لیگامان ها بافت های طناب مانندی از جنس پروتئین هستند که استخوان ها را در محل مفصل به یکدیگر متصل می کنند و باعث پایداری مفصل می شوند. تندون ها نیز مانند لیگامان ها بافت های طناب مانندی هستند اما عضلات را به استخوان ها متصل می کنند و مسئولیت حرکت دادن مفصل را بر عهده دارند.
در تمامی مفاصل بدن غضروف هایی به نام غضروف مفصلی وجود دارند که استخوان های شرکت کننده در مفصل را از یکدیگر جدا می کنند. این غضروف که سطح تمام استخوان های داخل مفصل را می پوشاند از برخورد و ساییش استخوان ها در حین حرکت مفصل جلوگیری می کند.
آرتریت (arthritis) انواع مختلفی دارد اما اساس بیماری در تمام انواع آرتریت یکسان است. در این بیماری غضروف مفصلی تحلیل می رود و استخوان های مفصل با یک دیگر تماس پیدا می کنند. در نتیجه کشیده شدن استخوان ها روی هم مفصل ملتهب و دردناک می شود.
مچ دست 8 اسخوان دارد که یکی از آن ها با استخوان کف دست مربوط به انگشت شست مفصل می شود. به این مفصل، مفصل کارپومتاکارپال (Carpometacarpal) اول می گویند.
آناتومی مفصل کارپومتاکارپال اول:
مفصل کارپومتاکارپال اول مستعد ابتلا به آرتریت به دلیل عوامل مختلفی است که همه آن ها باعث تخریب غضروف مفصل می شوند. استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتیت است است که باعث درد مچ می شود. بعد از استئوآرتیت عوامل دیگر شامل موارد زیر است: آرتریت روماتوئید و آرتیت بعد از صدمه فیزیکی. عوامل نادر درد مچ دست شامل بیماری های کلاژن عروقی، عفونت و بیماری های لنفی می شوند.
تفاوت مفصل سالم و مفصل مبتلا به آرتریت:
آسیب دیدگی های حاد مانند سقوط روی مچ دست یکی از این دلایل هستند. اما دلیل اصلی و معمولا ابتلا فرد به آرتریت کارپومتاکارپال اول میکروترومای تکرار شونده است. میکروتروما به آسیب های فیزیکی در مقیاس میکروسکوپی گفته می شود. با تکرار شدن میکروتروما ها، در نهایت ممکن است مفصل به آرتریت مبتلا شود.
این آسیب های کوچک ولی تکرار شونده طی فعالیت های مانند استفاده نادرست از دستگاه های بدن سازی و ابزار هایی مانند پیچگوشتی و چکش کار اتفاق می افتند.
در صورت درمان نشدن بیماری، در طولانی مدت درد بیمار افزایش پیدا می کند و به دلیل خشکی مفصل و تحلیل رفتن عضلات، دامنه حرکتی مچ به شدت کم می شود و ممکن است مفصل دچار دررفتگی شود:
دررفتگی انگشت شست:
همانند بسیاری از بیماری های اسکلتی این احتمال بروز بیماری با افزایش سن بالا می رود و در خانم ها بیشتر از آقایان دیده می شود.
تشخیص:
باید توجه داشت که مفصل مچ و شست مستعد التهاب لیگامان ها، در رفتگی و شکستگی است و باید در بیمارانی که درد دائمی دارند این موارد نیز در نظر گرفت و در تشخیص افتراقی آن ها را نیز بررسی کرد.
بیماران مبتلا به آرتیت این مفصل در قاعده انگشت شست درد دائمی دارند. با تلاش برای بلند کردن یا گرفتن اجسام درد بیمار بدتر می شود و با استراحت و گرما می توان شدت درد را کاهش داد. در مواردی درد خواب بیمار را برهم می زند. بعضی بیماران با تکان دادن شست احساس خشکی می کنند. برای تشخیص آرتیت یا التهاب این مفصل در معاینه فیزیکی، از تست واتسون استفاده می کنند. در این تست از بیمار خواسته می شود تا دستش را به گونه ای روی میز بگذارد که کف دست به سمت بالا قرار بگیرد و تمام انگشتانش را باز کند. سپس پزشک به آرامی شست بیمار را به سمت میز می کشد. در صورت ابتلا بیمار به آرتیت مفصل شست و مچ، بیمار افزایش درد خواهد داشت.
تست واتسون:
علاوه بر دردی که توضیح داده شد، بیماران از عدم کارآیی شست رنج می برند که توانایی آن ها را در انجام فعالیت های روزانه مانند نوشتن با مداد یا باز کردن در ظروف شیشه ای را به شدت کاهش می دهد. با ادامه بیماری بافت عضلاتی دست تحلیل می رود و مفصل خشک و سفت می شود.
رادیوگرافی برای تمام بیمارانی که در محل این مفصل احساس درد می کنند الزامی است تا عدم وجود شکستگی های استخوام اثبات شود. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. در صورت شک پزشک به ناپایداری مفصل انجام MRI ویا تصویربرداری سونوگرافی الزامی است.
روش های مختلف درمان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و روش های ترکیبی طب نوین است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است. موارد عفونی اغلب با علائم سیتمیک شدید مانند تب و لرز همراه هستند و به سادگی تشخیص داده می شوند و باید با دارو درمانی درمان شوند.
1-لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد مفصل کارپومتاکارپال اول به طور میانگین 5 جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به داخل فضای مفصلی تزریق می شوند. کاهش التهاب مفصل، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم غضروف آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل مفصل مطرح می شود مانند التهاب تندون های اطراف مفصل یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل مفصل هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
تزریق کورتیکواستروئید با کمک دستگاه سونوگرافی:
بیماری های کلاژن عروقی نیازمند درمان های چند جانبه هستند و فقط با استفاده از تزریق نمی توان بیماری را به طور کامل درمان کرد. اما قسمت اصلی درمان این بیماری تزریق داخل مفصلی است.
3-ازون تراپی:
برای درمان آرتریت مزمن می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به داخل فضای مفصلی تزریق می شود.معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی یا ابزار های مختلف را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به آرتریت کارپومتاکارپال اول به حداقل برسد.
درمان های غیرجراحی
*فیزیوتراپی
*تزریق اوزون
*بلاک عصب با لیزر
* رادیو فرکوئنسی (RF)
در مطب دکتر مؤمن‌زاده تمامی این خدمات با راهنمایی اولتراسوند انجام می‌گیرد.