درد زیر زانو ناشی از آرتریت مفصل تیبیوفیبولار و روش های مختلف درمان

در تمامی مفاصل بدن غضروف هایی به نام غضروف مفصلی وجود دارند که استخوان های شرکت کننده در مفصل را از یکدیگر جدا می کنند. این غضروف که سطح تمام استخوان های داخل مفصل را می پوشاند از برخورد و ساییش استخوان ها در حین حرکت مفصل جلوگیری می کند. آرتریت (arthritis) انواع مختلفی دارد اما اساس بیماری در تمام انواع آرتریت یکسان است. در این بیماری غضروف مفصلی تحلیل می رود و استخوان های مفصل با یک دیگر تماس پیدا می کنند. در نتیجه کشیده شدن استخوان ها روی هم مفصل ملتهب و دردناک می شود.

دو استخوان به اسم تیبیا (درشت نی) و فیبولا (نازک نی) ساق پا را تشکیل می دهند. درست در زیر زانو این دو استخوان با یک دیگر مفصل می شوند. به این مفصل، مفصل تیبیوفیبولار (Tibiofibular) می گویند.

آناتومی مفصل تیبیوفیبولار:

این مفصل مستعد ابتلا به آرتریت توسط عوامل متعددی است که تمام این عوامل توانایی آسیب رساندن به غضروف مفصل را دارند. از بین انواع مختلف آرتیت، استئوآرتیت شایع تر از بقیه است که موجب درد در این مفصل (کمی پایین تر از زانو) می شود.بعد از استئوآرتریت، آرتریت روماتوید و آرتیت بعد از تروما (بعد زا ضربه) شایع ترین انواع آتریت هستند که موجب درد در محل این مفصل می شوند. مفصل تیبیوفیبولار به دفعات توسط زمین خوردن هایی که در آن پا به سمت داخل چرخیده و زانو خم شده است آسیب می بیند. این گونه زمین خوردن ها باعث آرتیت بعد از تروما (آسیب فیزیکی) می شوند.دلایل کمتر شایع درد این مفصل به دلیل آرتیت شامل بیماری های کلاژن وریدی، عفونت ها و بیماری های لنفی هستند.

تشخیص:

اکثر بیمارانی که درد مفصل تیبیوفیبولار آن ها به دلیل استئوآرتیت و آرتریت بعد از تروما است، در اطراف محل مفصل و سمت خارجی زانو احساس درد می کنند. خم و باز کزدن زانو و چرخاندن مچ پا به سمت داخل درد را بدتر می کند. استراحت و گرما تا حدودی درد را کاهش می دهند. درد دائمی است و ممکن است مختل کننده خواب بیمار باشد.بعضی بیماران ممکن است در هنگام استفاده از مفصل حالتی شبیه شکستن قلنج را تجربه کنند.

علاوه بر درد در محل مفصل، بیمار کاهش کارایی و دامنه حرکت مفصل را گزارش می کند. به زبان ساده تر، کارهای روزانه مانند راه رفتن، بالارفتن از پله ها و سوار یا پیاده شدن از ماشین برای بیمار دشوار است. خشکی صبحگاهی و خشکی پس از نشیتن های طولانی در بیماران مبتلا به آرتیت مفصل تیبیوفیبولار بسیار شایع هستند.

با ادامه بیماری، به دلیل استفاده کمتر بیمار از مفصل، بافت عضلانی تحلیل می رود. با تحلیل بافت عضلانی حمایت آن ها از مفصل نیز کاهش پیدا می کند که سرانجام به ناپایداری مفصل منجر می شود. این ناپایداری در بیشتر مواقع خود را در هنگام راه رفتن روی سطوح ناهموار و یا بالا رفتن از پله ها نشان می دهد.

رادیوگرافی برای تمام بیماران با درد مفصل تیبیوفیبولار الزامی است. بر اساس شواهد بالینی و شرح بالینی بیمار ممکن است آزمایشات دیگری از جمله شمارش کامل سلول های خونی نیز نیاز باشد. تصویربرداری MRI در صورت شک پزشک به وجود آسیب داخلی مفصل با وجود تومر الزامی است. اسکن استخوان می تواند برای پی بردن به شکستگی های فشاری در محل مفصل به خصوص بعد از تروما مفید باشد.

روش های مختلف درمان:

در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و روش های ترکیبی طب نوین است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است. موارد عفونی اغلب با علائم سیتمیک شدید مانند تب و لرز همراه هستند و به سادگی تشخیص داده می شوند و باید با به صورت اورژانسی با دارودرمانی و دیگر روش ها درمان شوند.

1-لیزر درمانی:

در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد مفصل تیبیوفیبولار به طور میانگین 5 جلسه لیزر درمانی جوابگو است.

2-تزریق کورتیکواستروئید:

کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به داخل فضای مفصلی تزریق می شوند. کاهش التهاب مفصل، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم غضروف آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل مفصل مطرح می شود مانند التهاب تندون های اطراف مفصل یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.

تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل مفصل هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.

مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.

در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.

معمولا بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود. بیماری های کلاژن عروقی نیازمند درمان های چند جانبه هستند و فقط با استفاده از تزریق نمی توان بیماری را به طور کامل درمان کرد. اما قسمت اصلی درمان این بیماری تزریق داخل مفصلی است.

3-ازن تراپی:

برای درمان آرتریت مزمن می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به داخل فضای مفصلی تزریق می شود.

معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.

مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.

برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.

4- تغییر سبک زندگی:

حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی یا ابزار های مختلف را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به آرتریت تیبیوفیبولار به حداقل برسد.