سندروم درد میوفاسیال (Mayofascial pain) به درد هایی گفته می شود که به دلیل قرار داشتن نقاط ماشه ای (Trigger point) (فعال کننده درد) در بافت نرم به وجود می آیند. با لمس یا تحریک این نقاط بیمار در همان نقطه و اطراف آن احساس درد می کند.
در زیر عضله بزرگ باسن عضله دیگری به نام عضله گلوتئوس میانی (Gluteus Medius) وجود دارد. در تصویر زیر عضله بزرگ باسن (Gluteus Maximus) و عضله گلوتئوس میانی در زیر آن نشان داده شده اند:
این عضله مستعد ابتلا به سندروم درد میوفاسیال است. این نوع درد معمولا به دلیل آسیب های فیزیکی میکروسکوپی تکرارشونده به عضله در طی فعالیت هایی مانند دویدن روی سطوح نرم یا استفاده بیش از حد از دستگاه های بدن سازی یا دیگر فعالیت های تکرارشونده ای که به دور کردن پا از بدن نیاز دارند، به وجود می آید.
سندروم درد میوفاسیال نوعی درد مزمن است که در یک ناحیه از بدن احساس می شود. این سندروم در معاینه فیزیکی با یافتن نقاط ماشه ای تشخیص داده می شود. اگرچه در اکثر مواقع این نقاط داخل ناحیه دردناک قرار دارند، در بعضی موارد درد به دیگر مناطق آناتومیک بدن نیز پخش می شود. این پخش شدن درد اغلب باعث تشخیص نادرست بیماری و نسبت دادن درد به دیگر ساختارهای بدن می شود که نتیجه آن درمان نادرست و غیرموثر است.در بیمارانی که در عضله گلوتئوس میانی آن ها به سندروم درد میوفاسیال مبتلا است، محل درد اولیه (برخلاف درد ثانویه یا ارجاعی یا پخش شونده) پشت باسن تا پشت ران است. در بیماران مختلف درد ثانویه در نقاط مختلفی از باسن احساس می شوند.
نقط ماشه ای (آبی) و محل احساس شدن درد (نقاط قرمز):
تشخیص درد باسن ناشی از سندروم گلوتئوس:
نقطه ماشه ای محلی است که عضله گلوتئوس میانی در آنجا آسیب های فیزیکی میکروسکوپی دیده است. با لمس یا کشیدن این نقطه بیمار نه تنها در این نقطه بلکه در کل باسن و پشت ران به شدت احساس درد خواهد کرد. درد این نقطه درد محلی و درد بقیه باسن و پشت ران درد ارجاعی است. علاوه بر درد محلی و ارجاعی، بیمار ناگهان پای خود را به حال رفلکسی به دلیل درد جلو می برد. به این حرکت ناخودآگاه نشانه پرش (Jump sign) می گویند. این نشانه یکی دیگر از علائم سندروم درد میوفیاسیال است. نقطه ماشه ای معمولا در پشت باسن و روی تیغه خلفی-فوقانی استخوان لگن است.
علاوه بر آسیب رسیدن به عضله چند عامل دیگر هم وجود دارند که به نظر می رسد با به وجود آمدن سندروم درد میوفاسیال در ارتباط هستند. افردی که در آخر هفته ها ورزش سنگین انجام می دهند مستعد ابتلا به این سندروم هستند. نحوه نشستن نادرست در هنگام کار با کامپیوتر یا تماشای تلویزیون نیز یکی از عوامل مستعد کننده فرد به ابتلا به این سندروم است. این عوامل به همراه سوء تغذیه و رفتارهای نامعمول و بیماری های روانی مانند استرس و افسردگی مزمن می توانند باعث ابتلا فرد به سندروم گلوتئوس میانی شوند. این سندروم یکی از سندروم های درد میوفاسیال است که بسیار به استرس وابسته است.
گرفتگی و اسپاسم عضلات باسن و پشت ران معمولا با این بیماری همراه می شوند که باعث ناتوانی بیشتر بیمار و سخت تر شدن درمان می شود. سندروم درد میوفاسیال می تواند به صورت یک بیماری اولیه و یا همراه با دیگر شرایط دردناک مانند رادیکولوپاتی (تحت فشار قرار گرفتن ریشه اعصاب خارج شده از نخاع توسط مهره های ستون فقرات) و سندروم های درد ناحیه ای، اتفاق بی افتد. اختلالات روانی و رفتاری مانند افسردگی معمولا با سندروم درد میوفاسیال همراه هستند. درمان این اختلالات روانی و رفتاری بخش مهمی از برنامه درمان این سندوم است.
روش های مختلف درمان درد باسن ناشی از سندروم گلوتئوس:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است.
1-لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت عضله فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر عضله کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد به یک تا چند جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به محل ملتهب شده در عضله تزریق می شوند. کاهش التهاب عضله، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در باسن مطرح می شود ماننداختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
قبل از انجام تزریق بیمار به شکم روی تخت معاینه می خوابد، سپس پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی محل تزریق را به دقت مشخص می کند و تزریق را انجام می دهد.
تزریق کورتیکواستروئید با کمک دستگاه سونوگرافی:
3-اوزون تراپی:
برای درمان سندروم گلوتئوس میانی می‌توان از تزریق اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی آب حاوی گاز ازن به داخل فضای عضله تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت نیم ساعت درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد به دلیل افزایش سطح اکسیژن و بالا رفتن سوخت و ساز اطراف تندون و فعال شدن فرآیند های ضدالتهابی توسط ازن اتفاق می افتد.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک تعدادی تزریق از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی زمانی مشخص توزیع شوند. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفوسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه نشستن نادرست، نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به سندروم گلوتوئس میانی به حداقل برسد.