تندون ها بافت های طناب مانندی از جنس پروتئینی به اسم کلاژن هستند که عضلات را به استخوان ها متصل می کنند و وظیفه آن ها حرکت دادن مفصل و استخوان های بدن است. به بیماری ای که باعث ملتهب شدن تندون ها می شود، تندینیتیس (Tendinitis) گفته می شود.
بورس ها از کیسه های ساینوویال (مفصلی)که هدفشان اجازه دادن به کشیده شدن و حرکت عضلات و تاندون ها از روی یکدیگر در نواحی که حرکت مکرر انجام میشود، تشکیل شده اند.این کیسه های ساینوویال (مفصلی) به وسیله غشای ساینوویال پوشانده شده اند که حاوی شبکه ای از رگهای خونی اند که مایع ساینووسال را ترشح می کنند. نتایج بورسیتیس (التهاب بورس) در افزایش تولید مایع ساینوویال موجب تورم کیسه های بورس می شود. با استفاده مفرط و نادرست، این بورس ها ممکن است ملتهب، بزرگ و در موقعییت های نادری عفونی شوند.
واحد حرکتی شانه به دلایل متعددی مستعد ابتلا به تندینیتیس است. اول، مفصل در جهت ها و محورهای بسیاری حرکت می کند که این حرکات معمولا تکرارشونده هستند. دوم، حرکات واحد حرکتی شانه با مقاومت توسط زوائد بالایی استخوان کتف همراه است که باعث فشار بیشتر به تندون ها می شود. سوم، خون رسانی به این ناحیه ضعیف است که باعث تاخیر در التیام میکروتوما (آسیب های فیزیکی در سطح میکروسکوپی) می شود. تمام این موارد می توانند باعث تندینیتیس در یکی و با همگی تندون های مفصل شانه شوند. اگر التهاب تندون ادامه پیدا کند باعث کلسیفه (رسوب کلسیم و دیگر مواد معدنی که باعث از دست رفتن انعطاف پذیری تندون می شود) شدن آن می شود که درمان را مشکل تر می کند. تندینیتیس واحد حرکتی شانه در بسیاری موارد با بورسیتیس بورس های اطراف همراه است که باعث درد و ناکارآمدی بیشتر مفصل می شود.
عضله ساب اسکپولاریس (Subscapularis) در سطح جلویی استخوان کتف قرار دارد (زیر استخوان کتف). تندون این عضله به سر استخوان بازو متصل می شود. این عضله مسئول نزدیک کردن بازو به بدن و چرخاندن دست به سمت داخل است.
عضله و تندون ساب اسکپولاریس:
تندون عضله ساب ایکپولاریس مستعد تندینیتیس است. تندینیتیس ساب اسکپولاریس می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بی افتد. اول، آسیب های کوچک تکرار شونده که به دلیل سرعت التیام پایین باعث التهاب مزمن تندون می شود. دوم، آسیب های حاد مانند تصادفات رانندگی که با یک حادثه باعث پارگی بخشی از تندون می شوند. درصورتی که تندینیتیس به دلیل میکروترومای تکرار شونده باشد معمولا بورس های اطراف مفصل شانه نیز ملتهب و دردناک می شوند. این آسیب ها معمولا به دلیل سبک زندگی غلط مانند استفاده نادرست از دستگاه های تناسب اندام، کار بیش از حد با ابزار هایی مانند پیچگوشتی و آچار اتفاق می افتد. علائم اولیه معمولا بعد از فعالیت شدید و طولانی مدت ظاهر می شوند و بعد از تمام شدن فعالیت نیز از بین نمی روند. هر حرکتی که نیاز به نزدیک کردن بازو به بدن یا چرخاندن دست به داخل یا پشت بدن داشته باشد، شدت درد را افزایش می دهد.
همانند اکثر بیماری های اسکلتی عضلانی تندنیتیس ساب اسکپولاریس بیشتر در خانم ها اتفاق می افتد و با افزایش سن احتمال بیمار شدن فرد بالا می رود.
