کمردرد مکانیکال (مانند کمر درد سیاتیک)
کمر درد مکانیکال ازجمله کمر درد سیاتیک مهم‌ترین علل کمردرد محسوب میشود. یعنی کمردردهایی که با فعالیت تشدید میشود و با استراحت بهتر میشود که عموماً 85 % علت کمر دردها را شامل می‌باشد.
از علت‌های گرفتگی کمر می‌توان به بد نشستن یا طولانی نشستن ، برداشتن اجسام سنگین، سن و سال، ژنتیک، آمادگی جسمانی، طریقه خوابیدن، وزن بدن فرد و بسیاری از عوامل دیگر اشاره کرد. انجام فعالیت سنگین بدن فرد را مستعد ایجاد این کمر درد می‌کند و در یک زمان ناگهان این کمردردها ایجاد میشود.
انواع دیسک کمر و فتق یا پارگی دیسک، فاصله مهره‌ها، واژه‌هایی مانند لیزیس و لیستزیس و دردهای سیاتیکی کمر همه جزئی از کمردردهای مکانیکال محسوب می‌شوند.
کمر درد ارجاعی Refferal pain
به این معنی است که قسمتی از بدن دچار یک ضایعه شده و ایجاد درد می کند و هم زمان با آن ناحیه در محل دیگری هم درد احساس می شود. نکته مهم در دردهای ارجاعی این است که هر چه درد در محل اولیه بیشتر باشد، درد در ناحیه دوم نیز بیشتر می شود. به عنوان مثال هر چه درد کمر بیمار شدید می شود، درد ارجاعی به ناحیه باسن نیز بیشتر می شود. بسیاری از دردهای فاست و لیگامانی با انتشار درد به ناحیه باسن یا ران همراهی دارند که درد ارجاعی یا referral است. درد ریفرال کمر به زیر زانو تیر نمی کشد.
کمر درد رادیکولار Radicular pain
دردی است که به علت تحت فشار قرار گرفتن یک ریشه ی عصبی به وجود می آید. میزان درد کمر با درد رادیکولار ارتباطی زیاد با هم ندارند. یعنی ممکن است درد کمر خیلی کم باشد، ولی درد پا بسیار شدید باشد.
سندرم دم اسب qauda equinae
هنگامی است که ریشه های عصبی در زیر ناحیه نخاع Conus medullaris) ) تحت فشار شدید قرار می گیرند که می تواند به علت یک دیسک central بزرگ باشد. این سندرم بسیار خطرناک است. سه علامت مهم این سندرم عبارتند از: درد و ضعف پیش رونده هر دو اندام تحتانی، گزگز وبی حسی در اطراف مقعد (پری آنال)، بی اختیاری ادرار. سندرم کوداکوئینا یک اورژانس مهم ستون فقرات است و در صورت عدم تشخیص می تواند ایجاد فلجی دایمی برای بیمار شود.
کمردرد التهابی
کمردردهای التهابی یکی از دلایل کمردرد است که اغلب با استراحت تشدید میشود و بیمار صبح که از خواب بلند میشود، دارای درد شدیدی در ناحیه کمر است. درحالی‌که درد کمر در حین فعالیت‌های روزانه بیمار اغلب بهتر میشود.
البته باید توجه کنید در فاز حاد و تحریکی دیسک کمر و حملات آرتروز کمر هم با دردهای مقطعی که صبح تشدید می‌شوند مواجه هستیم. در این نوع کمر درد بیماران به‌هیچ‌وجه به دلیل تشدید درد در صبح قادر به انجام فعالیت‌های روزمره نیستند.
همچنین در کمرهای التهابی گاهی علت می‌تواند روماتیسم مفاصلی باشد که روماتیسم خود در اکثر موارد علت ژنتیکی دارد و از والدین به فرزندان منتقل میشود.
