دلایل و درمان درد سندروم پای بیقرار یا بی قراری پاها

سندروم پای بیقرار یا RLS  (Restless Leg Syndrome) به یک نوع اختلال گفته میشود که در آن فرد احساس مورمور، گزگز، سوزش، احساس کشیده شدن پاها و یا حتی احساس حرکت حشرات را بر روی پا خود می کند. یک فرد مبتلا به سندرم پای بیقرار معمولا پس از رفتن به رختخواب، در ساق ها و ران هایش احساس ناراحتی می کند و احساس می کند که باید آنها را تکان دهد. از آنجا که این مشکل می تواند به بی خوابی منجر شود، یک اختلال خواب نیزدر نظر گرفته می شود.

 سندروم پاهای بیقرار در کشورهای غربی و آسیایی بسیار شایع است. به طوری که سالانه بیش از 3 میلیون نفر در آمریکا به این اختلال دچار می شوند. شیوع این سندرم در افراد مسن و زنان بیشتر است و علائم آن یک ریتم شبانه روزی دارد که اغلب این اعلائم با حرکت متناوب اندام های بدن می باشد. این اختلال با وجود اینکه صدها سال پیش معرفی شده است هنوز به درستی شناسایی نشده است.

سندرم پای بیقرار (RLS) ممکن است به علت مشکلات ذهنی یا جسمی رخ دهد و یا اینکه نتیجه تاثیر نامطلوب بعضی از داروها باشد. این بیماری با عنوان بیماری ویلیس اکبوم نیزشناخته می شود.

سندروم پای بیقرار بسته به میزان تکرارعلائم و شدت آنها، اینکه چگونه علائم با حرکت کردن رفع می شوند و میزان اختلالی که این علائم می توانند به وجود آورند به صورت خفیف یا شدید دسته بندی می شوند.

در اکثر موارد سندروم پای بیقرار به مرور زمان یا زمانی که تغییرات ساده ای در شیوه زندگی ایجاد شود، برطرف می شوند.

درباره سندرم پای بیقرار

سندرم پای بیقرار می تواند به صورت اولیه یا ثانویه طبقه بندی شود.

بسیاری از مردم می توانند مشکلات مربوط به آن را در خانه درمان کنند.

این مشکل اغلب در نتیجه ترکیبی از عوامل ذهنی و فیزیکی ایجاد می شود.

زنان در دوران بارداری بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم پای بیقرار هستند.

علائم سندرم پای بیقرار

علائم می تواند زمانی رخ دهد که فرد در فضای بسته ای، مانند یک صندلی هواپیما یا در سینما، بیدار باشد.

از آنجا که سندرم پای بیقرار به خواب رفتن و راحت خوابیدن را سخت می کند، فرد ممکن است در طول روز خسته شود.

این مسئله می تواند بر یادگیری، کار، تمرکز و وظایف و فعالیت های روزمره تاثیر بگذارد.

کمبود خواب در نهایت می تواند منجر به تغییرات خلقی، تحریک پذیری، افسردگی، آسیب پذیری سیستم ایمنی و بروز مشکلات جسمی و بهداشتی دیگر شود.

افراد مبتلا به سندروم پای بیقرار چه حسی دارند؟

یک فرد مبتلا به سندرم پای بیقرار حس عجیب و ناخوشایندی در ساق ها و ران ها، و گاهی اوقات بازوهایش دارد که موجب می شود که تمایل شدیدی به حرکت دادن آنها داشته باشد.

افراد این احساس را اینگونه توصیف کرده اند:

• درد
• سوزش
• حس خزیدن چیزی مانند مار یا حشره بر روی پوست
• شبیه به شوک الکتریکی
• خارش
• کشش
• مور مور شدن

تنها راه برای از بین بردن این ناراحتی حرکت دادن پاها است.

این حس ها هنگامی رخ می دهند که شخص در حال استراحت است و فعالیتی ندارد و تنها مربوط به شب نیستند.

علائم اغلب در شب تشدید می شوند و ممکن است برای مدت کوتاهی در صبح کاهش یابند.

