گزگز و سوزن ‌سوزن شدن دست و پا

اغلب افراد، احساس گزگز و سوزن ‌سوزن شدن در دست و پای خود را جدی نمی‌دانند و آن را نادیده می‌گیرند. هر چند احساس گزگز و سوزن‌ سوزن شدن دست و پا به طور کلی مشکل بسیار شایعی نیست اما افراد بالای 40 سال، مبتلایان و دیابت و گیاهخواران در معرض بروز این مشکل هستند.  بیحسی و خواب رفتن پاها معمولاً به خاطر ایستادن یا نشستن در یک حالت ثابت برای مدت زمان طولانی است. اما از سوی دیگر، این مشکل ممکن است بر اثر آسیب‌های عصبی، بیرون‌زدگی دیسک، اختلال در جریان خون و کمبود ویتامین نیز ایجاد شود. اگر گزگز و سوزن ‌سوزن شدن دست و پاها به خاطر یک مشکل یا بیماری زمینه‌ای باشد، احتمالاً می‌توان با درمان آن بیماری، مشکل گزگز و خواب رفتن دست و پاها را نیز برطرف نمود. در برخی از موارد می‌توان با برطرف کردن علت اصلی، علائم ایجاد شده مانند سوزش، بیحسی و خواب رفتن دست و پا را نیز از بین برد. برای مثال اگر شما دچار آسیب مزمن ناشی از حرکات تکراری شده‌اید، اعمال برخی تغییرات کوچک در سبک زندگی شما برای اصلاح این حرکات یا انجام دادن فیزیوتراپی، می‌تواند مشکل شما را برطرف کند.

روش درمان گزگز و بیحسی در دست و پاها با توجه به عامل اصلی که موجب اختلال در عملکرد عصب‌ها شده است، متفاوت است. در کلینیک پروفسور سیروس مؤمن‌زاده، برای حل این مشکل معمولاً گذراندن یک دوره‌ی درمان فیزیوتراپی تجویز می‌شود. این دوره‌ی درمانی در ابتدا شامل درمان‌های دستی همراه با تجویز داروهای غیراستروئیدی برای کاهش التهاب است. در صورتی که علائم شما همچنان پابرجا بمانند، روش‌های درمانی دیگری از جمله لیزر سرد، اولتراسوندتراپی، تحریک الکتریکی عصب‌ها (TENS)، شاک‌ویو‌تراپی، ماساژدرمانی، مگنت‌تراپی، اوزون‌تراپی و ورزش‌ درمانی، به کار گرفته می‌شوند. 

علل

سیاتیک

عصب سیاتیک عصبی است که از ستون فقرات نشات گرفته و با عبور از پایین لگن و باسن در پاها امتداد پیدا می‌کند. فشار به عصب سیاتیک، مشکل بسیار شایعی است که موجب درد و بیحسی در کمر و پاها می‌شود.

بیرون‌زدگی دیسک

بیرون‌زدگی دیسک گردن یا گیرافتادگی عصب‌ها در گردن موجب وارد آمدن فشار به عصب‌هایی می‌شود که از گردن به سمت دست‌ها امتداد پیدا می‌کنند و بنابراین علائم گزگز یا بیحسی در دست‌ها ایجاد می‌شود. بیرون‌زدگی دیسک کمر یا گیرافتادگی عصب‌ها در کمر نیز به طریق مشابهی موجب بیحسی و مورمور شدن پاها می‌شود.

روماتیسم کمر و گردن

روماتیسم گردن و روماتیسم کمر موجب فرسایش استخوان‌ها و بافت‌ها در ستون فقرات و گیرافتادگی عصب‌ها می‌شود که این امر نیز منجر به حس گزگز، سوزن ‌سوزن شدن و خواب رفتن دست و پا می‌شود.

سندرم تونل تارسال

سندرم تونل تارسال موجب فشار به عصب‌های گذرنده از مچ پا بر اثر آسیب‌های مزمن یا حاد می‌شود. این سندرم علاوه بر گزگز و بیحسی، موجب درد، ضعف و حس سوزش در عضلات پا نیز می‌شود.

سندرم تونل کارپال

در سندرم تونل کارپال، کانالی که در مچ دست قرار دارد و تاندون‌ها و عصب‌ها از درون آن از مچ عبور کرده و به کف دست و انگشتان می‌روند، تنگ و باریک می‌شود و در نتیجه به عصب‌ها فشار وارد می‌شود. سندرم تونل کارپال موجب درد و بیحسی در ساعد دست، مچ، کف دست و انگشتان می‌شود.

آسیب فیزیکی و شکستگی

آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان‌ها می‌تواند موجب فشار به عصب‌های مجاور و در نتیجه حس گزگز و سوزن‌سوزن شدن در دست یا پا شود.

دیابت

دیابت یکی از علل شایع مشکلی به نام نوروپاتی محیطی (آسیب به عصب‌های دست و پا) است.

کمبود ویتامین

کمبود ویتامین B12 موجب بروز علائمی مانند خواب رفتن، بیحسی و مورمور شدن در دست و پاها و همچنین احساس ضعف عضلانی و عدم تعادل می‌شود. مصرف بیش‌ از حد ویتامین B6 نیز موجب گزگز و سوزن ‌سوزن شدن دست و پاها می‌شود.

بیماری ام اس

بیماری ام اس نوعی بیماری خودایمنی است که مغز و طناب نخاعی را درگیر می‌کند. علاوه بر بیحسی و خواب رفتن دست  و پاها، سایر علائم ام‌ اس عبارتند از: از دست دادن تعادل، مشکل در حرکت دادن دست و پا و گرفتگی عضلانی.