اگر علت کمردرد عفونت هم باشد با همین تظاهرات التهابی خود را نشان می‌دهند. یعنی مثلاً بیماری که به دلیل تب مالت در حال حاضر درد ناحیه کمر دارد عمدتاً کمردرد وی در صبح و اصولاً با استراحت تشدید میشود.
بسیاری از انواع سرطان‌ها و تومورهای نخاعی هم ممکن است خود را به‌صورت درد شبانه نشان دهند.
البته مجموعه درد التهابی کمردرد یعنی تمام انواع کمر دردهای دارای منشأ روماتیسم، عفونی و سرطانی مجموعاً 10 تا 15 % علل کمر درد را بیشتر تشکیل نمی‌دهند.
کمردرد عصبی
در این حالت اغلب عصبی شدن و ناراحت شدن فرد موجب اسپاسم عضلانی و ازجمله اسپاسم کمر میشود و به همین دلیل پاتولوژی موجود در کمر را تشدید می‌کند.
از طرف دیگر گاهی کمردرد عصبی ممکن است نوعی رفتار عادتی باشد که بیمار را به سمت مرخصی و استراحت‌های خانگی بکشد.
نغییرات هورمونی
جالب است بدانید دلایل کمر درد هرچه باشد در خانم‌ها در دوران عادت ماهانه تشدید میشود و بسیاری ممکن است علت کمردرد در زنان را پریود بودن بدانند درحالی‌که این عامل تنها تشدیدکننده است.
کمر درد شغلی
تمام افراد حداقل یکبار در طول عمر دچار کمردردهای شغلی می‌شوند و 20% مردم سالی یکبار به این نوع کمردردها دچار می‌شوند.
کمردرد شغلی یک واقعیت است و شایع‌ترین شکایت شغلی است و علت بیشترین ساعت کار ازدست‌رفته می‌باشد.
کمردردهای شغلی درمجموع پرهزینه‌ترین مشکل بهداشتی محیط کار می‌باشد و در هر مقطع از زمان 2% از جمعیت زیر 45 سال را ناتوان می‌کند و در مجموع در آمریکا سالی 50 بیلیون دلار فقط هزینه اجتماعی دارد.
عوامل بروز درد کمر در کمر درد شغلی
اعمال فشار و نیروی اضافی
وضعیت ایستا ( خصوصاً نشستن طولانی) و به ویژه رانندگی
خم شدن مکرر در حین برداشتن وسایل
پیچش کمر در حین حمل وسایل
ارتعاش
ساعت کار طولانی و شیفت‌های پشت سر هم
مشکلات روحی و عصبی حین کار
نشستن بدون تکیه‌گاه
علل کمردرد ایجادشده بعد از کار آیا فقط فشار مکانیکی ناشی از دیسک کمر می‌باشد؟
شایع‌ترین علت التهاب و واسطه‌های شیمیایی ناشی از آن می‌باشد به همین دلیل هم مهم‌ترین درمان طبی بدون جراحی جهت کاهش التهاب است و در مرحله دوم فشار و آسیب عناصر عصبی ( نخاع یا ریشه‌های عصبی) و سومین علت پلاستیسیتی شدید یا به بخاطرآوری درد به واسطه نقش احاطه مراکز فوقانی عصبی و مغز است. بنابراین اطلاق کمردرد و تشخیص آن به صرف انجام MRI کار غلط و بیهوده است و حتماً باید در کنار معاینه بیمار یا سایر تست‌ها مانند نوار عصب و عضله تفسیر شود.
کمردرد در بارداری
به موازات افزایش وزن جنین، کمردرد در دوران بارداری هم تشدید میشود از یک طرف هم در دوران حاملگی هورمونی به نام ریلکسین در بدن ترشح میشود و همچنین افزایش هورمون پروژسترون از یک طرف سبب شلی لیگامانی تشدید کمردرد در دوران بارداری میشود.