سندروم پای بیقراری تا چه مدت طول می کشد؟

نشانه های سندرم پای بیقرار اولیه یا ایدیوپاتیک معمولا به مرور زمان بدتر می شوند، اما برای بعضی از افراد، ممکن است هفته ها یا ماه ها بدون داشتن هیچ گونه نشانه ای بگذرد.

اگر سندرم پای بیقرار ناشی از یک مشکل، بیماری، حاملگی یا دارو باشد، ممکن است به محض این که دلیل و محرک آن از بین برود این مشکل نیز برطرف شود.

عوامل تاثیرگذار بر ایجاد سندروم پاهای بیقرار

علت اصلی رخ دادن این اختلال هنوز به صورت کامل شناخته نشده است ولی عوامل زیر می توانند در ایجاد این اختلال دخیل باشند:

سابقه خانوادگی و وراثت

در میان افرادی که اختلال پاهای بیقرار دارند 40.9 درصد از آنها سابقه خانوادگی دارند که نشان دهنده این است که ژنتیک نقش مهمی در رخ دادن این اختلال دارد.

عامل سن

ضعف پا در هنگام خواب معمولا پس از 40 سالگی شروع می شوند که عواملی همچون اعصاب، کمبود آهن، حاملگی یا نارسایی مزمن کلیه در ایجاد آن موثر هستند.

کمبود آهن

سطح پایین آهن خون ( با محدوده طبیعی در مردان 50 – 170 میکروگرم در دسی لیتر؛ زنان 65 – 176 میکروگرم در دسی لیتر ؛ کودکان 50 – 120 میکروگرم در دسی لیتر ) در 25% بیماران مبتلا به اختلال سندروم پاهای بیقرار گزارش شده است. به طور کلی برای درمان بیماران مبتلا به سندرم پای بیقرار سطح آهن خون باید اندازه گیری شود تا بتوان تصمیم گرفت آیا بیمار با آهن درمان شود یا خیر.

حاملگی و بارداری

با توجه به مطالعات انجام شده سندروم پای بیقرار در خانم های باردار بین 15 تا 25 درصد در کشور های غربی هستند. شایعترین میزان RLS  در زنان باردار، در سه ماه سوم بارداری و این اختلال با گذشت یک ماه پس از زایمان بهبود می یابد 

 علت اصلی این اختلال در زنان بادار هنوز شناخته نشده است ولی دلیل آن میتواند به علت نیاز آهن در زنان باردار باشد که باعث کمبود نسبی آهن می شود. سایر عوامل همچون وضعیت هورمون ها ( پرولاکتین، پروژستون و استروژن)، کمبود ویتامین B و فولیک اسید و یا فشرده سازی اعصاب به دلیل رشد جنین بباعث بروز این اختلال باشد. تغییر در رفتار و اخلاق، بی خوابی، اضطراب و خستگی در هفته های آخر بارداری نیز می تواند از علائم سندروم پای بیقرار در بارداری باشد.

همچنین خوردن قهوه و ترکیبات حاوی کافئین می توانند از علل ایجاد اختلال پای بیقرار باشند.

انواع سندروم پای بیقرار

دو نوع اصلی از سندرم پای بیقراروجود دارد:

سندرم پای بیقرار اولیه و ایدیوپاتیک

ایدیوپاتیک به این معنی است که علت ناشناخته است.

نوع اولیه شایع ترین نوع است و ویژگی های زیر را دارد:

• معمولا قبل از سن ۴۰ سالگی شروع می شود.
• می تواند در اوایل دوران کودکی آغاز شود.
• ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد.
• هنگامی که RLS اولیه شروع می شود، معمولا مادام العمر است.

علائم ممکن است به صورت پراکنده و گاه به گاه بروز کنند یا به تدریج بدتر شوند و به مرور زمان بیشتر تکرار شوند.

در موارد خفیف، ممکن است فرد برای مدت زیادی علائمی نداشته باشد.