به علاوه دردی که گفته شد، بیماران مبتلا به این تندینیتیس به دلیل کاهش دامنه حرکت و کارآمدی مفصل شانه در انجام دادن کارهای روزانه مانند شانه کردن موها، بستن سوتین و بالا بردن دست بالاتر از سر، مشکل دارند. با ادامه بیماری ممکن است بافت عضلانی به دلیل استفاده نشدن تحلیل برود و شانه در جای خودش خشک بشود که این خشکی باعث درد بیشتر و سخت تر شدن درمان می شود. به جز تحلیل عضلات شانه، کلسیم در بافت تندون رسوب می کند که باعث خشکی تندون و افزایش درد بیمار می شود و پروسه درمان را طولانی می کند. تندون های بسیار ملتهب ممکن است حین حرکات شدید به کلی پاره شوند که در صورت پارگی کامل تندون برای درمان بیمار نیاز به عمل جراحی است.
تشخیص درد شانه ناشی از تندینیتیس ساب اسکپولاریس:
درد دائمی بوده و محل اصلی آن در پشت سرشانه است و معمولا برهم زننده خواب بیمار است. در بسیاری موارد بیمار سعی می کند با محدود کردن دامنه حرکت بازو درد را کاهش دهد. با چرخاندن دست به سمت داخل درد افزایش می یابد.
محل اصلی درد در تندینیتیس ساب اسکپولاریس:
برای تشخیص این بیماری مانور های بسیاری وجود دارد. در یکی از این مانور ها از بیمار خواسته می شود تا پشت دست خود را روی کمرش قرار دهد. بیمار مبتلا به این بیماری در هنگام اجرای این مانور افزایش درد خواهد داشت.
رادیوگرافی می توان تندینیتس و رسوب کلسیم در تندون را نشان بدهد، علاوه بر این دو مورد رادیوگرافی می تواند شکستگی های استخوان کتف، ترقوه و بازو را نشان دهد. درد این شکستگی ها ممکن است با درد سندروم های درد شانه اشتباه گرفته شود. درصورت شک پزشک به پارگی تندون های شانه MRI و تصویربرداری سونوگرافی انجام می شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص بیمار ممکن است نیاز به انجام آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی باشد.
تصویر رادیوگرافی:
تصویر MRI نشان دهنده پارگی تندون ساب اسکپولاریس:
روش های مختلف درمان درد شانه ناشی از تندینیتیس ساب اسکپولاریس:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است.
1-لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد چند جلسه لیزر درمانی جوابگو است. این روش درمانی معمولا قبل از تزریق ازن یا کورتیکواستروئید ها انجام می شود و حداکثر اثر آن بر روی تندینیتیس متوسط است. برای درمان تندینیتیس پیشرفته باید به همراه لیزر درمانی از روش های دیگری نیز هم استفاده شود.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به اطراف فضای تندون ملتهب تزریق می شوند. کاهش التهاب تندون، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب میشود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل تندون مطرح می شود مانند آرتریت مفصل، التهاب بافت های ثابت کننده مفصل شانه یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
قبل از انجام تزریق بیمار روی تخت معاینه می نشیند و دست مصدوم را کمی از بدن دور می کند و آرنج را به گونه ای خم می کند که کف دست به سمت بالا باشد. سپس پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی ساختارهای داخلی محل تزریق را شناسایی می کند و در نهایت تزریق انجام می شود.
تزریق کورتیکواستروئید با کمک دستگاه سونوگرافی:
3-ازن تراپی:
برای درمان التهاب تندینیتیس ساب اسکپولاریس می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به اطراف تندون تزریق می شود. معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم میشود، حاصل میشود.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز میشود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا، نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی، و کار طولانی مدت با نگه داشتن دست ها بالای سر را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به تندینیتیس ساب اسکپولاریس به حداقل برسد.