بسیاری از خانم‌ها قبل از دوران حاملگی دارای کمر دردهای گاه‌وبیگاه و بعضاً شدید می‌شوند که باید قبل از اقدام به حاملگی در پی درمان کمردرد خود باشند و در غیر این صورت به‌احتمال قریب به یقین دچار کمردرد در حاملگی خواهند شد.
درمان کمردرد در دوران بارداری بسیار مشکل‌تر از درمان کمر درد خارج از این دوران می‌باشد. چون از یک طرف بسیاری از دستگاه‌های فیزیوتراپی برای بیماران ممنوعیت دارد و از طرفی نمی‌توان چندان به بیماران دارو برای درد کمر داد و حتی ورزش در دوران بارداری و برای کمردرد دوران بارداری محدودیت‌های خاص خود را دارد و نمی‌توان به بیماران هر ورزشی را داد. از طرفی بعضی از ورزش کمر درد در بارداری سه‌ماهه اول مناسب است درحالی‌که ممکن است همان ورزش‌ها در سه ماهه سوم ممنوع باشد.
کمردرد خطرناک
در کمردرد، پزشکان متخصص یک سری از علایم تحت عنوان پرچم قرمز دارند که نشان می‌دهد منشأ این کمر درد مهم‌تر از یک درد ساده و زودگذر می‌باشد و نیاز به مطالعات تشخیصی بیشتر یا پیگیری‌های جدی‌تر دارند.
علائم پرچم قرمز عبارت‌اند از:
کلیه کودکان زیر 18 سال و کلیه افراد بالای 55 سال با درد کمر باید تحت بررسی‌های جدی قرار بگیرند.
کمردردهایی که بعد از ضربات شدید مانند تصادف یا افتادن یا زمین خوردن ایجاد می‌شوند.
کمردردهایی که ماهیت درد مکانیکال را ندارند مانند کمردردی که با فعالیت تغییری ندارد و یا درد بیمار در شب و موقع خواب زیاد میشود.
کمر درد در بیمارانی که سابقه استفاده زیاد از کورتون دارند.
کمر درد در بیماری که سابقه سرطان دارد .
کمر درد در بیماران دارای نقص ایمنی مانند بیماران دارای ایدز.
کمردرد در بیماری که دارای ضعف عمومی یا تعریق شبانه و یا کمردرد بیمار همزمان با یک کاهش وزن جدی در بیمار می‌باشد.
کمردرد در بیماری که پزشک در معاینه فیزیکی خودش در بیمار یک دفورمیتی مانند انحراف ستون فقرات شک می‌کند.
در بیمارانی که خشکی کمر و یا کمردرد صبحگاهی شدید دارند .
کمردرد بیماران که دردهای ارجاعی شدید به پاها دارد و به نوعی جزئی شدید از کمر درد سیاتیک شدید می‌باشد و یا درد کمر که با نقص پیش‌رونده عصبی دارند یا معاینات عضلات آن‌ها ضعیف می‌باشد.
کمردرد در بیمارانی که سابقه بیماری‌های روماتیسمی یا درگیری مفاصل محیطی دارند.
درمان کمر درد بدون جراحی
استراحت
استراحت حتی در شدیدترین نوع کمر درد مانند کمردرد سیاتیک حداکثر 3 روز به‌صورت مطلق توصیه میشود و بیشتر از آن می‌تواند موجب ضعیف شدن عضلات کمر شود. هرچند بسته به شرایط بیمار و تحت نظارت پزشک دوران استراحت می‌تواند کاهش یا افزایش یابد.
داروهای کمر درد
داروهای ضدالتهابی غیر التهابی NSAID با دوز صحیح و به مدت مناسب تحت نظر پزشک متخصص توصیه میشود.
داروهای شل‌کننده عضلات کمر در موارد اسپاسم‌های عضلانی استفاده میشود. این داروها در درمان برخی انواع کمردرد مانند باکلوفن و قرص متوکاربامول از این دسته دارویی هستند.