سندرم پای بیقرار ثانویه

یک اختلال ثانویه به علت مشکل یا بیماری دیگری به وجود می آید.

RLS ثانویه معمولا بعد از سن ۴۵ سالگی شروع می شود و معمولا ارثی نیست.

این نوع RLS کاملا متفاوت است:

• شروع آن ناگهانی است.
• علائم آن معمولا با گذشت زمان بدتر نمی شود.
• علائم آن ممکن است شدیدتر باشد.

بیماری ها و نشانه هایی که می توانند موجب سندرم پای بیقرار ثانویه شوند عبارتند از:

• دیابت
• کمبود آهن
• نارسایی کلیه
• بیماری پارکینسون
• نوروپاتی
• بارداری
• آرتریت روماتوئید

اینکه دقیقا رسترلس لگز چطور اتفاق می افتد، به خوبی درک نشده است، اما ممکن است مربوط به چگونگی روند استفاده بدن از دوپامین، انتقال دهنده عصبی، باشد که در کنترل حرکات عضلانی نقش دارد.

بعضی از داروها مانند بازدارنده های بازجذب سروتونین (SSRIs) و داروهای ضد افسردگی ممکن است موجب رسترلس لگز شوند.

این داروها بر فعالیت دوپامین تاثیر می گذارند.

این مشکل با بارداری نیز مرتبط است. حدود ۳۰ درصد از زنان در طول سه ماهه آخر بارداری تجربه RLS دارند، اگرچه دلایل آن نامشخص هستند.

اختلال حرکات دوره ای اندام (PLMD)

PLMD نیز یک اختلال مرتبط با خواب است که گاهی اوقات حرکات دوره ای اندام (ساق و ران) در طول خواب (PLMS) نامیده می شود.

اندام های افراد مبتلا به PLMD، هنگامی که فرد خواب است، به طور غیرقابل کنترل و غیر ارادی تکان میخورند. بنابراین یک نوع اختلال، اختلال خواب نیز در نظر گرفته می شود. این حرکات ممکن است موجب بیدار شدن مکرر فرد در طول شب شود و این می تواند کیفیت و مدت خواب را کم کند و در نهایت منجر به RLS شود.

درمان سندروم بیقراری پا

درمان این اختلال با دو روش اصلاح سبک زندگی و دارویی انجام می شود.

درمان دارویی 

درمان دارویی فقط با دستور پزشک مجاز بوده و بدون مراجعه به پزشک ممکن نیست. آگونیستهای دوپامین مانند پرامی‌پکسول و کابرگولین، گاباپنتین و بنزودیازپین‌ها نیز در درمان این اختلال توسط پزشکان بکار می‌روند.

بروز افسردگی در سندروم پاهای بیقرار بسیار شایع است. از آنجا که بسیاری از داروهای ضد افسردگی مانند مهار کننده های باز جذب سروتونین انتخابی و ضد افسردگی های سه حلقه ای می توانند علائم سندرم پای بیقرار را بدتر کنند، درمان افسردگی در بیماران سندرم پای بیقرارباید محتاتانه انجام شود.

درمان های خانگی

تغییرات شیوه زندگی و داروهای رایجی که ممکن است به کاهش علائم رستلس لگز کمک کنند عبارتند از:

• حمام گرم و ماساژ: می توانند ماهیچه ها را آرام کنند و شدت علائم را کاهش دهند. ماساژ درمانی
• بسته های گرم و سرد: برخی افراد بسته های گرم و بعضی دیگر بسته های سرد را ترجیح می دهند و برخی دیگر می گویند که استفاده از هر دو به صورت متناوت موثرتر است.
• تکنیک های آرامش: استرس می تواند سندرم پای بیقرار را بدتر کند، بنابراین تمریناتی مانند یوگا، مدیتیشن و تای چی ممکن است مفید باشند.

ورزش – استفاده بیشتر از پا می تواند در کاهش علائم موثر باشد. اگر بیمار یک شیوه زندگی نشسته و بی تحرک داشته باشد، راه رفتن به جای رانندگی، شروع یک ورزش یا ورزش دادن پاها در ورزشگاه، می توانند در بهبود علائم موثر باشند.