داروها و مواد سمی

مواد سمی مانند فلزات سنگین، سموم موجود در محیط، مواد شیمیایی صنعتی و برخی از داروهای خاص مانند داروهای شیمی ‌درمانی می‌توانند موجب بی‌حسی در دست و پاها شوند.

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب حاد و شدید می‌تواند موجب نفس‌ نفس زدن‌های سریع شود. نفس کشیدن سریع و کوتاه برای چند دقیقه‌ی متوالی نیز موجب بیحسی دست، پاها و لب‌ها و همینطور احساس گرفتگی عضلات و غش کردن می‌شود.

تشخیص

پزشک شما در ابتدا برای تشخیص علت بروز علائم شما، بیماری‌ها و مشکلاتی که در حال حاضر دارید را مدنظر قرار کی دهد. برای مثال، در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، پزشک بررسی خواهد کرد که دیابت شما موجب آسیب به عصب‌ها و نوروپاتی شده است یا خیر. پزشک همچنین ممکن است شما را معاینه فیزیکی کامل کند. معاینه فیزیکی احتمالاً شامل ارزیابی‌های عصبی می‌شود. آزمایش خون و سایر تست‌های خاص مانند ضربه به ستون فقرات نیز می‌توانند در تشخیص علت اصلی گزگز و بیحسی دست و پاها کمک‌کننده باشند. در صورتی که پزشک حدس بزند که مشکلی در ستون فقرات کمری یا گردنی شما وجود دارد، ممکن است انجام عکس‌برداری رادیوگرافی با اشعه ایکس یا اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن را تجویز کند.

درمان

درمان کردن علت اصلی مشکل

در صورتی که شما برای مدت زمانی طولانی است که مشکل گزگز و خواب رفتن دست و پا را دارید، لازمه‌ی درمان موفقیت‌آمیز شما این است که در ابتدا علت اصلی و زمینه‌ای مشکل شما به درستی تشخیص داده شود. با اعمال اقدامات درمانی مناسب می‌توان علائم گزگز، بیحسی و سوزن‌سوزن شدن دست و پاها را به خوبی کنترل نمود. برای مثال، کاهش مصرف قند در بیماران دیابتی و مصرف مکمل‌های ویتامین می‌تواند بهبودی چشمگیری در وضعیت بیمار ایجاد کند.

کمپرس آب گرم

هر زمان که در دست یا پای خود احساس گزگز یا خواب رفتن داشتید، تنها کاری که لازم است انجام دهید این است که دست و پای خود را در آب گرم قرار دهید. این کار نه ‌تنها به بهبود علائم، بلکه به  داشتن خواب بهتر نیز کمک می‌کند.

درمان دارویی

داروهایی که ممکن است برای گزگز و سوزن ‌سوزن شدن دست و پا تجویز شوند عبارتند از:

• داروهای مسکن غیر تجویزی (دوز پایین) یا داروهای مسکن تجویزی (دوز بالا) برای کنترل درد
• داروهای ضدتشنج یا داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای
• تزریق استروئید در اطراف عصب ملتهب برای کاهش تورم

فیزیوتراپی

بسته به نوع آسیب‌دیدگی یا بیماری شما، روش‌های درمانی مختلفی در فیزیوتراپی برای درمان گزگز و سوزن ‌سوزن شدن دست‌ها و پاها انجام می‌شوند:

در موارد فشار به عصب:

هدف اصلی درمان، کاهش فشار بر روی عصب است. فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند که بدن خود را در حالت و راستای صحیحی قرار دهید و به شما آموزش‌هایی در جهت کاهش درد و التهاب می‌دهد. آموزش نحوه‌ی قرارگیری بدن در راستای صحیح و تقویت کردن عضلات تضعیف‌شده و همچنین کشش دادن عضلات  گرفته موجب کاهش تنش عضلانی و در نتیجه کاهش درد می‌شود.

در صورت گیرافتادگی عصب در ستون فقرات:

از روش تراکشن (کشیدن آرام و ملایم مهره‌های کمر و گردن) برای کاهش فشار وارد شده به عصب استفاده می‌شود.

در صورت وجود تورم زیاد:

درمان دستی انجام می‌شود که کمک زیادی به افزایش جریان مایعات می‌کند و تورم را کاهش می‌دهد. با کاهش تورم، فشار از روی عصب‌ها و ساختارهای دیگر برداشته می‌شود.

در صورت کاهش جریان خون، فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند که حالت و راستای قرارگیری بدن خود را اصلاح کنید توصیه‌هایی در جهت بهبود چابکی و تحرک پذیری بدن به شما می‌کند. همچنین ورزش‌های مخصوصی برای بهبود سلامت قلبی عروقی و گردش خون رد بدن، به شما آموزش داده می‌شود.

ورزش‌درمانی برای گزگز و بیحسی دست و پاها

انجام حرکات کششی خاص می‌تواند به افزایش جریان خون و برطرف شدن بی‌حسی و گزگز دست و پاها کمک کند.

ورزش‌های مخصوص گزگز و سوزن‌سوزن شدن دست‌ها

کشش انگشت شست

 انگشت شست خود را در مشتتان بگیرید.  مچ دست را به سمت پایین خم کنید تا کشش را در انگشت شست و مچ دست خود حس کنید.

کشش مچ دست

کف دست خود را به دیوار بگذارید به طوری که آرنج صاف باشد و انگشتان دست به سمت پایین باشند. با دست دیگر خود انگشت شست را به سمت عقب بکشید تا کشش را در کف دست و ساعد خود حس کنید.

کشش عضلات اکستنسور

آرنج خود را صاف کنید و دستتان را مشت کنید. با دست دیگر، مشت خود را از پایین بگیرید و به سمت خودتان بکشید تا کشش را روی ساعد خود حس کنید.

کشش رباط فاسیای پلانتار در کف پا

کشش دست و پا

کشش قسمت بالایی پا