تندون ها بافت های طناب مانندی از جنس پروتئینی به اسم کلاژن هستند که عضلات را به استخوان ها متصل می کنند و وظیفه آن ها حرکت دادن مفصل و استخوان های بدن است. به بیماری ای که باعث ملتهب شدن تندون ها می شود، تندینیتیس (Tendinitis) گفته می شود. لیگامان ها نیز بافت هایی مانند تندون ها هستند اما استخوان های مختلف را به یکدیگر متصل می کنند و باعث پایداری مفاصل می شوند.
بورس ها از کیسه های ساینوویال (مفصلی)که هدفشان اجازه دادن به کشیده شدن و حرکت عضلات و تاندون ها از روی یکدیگر در نواحی که حرکت مکرر انجام میشود، تشکیل شده اند.این کیسه های ساینوویال (مفصلی) به وسیله غشای ساینوویال پوشانده شده اند که حاوی شبکه ای از رگهای خونی اند که مایع ساینووسال را ترشح می کنند. نتایج بورسیتیس (التهاب بورس) در افزایش تولید مایع ساینوویال موجب تورم کیسه های بورس می شود. با استفاده مفرط و نادرست، این بورس ها ممکن است ملتهب، بزرگ و در موقعییت های نادری عفونی شوند.
روتاتور کاف (Rotator cuff) به مجموعه ای از تندون های عضلات شانه می گویند که به استخوان های شانه و بازو متصل می شوند و مفصل شانه را در جای خود پایدار می کنند و از در رفتگی یا چرخش بیش از حد آن جلوگیری می کنند.
آناتومی روتاتور کاف:
این بیماری معمولا به دلیل تندینیتیس (التهاب تندون) درمان نشده ایجاد می شود. تندون عضلات پشت کتف به دلایل گوناگونی مستعد تندینیتیس هستند. اول، مفصل دامنه حرکتی زیادی دارد که این حرکات معمولا تکرار شونده هستند. دوم، واحد عضلانی شانه از بالا توسط یکی از برآمدگی های استخوان کتف محدود می شود که در حرکات شدید، این فضای کم باعث آسیب دیدن تندون عضلات در سطح میکروسوپی می شود. سوم، خون رسانی به این نواحی ضعیف است که باعث تاخیر در ترمیم این آسیب ها می شود. تمام این عوامل می توانند در تندینیتیس یکی یا چندتا از تندون های مفصل شانه دخیل باشند. با ادامه بیماری کلسیم در تندون ها رسوب می کند که باعث استخوانی شدن و از دست رفتن انعطاف آن ها می شود و درمان را طولانی تر می کند. با رسوب کلسیم در تندون ها احتمال پارگی تندون افزایش می یابد.
پارگی روتاتور کاف معمولا بعد از وارد شدن ضربه به واحد عضلات شانه بروز می کند. درحالی که منشا اصلی بیماری در گذشته است و در طول زمان باعث مستعد شدن بیمار به پاره شدن روتاتور کاف می شود.
پارگی روتاتور کاف:
التهاب تندون های روتاتور کاف معمولا با بورسیتیس و التهاب لیگامان های شانه همراه است که باعث افزایش درد بیمار و کاهش هرچه بیشتر عملکرد مفصل می شود. درمان این اختلالات نیز یکی از بخش های مهم پروسه درمان است. درد و کاهش عملکرد مفصل شانه می تواند باعث شود بیمار شانه را به سمت جلو نگه دارد و شانه حالتی غیرمعمول به خود بگیرد که این نیز باعث فشار اضافی روی روتاتور کاف و صدمه دیدن بیشتر آن می شود. همانند بسیاری از بیماری های اسکلتی، این بیماری در زنان بیشتر از مردان دیده می شود و با افزایش سن احتمال بیمار شدن فرد بالا می رود.
تشخیص:
بیمار مبتلا به تندنیتیس یا پارپی روتاتور کاف محل اصلی درد را در محل مفصل شانه گزارش می کند. جدا از محل آسیب دیدگی تندون های شانه، بیمار با تلاش برای حرکت دادن بازو یا شانه افزایش درد خواهد داشت. استراحت و گرما از شدت درد کم می کنند و سرما و فعالیت باعث افزایش درد می شوند. بیمار مبتلا به پارگی روتاتور کاف گزارش می کند که نمی تواند بدون کمک دست دیگرش بازو را از سطح شانه بالاتر ببرد.