بهداشت خواب برای سندرم پاهای بی قرار

بهداشت خواب مهم است، زیرا خستگی باعث بدتر شدن علائم می شود.

بعضی از توصیه های مرتبط با این موضوع عبارتند از:

• خوابیدن در یک اتاق خنک و آرام.
• هر شب در یک زمان مشخص به رختخواب بروید و هر روز صبح در یک ساعت از خواب بیدار شوید.
• یک ساعت قبل از خواب مقدار نوری که در معرض آن هستید را کاهش دهید.
• از نوشیدن نوشیدنی های محرک، مانند کافئین یا قند خودداری کنید.
• مصرف الکل و تنباکو را کم یا متوقف کنید.
• ورزش و فعالیت جسمانی می تواند در بهبود سندرم پای بیقرار مفید باشد، اما می تواند باعث تشدید آن نیز بشود. اکثر بیماران ورزش کردن در حد متوسط را مفید می دانند، اما ورزش بیش از حد می تواند علائم را بدتر کند. کار کردن در اواخر شب نیز کمکی نمی کند.

گزینه های دیگر

در سال ۱۹۹۸ یک مطالعه کوچک بر روی ۱۰ نفر نشان داد که منیزیم علائم بیخوابی را در افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار کاهش می دهد و پیشنهاد کرد که مصرف منیزیم ممکن است درمان مناسبی برای افراد مبتلا به PLMD باشد.

با این حال، این مطالعه منیزیوم را موردی در نظر می گیرد که باید تحقیقات بیشتری روی آن انجام شود و هنوز مورد تایید نیست.

افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید در مورد مصرف منیزیم محتاط باشند.

مرکز پزشکی دانشگاه مریلند با ارجاع به این مطالعه، این گونه عنوان می کند که سطح پایین منیزیم ممکن است با رستلس لگز در ارتباط باشد.

منیزیم در غلات کامل، آجیل و سبزیجات برگ سبز موجود است. بعضی از افراد تجربه کرده اند که اسپری روغن منیزیم روی قسمت آسیب دیده می تواند در بهبود علائم موثر باشد، اما نباید بدون پرسیدن نظر یک پزشک از آن استفاده شود.

مطالعات مربوط به اثرات ویتامین D بر روی رستلس لگز نتایج متفاوت و ضد و نقیضی داشته اند.

در بعضی از آنها ارتباط بین سطح بالای ویتامین D با نشانه های کمتر سندرم پای بیقرار نشان داده شد، در حالی که در برخی دیگر باور بر این بود که ویتامین D اضافی باعث بروز بیشتر این علائم در ماه های تابستان می شود.

آبرسانی به بدن نیز می تواند مفید باشد.

برای این کار باید مقدار زیادی آب بنوشید و از مصرف کافئین و الکل دوری کنید.

پاسخ به سولات متداول درباره سندروم پای بیقرار

• زنان بیشتر به اختلال پای بیقرار مبتلا می‌شوند یا مردان؟

این اختلال بیشتر در خانم ها دیده می شود و۳۰ تا ۴۰‌درصد موارد آن ارثی است. از سنین جوانی به بعد نیز کم‌کم علائم آن شروع شده و در سنین میانسالی تشدید می‌شود.

• آیا سندروم پاهای بیقرار در کودکان نیز وجود دارد؟

بله، درصورت ارثی بودن این اختلال در خانواده کودک این عارضه در کودکان نیز به ندرت دیده می‌شود.

• آیا سندرم پای بیقرار خطرناک است؟

علل به وجود آمدن این اختلال در افراد متفاوت است و با توجه به اینکه چه عاملی باعث بروز این اختلال شده است می تواند خطرناک و یا بی خطر باشد. برای این اختلال درمان قطعی وجود دارد و اگر به موقع به پزشک مراجعه شود می توان آن را درمان کرد ولی اگر دیر مراجعه شود عوارض وخیمی خواهد داشت.