داروهای مرتبط با دردهای نوروپاتیک مانند ضدافسردگی سه حلقه‌ای (T.C.A) و گاباپنتین
پمادهای موضعی با هدف تسکین درد
داروی تزریقی هیدروکورتیزون و داروهای مشابه این دسته اطراف ریشه‌های کمری جهت کاهش التهاب حاد
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی برای درمان اختلال‌های مزمن تاندون‌هاو عضله‌ها، تسکین درد گردن و کمر و نقاط ماشه‌ای به کار برده میشود. شاک ویو تراپی کارآمد و سریع بوده و نتایج آن در دراز مدت چشمگیر است.
التیام یافتن آسیب ها چند روز زمان می‌برد و بسیاری از بیماران پیش از پایان یافتن هفته دوم متوجه بهبودی قابل ملاحظه می‌شوند.
کشش ستون فقرات
درمان کمر درد با کشش ستون مهره‌ها می‌تواند به صورت دستی یا مکانیکی انجام گیرد که به تشخیص پزشک و ترجیح بیمار بستگی دارد.
با این روش هر گونه فشاری روی دیسک‌ها یا مفاصل ستون فقرات آزاد میشود و مهره‌ها به جایگاه اصلی خود در امتداد ستون فقرات برگردانده می‌شوند. کلنیک پیشگام یکی از جدید ترین دستگاه های جدید کشش کمر تحت عنوان دکامپرسیون تریتون از کشور شآمریکا خریداری کرده که بیماران کمردرد می توتنند از آن استفاده کنند.
تنظیم ستون فقرات به کمک تکنیک‌های دستی (مانیپولاسیون ستون فقرات)
درمان دستی که عمر نسبتاً زیادی هم از گسترش آن نمی‌گذرد یکی از راه‌های درمان کمر درد بدون جراحی بسیار مؤثر در عمده علت‌های کمردرد خصوصاً سندرم Facet می‌باشد. زیرا با تنظیم و تطبیق ستون فقرات بسیاری از مشکلات ستون فقرات برطرف شده و بیمار به‌صورت دراماتیک احساس بهبودی خواهد کرد. با توجه به موارد ممنوعیت و موارد مناسب برای انجام این تکنیک‌ها لزوماً باید توسط پزشکان متخصص کمر درد صورت بگیرد.
طب سوزنی و تحریک الکتریکی با طب سوزنی
یک روش بسیار مؤثر و بی‌خطر در کنترل در کمردرد خصوصاً درد پایین کمر و اندام‌های تحتانی و خصوصاً دردهای با منشأ سیاتیک می‌باشد. این روش توسط سازمان غذا و دارو آمریکا F.D.A در این نوع دردها مورد تأیید قرارگرفته است. این روش خصوصاً در کمردرد سیاتیک بسیار مؤثر است.
طب سوزنی همچنین در خانم‌های باردار مبتلا به کمردرد نیز می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد. تحقیقات نشان داده که طب سوزنی علاوه بر کاهش دردهای کمر در بارداری می‌تواند به کاهش ورم و پادرد در دوران حاملگی نیز کمک کند. در خانم‌های باردار بین 5 تا 7 جلسه درمان طب سوزنی می‌تواند تأثیرگذار باشد. اما بسیاری از بیماران حتی بعد از اولین جلسه نیز کاهش درد و بهبودی را احساس می‌کنند. بااین‌وجود لازم است که بیمار دوره درمانی را کامل کند تا درد دوباره عود نکند.
اوزون درمانی کمردرد
یکی از روش های اصلی و نوین کمردرد استفاده از اوزون درمانی می باشد در اوزون تراپی التهاب کم می شود و بافت های صدمه دیده ترمیم می شود. در این روش پزشک متخصص به ناحیه مربوطه گاز اوزون تزریق می کند. این روش کاملا بدون عوارض است و هزینه کمتری را در بر دارد.
