مقدمه ای درد حاصل از آرتریت مفاطل انگشتان:
لیگامان ها بافت های طناب مانندی از جنس پروتئین هستند که استخوان ها را در محل مفصل به یکدیگر متصل می کنند و باعث پایداری مفصل می شوند. تندون ها نیز مانند لیگامان ها بافت های طناب مانندی هستند اما عضلات را به استخوان ها متصل می کنند و مسئولیت حرکت دادن مفصل را بر عهده دارند.
در تمامی مفاصل بدن غضروف هایی به نام غضروف مفصلی وجود دارند که استخوان های شرکت کننده در مفصل را از یکدیگر جدا می کنند. این غضروف که سطح تمام استخوان های داخل مفصل را می پوشاند از برخورد و ساییش استخوان ها در حین حرکت مفصل جلوگیری می کند.
آرتریت (arthritis) انواع مختلفی دارد اما اساس بیماری در تمام انواع آرتریت یکسان است. در این بیماری غضروف مفصلی تحلیل می رود و استخوان های مفصل با یک دیگر تماس پیدا می کنند. در نتیجه کشیده شدن استخوان ها روی هم مفصل ملتهب و دردناک می شود.مفاصل بین بندی انگشتان مفاصل اینترفالنجیال (Interphalangeal) نامیده می شوند.
آناتومی مفاصل اینترفالنجیال:
مفاصل بین بندی انگشتان مستعد ابتلا به آرتریت به دلیل عوامل مختلفی هستند که همه آن ها باعث تخریب غضروف مفصل می شوند. استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتیت است که باعث درد انگشتان می شود. بعد از استئوآرتیت عوامل دیگر شامل موارد زیر است: آرتریت روماتوئید و آرتیت بعد از صدمه فیزیکی. عوامل نادر درد این مفاصل شامل بیماری های کلاژن عروقی، عفونت و بیماری های لنفی می شوند.
دست بیمار مبتلا به آرتیت مفاصل بین انگشتی:
آسیب دیدگی های حاد مانند سقوط روی دست یکی از این دلایل هستند. اما دلیل اصلی و معمولا ابتلا فرد به آرتریت اینترفالنجیال میکروترومای تکرار شونده است. میکروتروما به آسیب های فیزیکی در مقیاس میکروسکوپی گفته می شود. با تکرار شدن میکروتروما ها، در نهایت ممکن است مفصل به آرتریت مبتلا شود.
این آسیب های کوچک ولی تکرار شونده طی فعالیت های مانند استفاده نادرست از دستگاه های بدن سازی و ابزار هایی مانند پیچگوشتی و چکش و ورزش هایی مانند بکس که نیاز به مشت زدن دارند اتفاق می افتند.
در صورت درمان نشدن بیماری، در طولانی مدت درد بیمار افزایش پیدا می کند و به دلیل خشکی مفصل و تحلیل رفتن عضلات، دامنه حرکتی انگشتان به شدت کم می شود و ممکن است مفصل دچار دررفتگی شود. همانند بسیاری از بیماری های اسکلتی این احتمال بروز بیماری با افزایش سن بالا می رود و در خانم ها بیشتر از آقایان دیده می شود.
تشخیص آرتریت مفاصل بین بندی انگشتان:
باید توجه داشت که مفصل مچ و استخوان های کف دست مستعد التهاب لیگامان ها و تندون ها، در رفتگی و شکستگی است و باید در بیمارانی که درد دائمی دارند این موارد نیز در نظر گرفت و در تشخیص افتراقی آن ها را نیز بررسی کرد.
اکثر بیمارانی که در مفصل بین بندی انگشتان، به دلیل استئوآرتیت یا آرتیت بعد از صدمه فیزیکی، درد دارند، محل درد را در مفاصل بین بندی گزارش می کنند. فعالیت، به خصوص گرفتن و برداشتن اجسام، درد را بدتر می کند و استراحت و گرما تا حدودی از شدت درد می کاهند. درد دائمی بوده و ممکن است برهم زننده خواب باشد. بعضی بیماران با استفاده از مفصل احساس خراش و خشکی می کنند. برجسته شدن مفصل در این بیماران بسیار شایع است.
علاوه بر درد که توضیح داده شد، بیماران مبتلا به آرتیت این مفاصل از عدم کارآیی انگشتان رنج می برند که کارهای روزانه مانند چرخاندن دستگیره در و باز کردن ظرف مربا را برای آن ها بسیار سخت می کند. با ادامه بیماری عضلات تحلیل می روند و مفصل سفت و خشک می شود که درمان را مشکل می کند.
رادیوگرافی برای تمام بیمارانی که در محل انگشتان دست احساس درد می کنند الزامی است تا عدم وجود شکستگی های استخوان اثبات شود. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. در صورت شک پزشک به ناپایداری مفصل انجام MRI و/یا تصویربرداری سونوگرافی الزامی است. هرکدام از این تصویربرداری ها کاربرد مخصوص خودشان را دارند و گاهی نیاز به انجام تمام آن برای تایید شدن تشخیص است.
تصویر رادیوگرافی:
تصویر MRI:
تصویر سونوگرافی:
روش های مختلف درمان آرتریت مفاصل بین بندی انگشتان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و روش های ترکیبی طب نوین است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است. موارد عفونی اغلب با علائم سیتمیک شدید مانند تب و لرز همراه هستند و به سادگی تشخیص داده می شوند و باید با به صورت اورژانسی با دارودرمانی و دیگر روش ها درمان شوند.
1-لیزر درمانی:
در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد مفاصل اینترفالنجیال به طور میانگین 5 جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به داخل فضای مفصلی تزریق می شوند. کاهش التهاب مفصل، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم غضروف آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل مفصل مطرح می شود مانند التهاب تندون های اطراف مفصل یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل مفصل هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
برای انجام این تزریق بیمار روی تخت معاینه می نشیند و دست مبتلا به گونه ای روی تخت قرار می گیرد که پشت دست به سمت بالا باشد. سپس پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی ساختارهای داخلی محل تزریق را شناسایی می کند و در نهایت تزریق انجام می شود.
تزریق کورتیکواستروئید با کمک دستگاه سونوگرافی:
بیماری های کلاژن عروقی نیازمند درمان های چند جانبه هستند و فقط با استفاده از تزریق نمی توان بیماری را به طور کامل درمان کرد. اما قسمت اصلی درمان این بیماری تزریق داخل مفصلی است. بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد از درد و التهاب بعد از تزریق جلوگیری می شود.
3-اوزون تراپی:
برای درمان آرتریت مزمن می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به داخل فضای مفصلی تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی یا ابزار های مختلف را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به آرتریت اینترفالنجیال به حداقل برسد.