سندروم درد مایوفیشیال (Mayofascial pain) به درد هایی گفته می شود که به دلیل به قرار داشتن نقاط ماشه ای (Trigger point) (فعال کننده درد) در بافت نرم به وجود می آیند. با لمس یا تحریک این نقاط بیمار در همان نقطه و اطراف آن احساس درد می کند.
عضله اکستنسور کارپی رادیالیس برویس (Extensor carpi radialis brevis) در سمت خارجی ساعد قرار دارد و مسئول باز کردن انگشتان است.عضلات ساعد (عضله اسکتنسور کارپی رادیالیس برویس با رنگ آبی مشخص شده است):
. این عضله مستعد ابتلا به سندروم درد میوفیشیال است. در این سندروم ها "نقاط ماشه ای" در عضله تشکیل می شوند که با لمس یا تحریک فیزیکی آن ها کل عضله درد می گیرد. این سندروم معمولا به دلیل آسیب دیدگی های میکروسکوپی تکرار شونده طی فعالیت هایی مانند کار طولانی با پیچ گوشتی، استفاده از چکش اتفاق می افتد. در مواردی این سندروم به دلیل وارد شدن یک ضربه ناگهانی به عضله مانند زمین خوردن روی آرنج اتفاق می افتد.محل نقطه ماشه ای در سندورم اکستنسور کارپی رادیالیس لانگوس و محل احساس شدن درد ارجاعی:
مشخصه اصلی سندروم های درد میوفیشیال حس کردن نقاط ماشه ای در معاینه فیزیکی است. با اینکه این نقاط روی عضله قرار دارند (در پشت ساعد و نزدیک به آرنج) اما معمولا درد احساس شده توسط بیمار، درد ارجاعی به نواحی دیگر مانند پشت دست است.
این درد ارجاعی می تواند باعث طولانی شدن فرآیند تشخیص، تشخیص نادرست و یا درمان نامناسب شود. با تحریک نقاط نه تنها بیمار احساس درد منطقه ای می کند بلکه درد ارجاعی به دیگر نقاط بدن نیز دارد. علاوه بر درد منطقه ای و ارجاعی معمولا به دلیل شدت درد بیمار به طور ناخودآگاه و رفلکسی عضو مصدوم را از محرک فیزیکی که باعث فعال شدن نقطه ماشه ای شده است دور می کند.
نقطه قرمز محل نقطه ماشه ای و نقاط آبی محل احساس شدن درد هستند:
با اینکه تمام تظاهرات بالینی این سندروم شناخته شده است، اما هنوز دلیل اصلی ایجاد شدن بیماری نامشخص است. تئوری های مختلفی وجود دارد که وجه مشترک تمام آن ها ایجاد شدن نقاط ماشه ای به دلیل آسیب دیدگی های میکروسکوپی عضله است. این آسیب دیدگی ها می توانند طی یک حادثه اتفاق بی افتند یا طی زمان و با فعالیت هایی که به طور مکرر به عضله فشار وارد می کنند.
علاوه بر آسیب های میکروسکوپی عوامل دیگری نیز می توانند فرد را مستعد ابتلا به این سندروم قرار دهند. به عنوان مثال فردی که در تعطیلات آخر هفته فعالیت ورزشی سنگین انجام می دهد، مستعد ابتلا به انواع سندروم های درد میوفیشیال است. نحوه نشستن غلط پشت کامپیوتر، در هنگام رانندگی یا تماشای تلویزیون نیز از می توانند باعث ابتلا فرد به این سندروم شوند. آسیب دیدگی های قبلی بیمار که باعث عملکرد غیر طبیعی عضله می شوند نیز می توانند یکی از دلایل بیمار شدن فرد باشند. تمام این موارد اگر با وضعیت تغذیه نامناسب، اختلالات جسمی و روانی مانند استرس و افسردگی مزمن همراه شوند، احتمال ابتلا فرد به این سندروم ها را افزایش می دهند.
سفتی بیش از حد عضله و ضعف بیمار معمولا با دیگر علائم بیماری همراه می شوند که باعث ناتوانی بیشتر بیمار و پیچیده شدن درمان می شوند. سندروم های درد میوفیشیال می توانند به تنهایی اتفاق بیافتند یا با دیگر بیماری ها مانند رادیکولوپاتی (وارد شدن فشار روی اعصاب خارج شده از نخاع توسط مهره های ستون فقرات) و سندروم های درد مخصوص منطقه درگیر شده همراه شوند. در بسیاری از موارد فرد مبتلا به سندورم درد میوفیشیال از بیماری های روانی مانند افسردگی نیز رنج می برد. درمان این اختلالات روانی باید به عنوان بخش مهمی از برنامه درمانی این سندروم ها مد نظر قرار گیرد.
تشخیص:
نقطه ماشه ای محلی است که عضله اکستنسور کارپی رادیالیس برویس در آنجا آسیب های فیزیکی میکروسکوپی دیده است. با لمس یا کشیدن این نقطه بیمار نه تنها در این نقطه بلکه در کل ساعد به شدت احساس درد خواهد کرد. درد این نقطه درد محلی و درد بقیه ساعد درد ارجاعی است. علاوه بر درد محلی و ارجاعی، بیمار ناگهان دست خود را به حال رفلکسی برای فرار از محرک درد تکان می دهد. به این حرکت ناخودآگاه نشانه پرش (Jump sign) می گویند. این نشانه یکی دیگر از علائم سندروم درد میوفیشیال است. نقطه ماشه ای معمولا در پشت آرنج قرار داد.
روش های مختلف درمان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و روش های ترکیبی طب نوین است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است.
1-لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت عضله فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر عضله کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد به یک تا چند جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به محل ملتهب شده در عضله تزریق می شوند. کاهش التهاب عضله، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در ناحیه ساعد مطرح می شود ماننداختلال اعصابی که به این ناحیه ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
قبل از انجام تزریق بیمار به پشت روی تخت معاینه می خوابد و دست روی شکم بیمار قرار می گیرد تا عضله اکستنسور کارپی رادیالیس برویس ریلکس شود. سپس پزشک محل نقطه ماشه ای را پیدا می کند و تزریق را انجام می دهد.
می توان برای جلوگیری از آسیب دیدن ساختار های داخلی بدن توسط سوزن از دستگاه سونوگرافی استفاده کرد. این دستگاه به پزشک اجازه مشاهده ساختارهای داخلی را در حین انجام تزریق میدهد.
3-ازن تراپی:
برای درمان سندروم اکستنسور کارپی رادیالیس برویس می‌توان از تزریق اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی آب حاوی گاز ازن به داخل فضای عضله تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت نیم ساعت درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد به دلیل افزایش سطح اکسیژن و بالا رفتن سوخت و ساز عضله و فعال شدن فرآیند های ضدالتهابی توسط ازن اتفاق می افتد.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک تعدادی تزریق از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی زمانی مشخص توزیع شوند. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا میدهد. در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفوسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه نشستن نادرست، نحوه غلط تایپ کردن با کیبورد و نحوه غلط استفاده از ابزار های مختلف اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به سندروم اکستنسور کارپی رادیالیس برویس به حداقل برسد.