عصب ماهیچه عرضی شکم (Transvers abdominis) مسئول عصب دهی به عضلات داخل شکم است و از بین آن ها طی مسیر می کند.
آناتومی عضلات شکم و اعصاب عرضی شکم:
اگر این عصب تحت فشار قرار بگیرد، مانند وجود تومور در مسیر عصب، بیمار در دیواره شکم خود احساس درد می کند. همچنین با تحریک شدن عصب تویط عامل خارجی ممکن است بیمار دچار حملات دردی شود که با احساس گزگز دنبال می شوند.
بلاک عصبی مهم ترین بخش درمان درد ناشی از اختلال عصب ماهیچه عرضی شکم است و به دو صورت مختلف انجام می شود: تزریق مواد بی حسی یا رادیوفرکونسی (RF)
بلاک عصب به قطع کردن مسیر عبور پیام عصبی با تزریق مواد بی حسی در اطراف عصب گفته می شود. تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی محل تزریق را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
کاربرد های بلاک عصب:
این بلاک می تواند به تشخیص افتراقی بین درد های دیواره شکم و دردهای اعضای داخلی شکم کمک کند. این بلاک از کارآیی فوقالعاده در کاهش درد های بعد از آسیب، بعد از عمل جراحی (به خصوص سزارین)، در تمام رده های سنی برخوردار است. این بلاک که نام دیگر آن بلاک TAP است، به عنوان بی حسی موضعی در جراحی های مختلف شکم و لگن در زیر سطح ناف استفاده می شود. این جراحی ها شامل موارد زیر هستند:
-
لاپاراسکوپی
-
ترمیم فتق های کشاله ران
-
نفرکتومی
دردهایی که منشا آن ها در زیر ناف و در دیواره قدامی شکم است با قرار دادن کاتتر روی این عصب، در هنگام جراحی کنترل می شوند:
روش های مختلف انجام بلاک:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
برای انجام این بلاک بیمار به پشت روی تخت معاینه می خوابد. پزشک با قرار دادن پروب سونوگرافی روی محل تزریق (کنار شکم بیمار) ساختار های داخلی را شناسایی می کند و تزریق را انجام می دهد.
نحوه قرارگیری بیمار:
محل قرارگیری پروب سونوگرافی:
تصویر سونوگرافی:
انجام تزریق:
معمولا بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود. اثرگذاری ماده بی حسی تقریبا از 15 دقیقه بعد از انجام تزریق شروع می شود و بستگی به مقدار آن حداقل 2 ماه یا بیشتر ادامه می یابد. در طول این مدت عصب بهبود می یابد و درد ناشی از اختلال عصب به طور کامل درمان می شود.
در روش RF، از انرژی رادیویی برای تولید گرما و انتقال آن به عصب استفاده می شود که عصب را برای مدت 6 تا 9 ماه بلاک یا به اصطلاح مسدود می کند. معمولا بعد از نیم ساعت درد بیمار به طور کامل کنترل می شود و تا 6 تا 9 ماه آینده علائم بیماری دیگر تکرار نمی شود.
همچنین معمولا با یک بار بلاک عصب، چه به روش RF و چه روش تزریق، بیماری به طور کامل درمان می گردد و دیگر نیازی به تکرار مجدد بلاک نیست.
در صورتی که اختلال عصب ناشی از حمله تومور به آن باشد، نیاز به تخریب کردن کامل عصب برای درمان درد است. برای تخریب عصب نیز از تکنیکی مشابه بلاک عصب استفاده می شود اما به جای مواد بی حسی از مواد تخریب کننده عصب استفاده می شود که عصب را به صورت دائمی بی حس می کنند.
کاربرد تشخیصی و پیشبینی کننده این تزریق به این صورت است که بعد از انجام بلاک اگر درد بیمار درمان شد می توان نتیجه گرفت که درد بیمار مربوط به این عصب است. قبل از تخریب کامل عصب برای درمان درد های سرطانی از این روش تشخیصی برای مطمئن شدن از نتیجه دادن تخریب عصب برای درمان درد ناشی از تومور استفاده می شود.