درد فک و صورت مشکل شایعی است که میلیون‌ها نفر در سطح جهان از آن رنج می‌برند. این درد وقتی پای تشخیص و درمان به میان می‌آید باعث بروز چالش‌های بسیاری در جامعه پزشکی می‌شود.
از آنجا که به طور بالقوه علل متعددی برای بروز درد فک وجود دارد، تشخیص صحیح موضوعی حیاتی است. پزشکان برای ارائه بهترین برنامه درمانی تسکین درد فک باید علت دقیق بروز درد را بشناسند.
علل
چند علت محتمل برای بروز درد فک وجود دارد و این علل ممکن است به جراحت، مشکلات عصب‌ها یا مشکلات رگ‌های خونی مرتبط باشند.
شایع‌ترین علت درد فک بر مبنای گزارش‌های موجود اختلال مفصل گیجگاهی (TMJ) است. این اختلال تا حدود 12 درصد از مردم را رنج می‌دهد. تقریباً 5 درصد به علت شدید شدن این مشکل در صدد مداوای پزشکی آن برمی‌آیند. بیشترین میزان TMJ در میان زنان در سنین باروری به چشم می‌خورد.
TMJ در مجموع اختلالات مفصل گیجگاهی را توصیف می‌کند، و عضلات مفصل مزبور مسئول حرکت فک هستند. این عضلات به نام عضلات جویدن شناخته می‌شوند.
دیگر علل شناخته شده برای درد فک و صورت شامل اختلالات فهرست شده در زیر است:
• فشار دادن دندان‌ها یا باز کردن دهان به میزان بیش از حد: اغلب اوقات فشردن دندان‌ها بر روی هم و دندان قروچه در طول خواب صورت می‌گیرد و می‌تواند به آسیب دیدن دندان‌ها و درد فک منجر شود. این مشکل در عین حال ممکن است در مواقع استرس عاطفی شدید بروز کند.
• استئومیلیت: استئومیلیت اختلالی است که در آن عفونت بدن به استخوان‌ها و بافت‌های مرتبط به آنها آسیب می‌زند.
• ارتریت: اختلالات ارتریت از جمله استئوارتریت و استئوارتروز می‌توانند به ساییده شدن سطح استخوان‌ها منجر شود.
• سینوویت یا کپسولیت: اینها اختلالاتی هستند که در آنها جدار مفاصل یا رباط متصل ملتهب می‌شود.
• مشکلات دندانی: این اختلالات می‌توانند بیماری لثه، حفرات دندانی، فواصل دندانی، آسیب‌های دندان یا آبسه را شامل شوند.
• مشکلات سینوس: این عارضه به حفرات بینی صدمه می‌زند.
• سردردهای تنشی: سردردهای تنشی معمولاً بر اثر استرس رخ می‌دهند و ممکن است به درد صورت منجر شوند.
• دردهای نوروپاتیک: این نوع درد درازمدت وقتی بروز می‌کند که عصب‌ها صدمه می‌بینند و پیام‌های درد را به مغز ارسال می‌کنند. این درد می‌تواند مداوم باشد یا گهگاه بروز کند.
• درد عروقی: این نوع درد وقتی بروز می‌کند که جریان خون در بخشی از بدن دچار اختلال می‌شود. درد مزبور بر اثر اختلالاتی شامل ارتریت سلول بزرگ و قطع شریان کاروتید ایجاد می‌گردد.
• درد نوروواسکولر: این نوع درد ناشی از اختلالاتی مثل میگرن و سردرد خوشه‌ای است که هم به عصب‌ها و هم به رگ‌های خونی آسیب می‌زنند.
درد فک همچنین می‌تواند ناشی از علل مرتبط به سبک زندگی شامل استرس عاطفی، اختلالات خواب، فقدان برخی مواد مغذی یا خستگی باشد.
دیگر اختلالاتی که می‌توانند سبب درد فک و صورت شوند شامل ارتریت روماتوئید، هیپوتیروئیدیسم، بیماری لیم، مالتیپل اسکلروزیس (MS)، لوپوس، فیبرومیالژی، و اختلالات روانی هستند.
علایم
نوع علایم درد فک بسیار به علت بروز درد وابسته است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• درد صورت که در هنگام حرکت دادن فک تشدید می‌شود.
• افتادگی عضلات و مفاصل
• محدودیت طیف حرکت عضلات
• مشکلات تنظیم فک
• صدا دادن فک در هنگام باز و بسته کردن آن
• زنگ زدن گوش
• گوش درد
• سردرد همراه درد گوش یا بدون آن و فشار در ناحیة پشت چشم
• سرگیجه
• قفل شدن فک
• درد کسالت‌آور تا درد سوزناک
• بیش از حد حساس شدن نسبت به درد
• دوار سر
• درد دندان
• سردردهای تنشی
• دردهای نوع عصبی مانند سوزش
• تب
• تورم صورت
امکان بروز علایم دیگر نیز وجود دارد و این علایم به علت ریشه‌ای درد فک وابسته هستند.