بلاک عصب با لیزر
این روش روش نیمه تهاجمی محسوب میشود و در صورت عدم پاسخدهی به روش های بالا و با صلاحدید پزشک و بنا به شرایط بیمار انجام می شود. در این روش پزشک متخصص با کمک سونوگرافی در عصب ناحیه مربوطه لیزر را می تاباند و درد را تسکین می دهد. این روش همانند این است سنسور خطر یک ناحیه را غیرفعال کنید و دیگر درد را احساس نکنید.
رادیوفرکونسی (RF)
این روش درمانی با استفاده از امواج رادیو انجام میشود و طیف گسترده ای را شامل میشود.
فیزیوتراپی کمر
استفاده از دستگاه‌های فیزیوتراپی مانند اولتراسوند تحریکات الکتریکی می‌تواند کمک‌کننده باشد. فیزیوتراپی کمر جز در کمردرد در بارداری در بقیه تمام انواع کمردرد تأثیر دارد.
ورزش برای کمردرد
به‌عنوان درمان اصلی و نگه‌دارنده بیمار می‌باشد اما ورزش پس از طی فاز حاد و توسط پزشک متخصص برای هر بیمار باید به‌صورت خاص تجویز شود. توصیه میشود ورزش‌های دینامیک بعد از ورزش‌های استاتیک باشد. در قسمت ورزش‌های مخصوص کمردرد، نرمش ها و تمرینات کششی برای کاهش کمر درد گفته‌شده است اما بهتر است آموزش ورزش با نظر یک متخصص طب فیزیکی صورت بپذیرد.
جراحی
در گذشته شاید جراحی در قدم‌های ابتدایی درمان دیسک بود اما در حال حاضر در دیسک کمر درمان غیر جراحی 90 % راه‌حل است و فقط 10% نیاز به درمان جراحی پیدا می‌کنند.
استفاده از جراحی در کمردرد تنها در 3 مورد توصیه میشود:
در زمانی که بیمار دارای کمر درد سیاتیک دچار اختلال در کارکرد سیستم ادراری - مدفوعی شود. مثلاً به‌صورت ناگهانی بی‌اختیاری ادرار پیدا کند.
بیمار دارای کمردرد سیاتیک به‌طور ناگهانی دچار اختلال پیش‌رونده عصب‌های اندام تحتانی مانند افتادگی مچ پا شود.
بیمار دردی دارد که به مدت 2 ماه توسط متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی تحت درمان بوده است اما به‌اندازه کافی درد وی کاهش نیافته است.
برای درمان کمر درد روش های دیگری همچون لیزر درمانی، مگنت تراپی و ... نیز وجود دارد.
نزدیکی و روابط جنسی در افزایش کمردرد
یکی از سؤالاتی که اکثر بیماران مبتلابه کمردرد دارند و اغلب از درمیان گذاشتن آن با پزشک امتناع می‌کنند رابطه بین کمردرد و خصوصاً دیسک کمر با مقاربت جنسی می‌باشد. به‌طور سنتی و عامه جامعه به ارتباط مستقیم بین توانایی‌های جنسی افراد و کمر اعتقاد دارند. در بسیاری از بیماران هم که کمردرد دارند بعد از انجام رابطه جنسی کمردردشان تشدید میشود اما واقعیت ماجرا این است که آنچه موجب تشدید کمردرد میشود پوزیشن‌های هنگام مقاربت می‌باشد. خصوصاً در بیمارانی که سندرم فاست دارند یا سرخوردگی مهره و لغزندگی مهره دارند (اسپیندلولایزیس) خم شدن به عقب موجب تحریک التهاب و مشکل آن‌ها میشود. البته فراموش نشود در بعضی از موارد دیسک کمر خصوصاً در سندرم دم اسب یا موارد مشابه فشارهایی روی اعصاب مسئول عصب‌دهی نواحی ادراری -تناسلی ایجاد میشود که حس و قدرت جنسی فرد را کاهش می‌دهد و یا به کل از بین می‌برد؛ ولی این موارد درصد کوچکی از طیف کمردردها را شامل میشود.