سیاتیک یک بیماری است که به دلیل فشرده شدن عصب سیاتیک باعث درد در پایین کمر، پا و ران می‌شود. عصب سیاتیک بزرگ‌ترین و بلندترین عصب موجود در بدن انسان است. این عصب از قسمت پایین کمر شروع و شده و از پشت پاها به سمت ساق هر پا می‌رود. این عصب سیگنال‌ها را بین عضلات و پوست پاها و کف پا منتقل می‌کند. درد زمانی ایجاد می‌شود که یک قسمت از عصب، آسیب دیده یا تحت فشار قرار بگیرد. سیاتیک در غالب اوقات با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود، توجه به این نکته ضروری است که این اصطلاح فشرده شدن عصب (درد) را که یک علامت است توصیف می‌کند و خود آن واقعاً یک بیماری نیست.
اگر سیاتیک تحت درمان قرار نگیرد ممکن است مشکلات زیادی برای سلامتی شما ایجاد کند. دکتر مؤمن‌زاده برای تشخیص علت سیاتیک، از شما در مورد علائمی که دارید سؤالاتی پرسیده و در مورد ویژگی‌های درد، محل بروز آن و نحوه تشدید یا تسکین آن از شما اطلاعاتی می‌گیرد. در هنگام معاینه از شما خواسته می‌شود که مانورهای مختلفی را با اندام تحتانی خود انجام دهید. پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق از آزمایش‌های مختلفی مانند ام آر آی و سی تی اسکن کمک بگیرد. پس از تشخیص دقیق علت ابتلا به درد سیاتیک، برنامه درمانی متناسب با آن به شما ارائه می‌شود.
آیا شما به درد سیاتیک مبتلا شده‌اید؟
سیاتیک خیلی شایع نیست و در هر سال حدود 3 میلیون نفر به آن مبتلا می‌شوند. با این که این درد ممکن است در هر سنی ایجاد شود اما غالباً در افراد بین 40 تا 60 سال بیشتر دیده می‌شود. البته هر کسی که علائم مشابه سیاتیک دارد به سیاتیک مبتلا نیست. کمر درد عمومی و سندرم پیریفورمیس نیز علائمی مشابه دارند. در زیر تفاوت بین این بیماری‌ها توضیح داده شده است:
سیاتیک واقعی
تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک در انتهای ستون فقرات (معمولاً به دلیل ابتلا به دیسک کمر یا خارهای استخوانی) دلیل مشخص ابتلا به سیاتیک است. این فشرده شدن باعث گستردگی درد شده و بر قسمت پایین کمر، لگن و قسمت خارجی پاها تأثیر می‌گذارد. سیاتیک غالباً با استفاده از آزمایش "بلند کردن پای صاف" تشخیص داده می‌شود که در آن بیمار روی کمر دراز کشیده و پای خود را به طور مستقیم با زاویه‌ای بین 30 تا 70 درجه بلند می‌کند. این حرکت باعث کشیده شدن عصب سیاتیک می‌شود، اگر دردی احساس نشد احتمال ابتلا به دیسک کمر وجود ندارد.
سندرم پیریفورمیس
سندرم پیریفورمیس با درد در عصب سیاتیک مشخص می‌شود اما سیاتیک واقعی نیست زیرا به فشرده شدن عصب از طریق مهره‌های ستون فقرات ربطی ندارد. در این سندرم، عصب سیاتیک به دلیل اسپاسم عضله پیریفورمیس که یک ماهیچه کوچک در کنار باسن بوده و از انتهای ستون فقرات تا بالا استخوان ران ادامه یافته و مستقیماً روی عصب سیاتیک قرار گرفته است تحت فشار قرار می‌گیرد. تشخیص ابتلا به سندرم پیریفورمیس دشوار است و غالباً فقط در زمانی که احتمال ابتلا به سیاتیک رد شود این بیماری تشخیص داده می‌شود.
درد عمومی کمر در طول عمر حدود 85 درصد افراد احساس می‌شود. درد عمومی در کمر غالباً به دلیل ابتلا به سیاتیک ایجاد نمی‌شود. در بسیاری از موارد، درد کمر به دلیل کشیدگی عضلانی شدید یا رگ به رگ شدن عضلات کمر در هنگام ورزش کردن، بلند کردن اجسام سنگین یا قرار گرفتن در وضعیت‌های نامناسب بدنی ایجاد می‌شود.
علل شایع ابتلا به سیاتیک
برخی علل شایع ابتلا به سیاتیکی عبارتند از:
فتق دیسک کمر
شایع‌ترین علت ابتلا به درد سیاتیک، فتق دیسک کمر است. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که دیسک ستون فقرات (ضربه‌گیرهایی که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند) ضعیف شده و محتویات ژله مانند آنها بیرون می‌زنند و ریشه عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می‌دهند. درد ناشی از این فشار، سیاتیک نامیده می‌شود.
