دیسِزتیژیا هنگامی نمود پیدا میکند که فرد دچار حسی دردناک، خارش، سوزش یا احساس محدودیت می‌شود. دیسزتیژیا بر اثر آسیب دیدن عصب ایجاد می‌گردد و اغلب اوقات با اختلالات نورولوژیک مثل مالتیپل اسکلروزیس (MS) مرتبط است.
دیسزتیژیا ترکیبی از لغات باستانی یونانی "دیس" به معنی "غیر نرمال" و "استیسس" به معنی "احساس" است.
در یک مطالعه بر روی 428 فرد دچار MS، دوازده نفر از هر 100 نمونه در مطالعه در مقطعی از زندگی خود دچار دیسزتیژیا شده بودند.
چه چیز سبب دیسزتیژیا می‌شود؟
دیسزتیژیا بر اثر صدمه دیدن عصب ایجاد می‌شود، که بدین معنی است که کنش‌های این درد قابل پیشبینی نیست و سبب بروز پیام‌های ناصحیح یا نامتناسب می‌شود.
این پیام‌های مخدوش شده به مغز میرسند، و مغز غالباً قادر به درک آنها نیست. در نهایت، مغز صاف و ساده یک حس آشنا یا مخلوطی از حسها را برای پاسخ دادن گزینش میکند.
در دیسزتیژیا، برانگیختگی مختل شدۀ عصب میتواند باعث شود تا مغز حسهایی غیر نرمال و ناراحت کننده را، که طیفی از مورمور خفیف تا دردهای شدید و کسالتآور را شامل می‌شود، تحریک کند.
اگرچه دیسزتیژیا ممکن است دردناک باشد اما دانستن این موضوع آرامش‌بخش است که این اختلال نشانهای از آسیب‌دیدگی بافت نیست. به طور معمول بافتهای تحت تأثیر این وضعیت از جهات دیگر کاملاً عملکردی و سالم باقی میمانند، اگرچه کاربرد بد درازمدت یا فقدان کارکرد میتواند آنها را دچار آسیب دیدگی کند.
علایم
علایم دیسزتیژیا بین افراد متفاوت است اما در اغلب موارد این اختلال گرایشی به ایجاد علایم مشابه در اشخاص دارد که بر پوست، جمجمه، صورت، دهان، تنه، بازوها و ساق پا تأثیر می‌گذارند.
شایعترین علایم مرتبط به دیسزتیژیا شامل موارد زیر است:
• حس خارش و سوزشی که مشابه وجود خزش چیزی در زیر پوست است
• احساس محدودیت به ویژه در تنه و تابگشت که گاهی از اوقات "کیپ گرفتنMS "نیز نامیده می‌شود
• احساس دردی غیر قابل توضیح که اغلب پخش یا منتشر می‌شود
• احساس مور مور
• احساس سوزن سوزن شدن
• احساس نشستن روی آتش یا سوختن
• بروز حس‌های ناراحت کننده که توضیح آنها دشوار است یا احساس ضربه خوردن استخوان آرنج یا اسپاسم‌های خفیف عضلانی
• احساس درد شبیه به درد عضلات زخم برداشته یا مجروح
• حسی که انگار فرد دچار شوک الکتریکی شده است
• درد تیز و تند
• احساس درد یا تحریک حتی در موارد لمس ملایم یا حتی عدم لمس
• ریزش مو در صورتی که جمجمه دچار آسیب شده باشد
بسیاری از موارد دیسزتیژیا توسط اختلالات پیشرونده ایجاد میشوند که به این معنی است که به مرور زمان رو به وخامت میروند.
انواع دیسزتیژیا
انواع مختلف دیسزتیژیا وجود دارد که هریک از آنها بر نواحی متفاوتی از بدن تأثیر می‌گذارد.
دیسزتیژیا در جمجمه
اغلب مردم دچار این نوع دیسزتیژیا ممکن است حس سوزش و درد شدیدی را زیر پوست جمجمه تجربه کنند. این وضعیت میتواند به خارش دادن شدید سر منجر شود که معمولاً هیچ فایدهای در پی ندارد و همچنین سبب ریزش مو می‌شود.
دیسزتیژیا در پوست
اغلب مردم مبتلا به این نوع دیسزتیژیا دارای پوست بیش از حد حساسی هستند که به طرق نرمال به محرک‌های خارجی یا لمس جواب نمی‌دهد. در برخی موارد لباس‌های لَخت یا گشاد یا حتی وزش نسیمی گذرا میتواند سبب بروز تحریک، درد یا سوزش شود.