در معاینه فیزیکی ضعف بیمار در چرخاندن دست به سمت خارج نشان دهنده تندینیتیس عضله پایینی پشت کتف و ضعف در چرخاندن دست به سمت داخل نشان دهنده تندینیتیس عضله بالایی پشت کتف است. معمولا با لمس شانه بیمار درد افزایش پیدا می کند. در بیمارانی که پارگی روتاتور کاف به صورت محدود رخ داده است توانایی بیمار در به نرمی بالا آوردن دست تا بالای سر کاهش می یابد. در بیمارانی که پارگی روتاتور کاف کامل است، شانه به سمت جلو متمایل می شود و بیمار نمی تواند بازو را از ارتفاع شانه اش بالاتر ببرد. در صورتی که پارگی روتاتور کامل باشد و پزشک دست بیمار را در کنار بدنش در ارتفاع شانه نگه دارد و از بیمار بخواهد دست را در همان حالت نگه دارد و سپس حمایتش را از دست بیمار قطع کند، دست بیمار به سمت بدنش پایین می افتد.
در صورت حرکت دادن بازو توسط پزشک و بدون تلاش بیمار دامنه حرکتی مفصل عادی است اما اگر خود بیمار بخواهد بازویش را حرکت دهد دامنه حرکت محدودی خواهد داشت.
درد پارگی روتاتور کاف دائمی و مزمن بوده و با دور کردن بازو از بدن و چرخاندن دست به سمت خارج بدتر می شود و در بسیار از مواقع برهم زننده خواب بیمار است. بیمار سعی می کند تا شانه را جمع کرده و از درد بکاهد. در بسیاری از موارد بیمار مبتلا به بورسیتس نیز هست و به درمان ویژه نیاز دارد.
انجام رادیوگرافی برای تمام بیماران با درد شانه الزامی است. رادیوگرافی می تواند شکستگی ها و ترک خوردگی های استخوانی را نشان بدهد. این ترک خوردگی ها ممکن است باعث علائم تندینیتیس روتاتور کاف اشتباه گرفته شوند و انجام رادیوگرافی برای تایید شدن تشخیص است. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص بیمار ممکن است نیاز به انجام آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی باشد. اگر پزشک مشکوک به پارگی تندون ها در محل مفصل باشد MRI و تصویربرداری سونوگرافی انجام می شود. تصویربرداری سونوگرافی می تواند در تشخیص رسوب کلسیم در تندون یا دیگر بیماری های شانه مانند آرتریت و بورسیتیس نیز مفید باشد.
1- لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل و تندون ها فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد چند جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2- تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به اطراف فضای تندون ملتهب تزریق می شوند. کاهش التهاب تندون، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب میشود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل تندون مطرح می شود مانند آرتریت مفصل، التهاب بافت های ثابت کننده مفصل شانه یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
برای انجام این تزریق بیمار به حالت نشسته قرار می گیرد به گونه ای که کف دست ها به حالت ریلکس روی سطح ران قرار بگیرند. سپس پزشک ساختار های داخلی محل تزریق را با دستگاه سونوگرافی شناسایی می کند و تزریق را انجام می دهد.
تزریق کورتیکواستروئید با کمک دستگاه سونوگرافی:
بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود.
3- اوزون تراپی:
برای درمان التهاب تندینیتیس روتاتور کاف می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به اطراف تندون تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم میشود، حاصل میشود.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز میشود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی یا ابزار های مختلف را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به تندینیتیس روتاتور کاف به حداقل برسد.
درمان های غیرجراحی
*فیزیوتراپی.
*تزریق اوزون.
*بلاک عصب با لیزر.
* رادیو فرکوئنسی (RF)
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مؤمن‌زاده تمامی این خدمات با راهنمایی اولتراسوند انجام می‌گیرد.