آرتروز دیژنراتیو ستون فقرات
آرتروز باعث تحلیل غضروف مفاصل ستون فقرات و دیسک‌های گردن و قسمت پایین کمر می‌شود. این عارضه باعث ایجاد خارهای استخوانی شده که به عصب سیاتیک فشار وارد کرده و باعث بروز درد شدید می‌شوند.
علل شایع ابتلا به سندرم پیریفوریمس عبارتند از:
بارداری: در دوران بارداری، رشد رحم باعث انقباض و سفت شدن عضله پیریفوریمس شده و بر عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند.
استفاده بیش از حد: از عضلات پیریفورمیس در فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، ورزش کردن و حتی نشستن روی صندلی استفاده زیادی می‌شود. این بدان معنا است که از این عضله بیش از حد استفاده شده و ممکن است باعث گرفتگی آن شود. عدم تعادل بین رشد عضلانی پاها مانند عضلات گلوتوس، همسترینگ و عضلات چهار سر ران نیز ممکن است باعث شود که از عضله پیریفورمیس بیشتر استفاده شود که ممکن است باعث ضعیف شدن آن شود.
وضعیت بدنی نامناسب در هنگام نشستن: نشستن در حالی که وزن بدن روی یک لگن انداخته شده است باعث وارد آمدن فشار مضاعف به عضله پیریفورمیس شده و ممکن است عصب سیاتیک را تحریک کند. در مردان این حالت زمانی که کیف پول خود را در جیب پشتی خود قرار می‌دهند ایجاد شده و در زنان زمانی که چهارزانو می‌نشینند این مشکل پیش می‌آید.
علائم ابتلا به سیاتیک
سندرم پیریفورمیس و سیاتیک واقعی علائم مشابه هم دارند زیرا در هر دوی این بیماری‌ها، عصب سیاتیک تحت فشار قرار می‌گیرد. با این که ممکن است علائم در هر دو پا احساس شوند اما در سیاتیک معمولاً یک پا دچار درد می‌شود. برخی علائم ابتلا به سیاتیک عبارتند از:
-
درد خفیف تا شدید که ممکن است تا پاها و روی پا نیز کشیده شود
-
دردهای تیز در یک طرف لگن، قسمت خارجی ران‌ها و ساق پا و روی پا
-
بیحسی و احساس گزگز در اندام تحتانی
-
درد و احساس سوزن سوزن شدن در پاها
-
احساس سوزش در قسمت پایین بدن
-
ضعف عضلانی در پای مبتلا
-
درد پایین کمر (یک علامت خفیف که به شدت درد در پای مبتلا نیست)
درمان درد سیاتیک
برخی اقدامات درمانی مؤثر برای کاهش درد سیاتیک عبارتند از:
مصرف دارو و تزریق
داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و استامینوفن (تایلنول) به این منظور مصرف می‌شوند. تزریق کورتیزون در کانال ستون فقرات نیز می‌تواند در برخی بیماران مؤثر واقع شود.
درمان‌های فیزیکی برای کاهش درد سیاتیک
پزشک ممکن است روش‌های مختلفی برای کاهش درد سیاتیک به کار گیرد. برخی اقدامان درمان‌های فیزیکی عبارتند از:
سرما درمانی و گرما درمانی
نخست، بهتر است با سرما درمانی برای کاهش درد سیاتیک شروع کنید. پس از آن از گرما برای کمک به شل شدن عضلات اطراف و کاهش تنش روی عصب سیاتیک استفاده کنید.
اوزون تراپی
تزریق گاز اوزون یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای درمان درد سیاتیک (در کمر یا پا) است. این گاز - نوعی اکسیژن است که بیشتر در لایه اوزون بوده و از ما در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت می‌کند – اثر ضدالتهابی نیز دارد و به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. علائم بیمارانی که از این روش درمانی استفاده کرده‌اند تا 25 درصد بهبود یافته است.
چند حرکت کششی برای کاهش درد سیاتیک
ورزش یک روش مؤثر در پیشگیری از ابتلا به سیاتیک است. چاقی، اضافه وزن و بی‌تحرک بودن احتمال ابتلا به درد سیاتیکی را افزایش می‌دهند. ورزش کردن به بهبود گردش جریان خون در همه بدن و شل شدن عضلات کمک کرده و باعث کاهش درد سیاتیک می‌شود.
5 حرکت کششی زیر به کاهش تنش در عضلات پیریفورمیس کمک کرده و برای درد سیاتیک ناشی از ابتلا به سندرم پیریفورمیس مؤثر واقع می‌شوند.
کبوتر خمیده
برای انجام این حرکت:
به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوها خود را خم کرده و کف پاهای خود را روی زمین قرار دهید
مچ پای چپ خود را گرفته و آن را روی زانوی راست خود بیاورید – با انگشتان پای خود عدد 4 انگلیسی بسازید
در حالی که در این حالت قرار دارید، پای راست خود را با زاویه قائم بالا آورده و آن را با دو دست از پشت ران بگیرید.
