در سطح داخلی تمامی مفاصل بدن یک لایه به نام کپسول مفصلی وجود دارد که با مایع مفصلی پر شده است. کپسول مفصلی مچ دست مستعد ابتلا به بیماری کیست گانگلیونی است. در این بیماری به دلیل تجمع بیش از حد مایع مفصلی یک تکه از کپسول مفصلی به سمت پشت مچ دست برآمده می شود.
ممکن است این برآمدگی در سطح داخلی مچ دست نیز ایجاد شود اما احتمال آن نسبت به مورد قبلی بسیار کمتر است.
ممکن است بعد از این اتفاق تولید مایع مفصلی افزایش یابد که نتیجه آن بزرگتر شدن کیست قرار گرفته روی مفصل است. به وجود آمدن دریچه ای یک طرفه بین کیست و مفصل می تواند باعث بزرگ شدن کیست شود زیرا مایع مفصلی نمی تواند آزادانه به داخل کپسول مفصلی بازگردد.
تشخیص:
فعالیت، به خصوص خم و راست کردن شدید مچ، درد را بدتر می کند. استراحت و گرما تا حدی از شدت درد می کاهد. درد دائمی بوده و حالت خارشی دارد. معمولا ظاهر نامعمول کیست است که بیمار را به فکر درمان می اندازد، نه خود درد. کیست در مقابل ضربه نرم بوده و تا حدی فرو می رود درحالی که تومورها سفت هستند و فرو نمی روند. ضربه زدن به کیست ممکن است درد را افزایش دهد.
انجام رادیوگرافی برای تمام بیماران مبتلا به کیست گانگلیونی مچ الزامی است تا عدم وجود بیماری های استخوانی از جمله تومورها اثبات شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. در صورت شک پزشک به وجود تومور انجام MRI و تصویربرداری سونوگرافی الزامی است.
هر کدام از تصویر برداری هایی که توضیح داده شده اند، کاربرد خاص خود را دارند و ممکن است برای تشخیص دقیق بیماری نیاز به انجام یک یا چند تا از آن ها باشد.
درمان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است:
-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به داخل فضای بورس ملتهب تزریق می شوند. کاهش التهاب بورس، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل بورس مطرح می شود مانند آرتریت مفصل، التهاب بافت های ثابت کننده مفصل شانه (لیگامان ها و تندون ها) یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
-ازن تراپی:
برای درمان کیست گانگلیونی می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به داخل مفصل تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.