دیسزتیژیای اُکلوزال
فرد دچار این نوع دیسزتیژیا دچار حس گاز گرفتن می‌شود، وقتی که در تلاش حرکت دادن فک خود است یا هنگامی که سعی به گاز زدن به چیزی را دارد.
دیسزتیژیای اکلوزال در اغلب موارد یک عارضۀ جانبی یا از جمله پیامدهای جراحی دندان است.
دیسزتیژیا در دهان
اغلب مردم دچار این نوع دیسزتیژیا حس درد یا سوزشی غیر قابل توضیح در دهان یا ساختارهای دهانی شامل فک، زبان یا لثه‌های خود دارند.
آنها همچنین ممکن است دچار دگرگونی حس چشایی یا دگرگونی پاسخ به دما و اختلال در توانایی صحبت کردن یا غذا خوردن شوند.
دیسزتیژیا چگونه به MS مرتبط می‌شود؟
دیسزتیژیا یک علامت اختلالات مربوط به آسیب دیدن عصب است و مشخصاً آن دسته از این اختلالات که سیستم عصبی مرکزی یا طناب نخاعی و مغز را هدف قرار میدهند، که MS یکی از اختلالات و بیماریها است.
MS یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن به میلین صدمه زده یا آن را تخریب میکند. میلین لایۀ بافت چربی محافظی است که امکان عبور ایمپالس‌های الکتریکی را در بدن ایجاد میکند.
وقتی آسیب میلین خفیف باشد پیام‌رسانی عصب ممکن است به شکل جزئی یا موقتی مختل گردد. اما صدمۀ گستردۀ میلین میتواند ارتباط میان عصب‌ها با یکدیگر را از بین ببرد که این موضوع سبب ایجاد درد شدید و درازمدت می‌شود.
دیگر اختلالات مسبب دیسزتیژیا
هر چیزی که سبب آسیب‌دیدگی عصب یا سیستم عصبی شود میتواند باعث ایجاد دیسزتیژیا گردد.
دیگر علل بروز دیسزتیژیا عبارتند از:
• دیابت
• بیماری لایم
• سندرم گیلن - باره
• ترک مصرف شدید الکل یا مواد مخدر
HIV •
• زونا
• استروک (سکته مغزی)
• جراحی دندان
• انواع اعمال جراحی
اگر دیسزتیژیا بر اثر بیماری‌های درازمدت مثل MS بروز نکرده باشد، این اختلال معمولاً پس از گذشت چند ماه برطرف می‌شود.
درمان
درمان دیسزتیژیا با استفاده از داروهایی انجام می‌شود که شیوۀ پاسخدهی سیستم عصبی مرکزی به درد را تغییر میدهند. گزینه‌های درمان دارویی یا جراحی برای دیسزتیژیا شامل موارد زیر است:
• داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد افسردگی
• برخی انواع بنزودیازپین‌ها
• داروهای خوراکی ضد درد یا ضد التهاب
• کرم‌ها یا پمادهای هیدروکورتیزون
• برش و قطع جراحی عصب‌های صدمه دیده در موارد بسیار شدید
گزینه‌های درمان طبیعی برای دیسزتیژیا شامل موارد زیر است:
• استفاده از کمپرس یا کیسههای آب گرم برای نواحی آسیب دیده
• پوشیدن جورابها، استوکها، زیرجامه‌ها یا دستکش‌های فشردهساز در صورت امکان
• اطمینان از کافی بودن میزان خواب
• سیراب نگه داشتن بدن
• استفاده از کمپرس سرد یا یخ برای ناحیۀ آسیب دیده
• استفاده از لوسیونها، کرم‌ها و شستشو دهنده‌های آرام کنندۀ پوست حاوی کالامین یا آلوئه
• استفاده از کرمهای تسکین دهندۀ درد
• استفاده از داروهای ضد درد غیر نسخهای
• انجام مدیتیشن برای کمک به ادامۀ کار در عین درد یا ناراحتی
• انجام ورزشهای نیازمند حرکات ملایم کششی
• یافتن محرکها و اجتناب از آنها در حد امکان
• اجتناب از هوا یا محیط گرم و پیشگیری از گرم شدن زیاد بدن در طول ورزش
• استفاده از لباس‌های راحت و گشاد، خنک، و ترجیحاً لباس و لباس خواب نخی
• استفاده از دوش ولرم و حمام نمک و جود دوسر کلوئیدی پیش از رفتن به بستر خواب
• استفاده از درمانهایی مثل ماساژ، کاریوپراکتیک، طب سوزنی، یا طب فشاری و آبدرمانی
• استفاده از زیستبازخورد درمانی (بیوفیدبک) با استفاده از سنسورهای الکتریکی
• انجام مشاوره درمانی
• استفاده از هیپنوتیزم
• ترک سیگار