این حالت را به اندازه 5 تا 10 تنفس حفظ کنید و سپس پای خود را پایین آورده و حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
این حرکت را سه مرتبه برای هر پا تکرار کنید.
کبوتر نشسته
برای انجام این حرکـت:
روی یک صندلی بنشینید، کف پای چپ خود را روی زمین قرار داده و مچ پای راست خود را روی زانوی راست قرار دهید
کمر خود را صاف نگه دارید، کمی به جلو خم شوید تا قسمت بالای بدن شما روی ران‌های شما قرار گیرد.
برای کشش بیشتر، ساعد خود را روی ساق‌های پا فشار داده و ستون فقرات خود را بیشتر بکشید
این حالت را به مدت 15 تا 30 ثانیه حفظ کرده و سپس پاها را عوض کنید.
این حرکت را می‌توانید سه مرتبه برای هر پا انجام دهید.
زانو به طرف شانه
برای انجام این حرکت:
به پشت روی زمین دراز بکشید، پاهای خود را دراز کرده و کف پاها را به سمت بالا نگه دارید.
دستان خود را دور زانو حلقه کرده و به آرامی پای راست خود را به سمت شانه چپ خود بکشید
این حالت را به مدت 30 ثانیه حفظ کرده و سپس زانو را پایین برده تا به نقطه شروع برسد.
این حرکت را 3 مرتبه تکرار کرده و پای خود را عوض کنید (نکته: زانوی خود را تا جایی که برای شما مشکلی ایجاد نمی‌کند و راحت است بکشید. شما باید در عضلات خود احساس کشش راحتی داشته باشید و دردی احساس نکنید.)
چرخش ستون فقرات
برای انجام این حرکت:
روی زمین بنشینید و پاهای خود را جلوی بدنتان دراز کنید.زانوی راست را خم کرده و کف پای خود را در طرف مقابل روی کف زمین قرار دهیددست چپ خود را دور زانوی راست قرار داده تا به کمک آن بتوانید بدن خود را به سمت راست بچرخانید. این حالت را 30 ثانیه حفظ کرده و رها کنید.این تمرین را 3 مرتبه انجام داده و سپس پای خود را عوض کنید (پای چپ را خم کرده و بدن را به سمت چپ بچرخانید)
کشش همسترینگ در حالت ایستاده
برای انجام این حرکت:
کف پای راست خود را روی یک سطح مرتفع قرار دهید به طوری که زیر سطح لگن شما باشد. انگشتان و پای شما باید صاف باشند.
ستون فقرات خود را کمی به سمت جلو خم کنید تا قفسه سینه شما بالای پاها قرار گیرد.
کمر خود را صاف نگه داشته و تا آنجایی که دردی احساس نمی‌کنید بدن خود را جلو ببرید.
این حالت را 30 ثانیه حفظ کرده و سپس با پای دیگر تکرار کنید.
کشش کمر
دو تمرین زیر برای افرادی که دیسک کمر آنها باعث درد سیاتیک شده است مفید است:
بالا دادن بالا تنه در حالت درازکش روی شکم
برای انجام این حرکت:
-
روی شکم دراز بکشید، آرنج‌های خود را خم کرده و کف دستان خود را روی سطح زمین قرار دهید.
-
آرنج‌ها، لگن و ران‌های شما باید روی سطح زمین قرار گرفته باشند، با فشار بازوها، سر و قفسه سینه خود را از روی تشک بلند کرده و در این حالت عضلات کمر را شل نگه دارید.
-
تا آنجا که احساس راحتی می‌کنید، بدن خود را بالا ببرید
-
این حالت را به اندازه 5 تنفس نگه داشته و سپس پایین بیایید، این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
کشش کمر در حالت ایستاده
برای انجام این حرکت:
-
بایستید و دستان خود را روی لگن قرار دهید به طوری که انگشتان دست شما روبه پایین باشند.
-
به آرامی با فشار دست بر لگن، سینه خود را بالا دهید و به سقف نگاه کنید، به آرامی ستون فقرات خود را به سمت عقب بکشید
-
این حالت را به اندازه 5 تنفس نگه داشته و سپس رها کنید. این حرکت را 5 مرتبه تکرار کنید.
روش های درمانی بدون جراحی در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مؤمن زاده:
-
آخرین لیزرهای پرتوان نسل جدید
-
اوزون تراپی
-
فیزیوتراپی
-
تزریق اپیدورال
-
تریگرپوینت تراپی
-
کمربندهای طبی
-
رفلکسولوژی
-
RF یا رادیوفرکوانسی
-
در موارد نادر جراحی بسته ستون فقرات
هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان‌های غیر جراحی ارائه شده در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکترسیروس مؤمن زاده و توضیحات مربوط به آنها به مقالات درمان‌های بدون جراحی مراجعه کنید و در صورت تمایل به استفاده از این درمان های ترکیبی جامع و مدرن با کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مؤمن‌زاده تماس بگیرید.