این موضوع مهم است که افراد برای مشخص کردن علت بروز درد فک خود به پزشک مراجعه کنند تا بتوان در مورد یک برنامه درمانی تصمیم‌گیری کرد. انجام این کار می‌تواند مانع از بروز پیامدهای درازمدت شود.
عوارض
عوارض بسیار وابسته به علت بروز درد و عوامل مرتبط شامل درمان‌های مورد استفاده است. این عوارض می‌توانند موارد زیر را شامل شوند:
• عوارض دندانی
• عوارض جراحی
• عفونت
• درد مزمن
• پریشان‌حالی عاطفی
• تغییر در عادات غذا خوردن
تشخیص
دکتر برای تشخیص و درمان علت درد فک، نیاز به انجام برخی آزمایش‌ها دارد.
آزمایش‌های زیر می‌توانند به دکتر در یافتن علت بروز درد فک کمک کنند:
• معاینه فیزیکی شامل ارزیابی عصب‌ها، استخوان‌های گردن، فک، دهان و عضلات
• گرفتن شرح حال درد و سابقه پزشکی
• برخی تست‌های آزمایشگاهی مثل آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز خون، که در تشخیص اختلالات شامل درد به کار می‌رود.
• برخی اقدامات تصویربرداری رادیولوژی مثل عکسبرداری اشعة ایکس یا MRI
در صورت ظن پزشک نسبت به اینکه عامل درد فک ممکن است یک بیماری خاص باشد امکان انجام تست‌های دیگر نیز وجود دارد.
درمان
درمان درد فک به علت بروز درد بستگی دارد. روش‌های درمان متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• آنتی‌بیوتیک در صورتی که درد ناشی از عفونت باشد
• جراحی برای خارج کردن استخوان آسیب دیده، درمان عصب صدمه دیده یا تشخیص علت مشکل
• استفاده از محافظ دهان
• درمان فیزیکی
• شل‌کننده‌های عضلانی یا آرام‌بخش‌ها با هدف آرام‌بخشی عضلات آسیب دیده
• تزریق استروئید برای کاهش التهاب یا تورم
• درمان ضد ویروسی برای درمان‌های عفونتهایی نظیر تبخال زوستر
• داروهای ضد درد
• اکسیژن درمانی و برخی داروهای نسخه‌ای برای مداوای سردردهای خوشه‌ای
• برخی داروهای فشار خون وقتی میگرن تحت درمان قرار دارد
• تزریق بیحس کنندههای موضعی
• کشش برای اتساع و آرام شدن عضلات آسیب دیده
• درمان‌های آرام‌بخشی
• استفاده از غذای نرم برای اجتناب از حرکت و فشار زیاد بر فک
• دستگاه مرطوب کننده گرم و سرما درمانی
•قرار گرفتن در حالت درست برای پیشگیری از فشار بر گردن و پشت
درمان‌های دیگری برای مداوای درد فک در دسترس است، و استفاده از آنها بر مبنای تعیین علت درد صورت می‌گیرد. دکترها می‌توانند بر مبنای وضعیت خاص هر فرد بهترین گزینه‌های درمان را در مورد وی مورد استفاده قرار دهند.
پیشگیری
آگاهی از محرک ایجاد هر نوع درد فک اهمیت دارد تا بتوان از بازگشت آن درد پیشگیری کرد. برخی مقیاس‌های پیشگیری پایه‌ای ممکن است مفید باشد و شامل موارد زیر است:
• اجتناب از غذاهای ترد، آدامس، جویدن ناخنها یا دیگر اشیاء سخت
• خوردن غذاها یا مایعات نرم نظیر سوپ و پاستا
• استفاده از لقمههای کوچکتر هنگام غذا خوردن
• اجتناب از کافئین
• استفاده از ماساژ، مدیتیشن و تمرینات اروبیک
• استفاده از مکملهای کلسیم و منیزیم در صورت لزوم
• خودداری از دهن دره
• خوابیدن به پشت یا پهلو، اجتناب از خوابیدن بر روی شکم
• اجتناب از بر هم ساییدن دندان‌ها
• اجتناب از حمل کیف روی شانهها به مدت طولانی و تغییر مکرر شانه برای حمل آن
• قرار گرفتن در حالت صحیح
• مراجعه مرتب به دندان‌پزشک برای مراقبت از دندان
مردم باید همیشه با دکتر خود برای تعیین امنیت هر مقیاس پیشگیری در راستای اطمینان از اینکه برای وضعیت خاص آنها مناسب است مشورت کنند.
چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کرد
ممکن است استفاده از مراقبت‌های پزشکی برای درمان درد فک در صورت ابتلاء به هر یک از علایم زیر ضروری باشد:
• عدم موفقیت مداواهای خانگی برای درمان درد فک
• درد فک که در کارهای روزمره تداخل ایجاد می‌کند
• حرکت نامنظم فک
• صدا دادن مفاصل فک در هنگام جنبیدن
• درد گردن یا قسمت فوقانی پشت
• چشم درد
• سردرد
• زنگ زدن گوش
مردم باید با متخصص درد شناس برای تشخیص و درمان علل زیربنایی درد فک مشورت کنند.