموعه ای باشند. فقدان علائم اتونوم جمجمه ای، فقدان محرک های پوستی و تکرار حملات در فواصل نامنظم (ساعت ها تا روزها) از مشخصات این نوع سردرد می باشد. این دردها بیشتر در بیماران مبتلا به سایر سردرد های اولیه، مثل سردرد های اتونومیک تری ژمینال و سردرد مداوم نیمکره سر دیده می شوند. این نوع سردرد ها اغلب به ایندومتاسین بسیار عالی پاسخ می دهند.
سردرد ناشی از سرفه یک سردرد در تمام نواحی سر بوده که در اثر سرفه، به صورت ناگهانی شروع شده و چندین دقیقه طول می کشد. سایر وقایع شروع کننده شامل عطسه کردن، زور زدن، خم شدن و خندیدن هستند. در همه بیماران با این سندرم باید علل جدی از قبیل ضایعات مسدود کننده مایع مغزی نخاعی کنار گذاشته شوند. بعضی از بیماران بعد از پونکسیون کمری احساس بهبود دارند (در یک سوم بیماران مفید است). مکانیسم این پاسخ مشخص نمی باشد.
سردرد فعالیتی اولیه
این سردرد خصوصیات مشابه سردرد سرفه و میگرن دارد. ممکن است در اثر هر نوع فعالیتی ایجاد شود. درد از پنج دقیقه تا بیست و چهار ساعت طول میکشد و دو طرفه و ضربان دار می باشد. میتوان با اجتناب از فعالیت سنگین به ویژه در هوای گرم یا ارتفاع زیاد، از این نوع سردرد پیشگیری کرد. علت این نوع سردرد نامشخص است. ممکن است اتساع وریدها نقش داشته باشد. از آن جاییکه فعالیت سنگین میتواند یاعث سردرد در بیماری های جدی شود، باید علل زمینه ای خطرناک و جدی را در نظر گرفت.
باید به صورت متعادل و کنترل شده فعالیت ورزشی انجام داد. ایندومتاسین معمولا در نوع خوش خیم این نوع سردرد مفید است.
سردرد اولیه در اثر آمیزش جنسی
این نوع سردرد اولیه به دنبال آمیزش جنسی ایجاد می شود. درد معمولا به صورت مبهم و دو طرفه شروع شده و ناگهان حین ارگاسم شدید می شود. سردرد با توقف فعالیت جنسی کاهش می یابد. سه نوع سردرد فعالیت جنسی وجود دارد: یک درد مبهم در سر و گردن که با تشدید تحریک جنسی افزایش می یابد، دیگری درد ناگهانی و شدید و انفجاری حین ارگاسم، و سومی سردرد وضعیتی بعد از آمیزش مشابه سردرد ناشی از فشار پایین مایع مغزی نخاعی. سردرد زمان ارگاسم همیشه خوشخیم نمی باشد. در پنج تا دوازده درصد موارد خونریزی ساب آراکنوئید (فضای زیر لایه دوم پرده مننژ) در اثر فعالیت جنسی شروع می شود. سردرد ناشی از فعالیت جنسی در مردان بیشتر از زنان دیده می شود. در نیمی از بیماران این نوع سردرد در عرض شش ماه فروکش می کند. در نیمی از بیماران سردرد فعالیتی نیز وجود دارد. میگرن نیز در این بیماران بیشتر دیده می شود.
درمان در بسیاری از موارد فقط شامل اطمینان دادن به بیمار، توصیه به توقف فعالیت جنسی در صورت بروز سردرد خفیف و هشدار دهنده می باشد.
سردرد رعد آسای اولیه
شروع ناکهانی سردرد شدید ممکن است در غیاب هرگونه محرکی باشد. سردرد انفجاری ممکن است در مصرف داروهای محرک سمپاتیک نیز دیده شود. در یک مطالعه بر روی بیمارانی که سی تی اسکن مغز و پونکسیون کمری طبیعی داشته اند 15% عود حملات سردرد رعد آسای اولیه را داشتند و تقریبا نیمی از این افراد بعدا سردرد میگرنی یا تنشی را نشان دادند.
هر سردرد با شروع ناکهانی و شدید باید یه صورت جدی با تصویربرداری مغز (سی تی اسکن و ترجیحا ام آر آی و ام آر آنژیوگرافی MRA) و مطالعه مایع مغزی نخاعی بررسی شود.
سردرد Hypnic
این سندروم چند ساعت بعد از شروع خواب ایجاد می شود. سردرد 15 تا 30 دقیقه طول می کشد و معمولا تمام سر را درگیر می کند و تا حدی شدید است، ولی شاید یک طرفه و ضربان دار باشد. این حالت می تواند تا سه بار در شب تکرار شود. چرت های روزانه نیز ممکن است باعث شروع سردرد شوند. اکثر بیماران را زنان تشکیل می دهند و اغلب بعد از شصت سالگی شروع می شود. معمولا تهوع، استفراغ، و ترس از نور و صدا وجود ندارد. نکته عمده در این نوع سردرد، فشار خون کنترل نشده است.
یک یا دو فنجان قهوه یا شصت میلی گرم کافئین هنگام خواب، در یک سوم بیماران مفید است.