مفصل جایی است که در آن استخوان‌ها به یکدیگر می‌رسند. انتهای این استخوان‌ها با یک بافت محافظ به نام غضروف پوشیده شده است. در استئوارتریت، این غضروف تضعیف، و باعث می‌شود تا استخوان‌های ناحیه مفصل با یکدیگر اصطکاک پیدا کنند. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد درد، خشکی و علایم دیگر شود.
استئوارتریت بیشتر در افراد مسن بروز می‌کند اگرچه احتمال ایجاد آن در بزرگسالان در هر سنی وجود دارد. استئوارتریت در عین حال بیماری تباهی مفصل، ارتریت انحطاطی، و ارتریت سایش و فرسایش نیز نامیده می‌شود.
یک علت پیشتاز در ایجاد ناتوان یعنی استئوارتریت مبتلابه بیش از 30 میلیون مرد و زن در ایالات متحد آمریکا است.
علل استئوارتریت
استئوارتریت بر اثر صدمات مفصل ایجاد می‌شود. این صدمه ممکن است در گذر زمان بر روی هم انباشته شود که علت آن است که چرا سن یکی از علل اصلی صدمات مفصلی منجر به استئوارتریت به شمار می‌رود. هر قدر سن کسی بیشتر باشد میزان سایش و فرسایش تحمیل شده بر مفاصل وی بیشتر خواهد بود.
دیگر علل صدمه مفصل شامل آسیب‌دیدگی‌های گذشته مثل موارد زیر است:
• پارگی غضروف
• دررفتگی مفصل‌ها
• صدمات رباط
این آسیب‌ها در عین حال بدشکل‌گیری مفصل، چاقی، و حالت ضعیف قرارگیری بدن را شامل می‌شود. برخی ریسک فاکتورها مثل تاریخچه خانوادگی ابتلاء به این بیماری و جنس، ریسک ابتلاء به استئوارتریت را افزایش می‌دهند.
استئوارتریت و غضروف
غضروف یک ماده مستحکم و لاستیک مانند انعطاف‌پذیرتر و نرم‌تر از استخوان است. وظیفه غضروف محافظت از انتهای استخوان‌های دو سر مفصل و ایجاد امکان حرکت آسان آنها بر روی یکدیگر است.
وقتی غضروف دچار انحطاط می‌شود این سطوح استخوانی حفره‌دار و سفت می‌شوند. این وضعیت می‌تواند به درد در ناحیه مفصل و حالت تحریک‌پذیری در بافت‌های اطراف منجر گردد. غضروف آسیب دیده قادر به ترمیم خود نیست. علت آن است که غضروف فاقد رگ‌های خونی است.
وقتی غضروف به طور کامل دچار ازهم‌گسیختگی شود، سطح زیرسازی کننده آن از بین می‌رود و در نتیجه استخوان‌ها با همدیگر اصطکاک پیدا می‌کنند. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد درد شدید و علایم همراه استئوارتریت شود.
علایم استئوارتریت
استئوارتریت ممکن است در هر کدام از مفاصل ایجاد شود. به هر حال، نواحی بیشتر در خطر آسیب عبارتند از:
• دست‌ها
• نوک انگشتان
• زانوها
• مفصل ران
• ستون فقرات، و به طور معمول در ناحیه گردن یا کمر
شایع‌ترین علایم استئوارتریت شامل موارد زیر است:
• درد
• حساس شدن (احساس ناراحتی در زمان فشار آوردن بر روی ناحیه با انگشت)
• خشکی
• التهاب
همچنان که استئوارتریت پیشرفته‌تر می‌شود، درد همراه آن ممکن است شدیدتر گردد. به مرور زمان، امکان بروز ورم در مفصل و ناحیه اطراف آن وجود دارد.
استئوارتریت شدید
استئوارتریت اختلالی پیشرونده دارای 5 مرحله (صفر تا 4) است. مرحله نخست آن (مرحله صفر) نمایانگر وضعیت نرمال در مفصل است. مرحله 4 نمایانگر استئوارتریت شدید است. تمامی افراد دچار استئوارتریت این مراحل را پشت سر نمی‌گذارند. بیماری مزبور اغلب تا پیش از رسیدن به مرحله 4 زمان درازی را در حالت ثبات طی می‌کند.
مردم دچار استئوارتریت شدید دچار کاهش گسترده یا فقدان کامل غضروف در یکی از مفصل‌های خود یا تعداد بیشتری از آنها هستند. سایش استخوان به استخوان ناشی از این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد علایم شدید مثل موارد زیر گردد:
• افزایش ورم و التهاب. مقدار مایع سینوویال درون مفصل ممکن است افزایش یابد. در حالت نرمال این مایع به کاهش سایش در طول حرکت کمک می‌کند. به هر حال، در مقدار زیاد خود مایع سینویال می‌تواند باعث ورم مفصل گردد. تکه‌های غضروف از هم گسیخته نیز ممکن است در مایع مزبور غوطه‌ور شوند که این باعث افزایش درد و ورم می‌شود.
• افزایش درد. شخص ممکن است در طول فعالیت دچار درد شود، اما احتمال بروز درد در حالت استراحت نیز وجود دارد. بیمار ممکن است در ادامه روز درد بیشتری را احساس کند، یا ممکن است در صورت استفاده زیاد از مفصل‌های خود در طول روز با ورم بیشتری مواجه گردد.
• کاهش دامنه حرکت. شخص ممکن است به علت خشکی یا درد مفصل قادر به حرکت نیز نباشد. این وضعیت می‌تواند باعث شود تا لذت بردن از فعالیت روزانه که زمانی آسان می‌نمود دشوارتر گردد.
• ناپایداری مفصل. ممکن است مفاصل بیمار کمتر پایدار باشند. برای مثال، اگر کسی به استئوارتریت شدید در زانو مبتلاء باشد، ممکن است دچار حالت قفل شدگی یا فقدان ناگهانی امکان حرکت شود. در عین حال احتمال خمش زانو که می‌تواند باعث سقوط و آسیب دیدگی شود مطرح است.
• علایم دیگر. وقتی تباهی یک مفصل ادامه می‌یابد، امکان بروز ضعف عضلانی، زوائد استخوانی و دگرشکلی مفصل نیز وجود دارد.
آسیب دیدگی مفصلی شدید ناشی از استئوارتریت قابل برگشت نیست، اما درمان می‌تواند باعث کاهش علایم بیماری شود.
استئوارتریت و ارتریت روماتوئید
استئوارتریت و ارتریت روماتوئید علایم مشابهی دارند اما اختلالات بسیار متفاوتی هستند. استئوارتریت یک اختلال انحطاطی است که بدان معنی است که شدت آن به مرور زمان افزایش می‌یابد. از سوی دیگر ارتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی محسوب می‌شود.
در مردم دچار ارتریت روماتوئید سیستم ایمنی بدن جدار نرم اطراف مفصل‌ها را به عنوان یک تهدید تلقی کرده به آن حمله‌ور می‌شود. این جدار نرم که شامل مایع سینوویال می‌شود سینوویوم نام دارد. وقتی سیستم ایمنی حمله خود را شروع می‌کند، انباشت مایع در مفصل بروز کرده باعث ایجاد حالت خشکی، درد، ورم و التهاب می‌شود.
اگر کسی در مورد نوع ارتریت مبتلابه خود مطمئن نباشد بهترین کار مشورت با پزشک خواهد بود.
تشخیص استئوارتریت
استئوارتریت اغلب اوقات یک بیماری با پیشرفت کُند است که ممکن است تشخیص آن تا زمان بروز علایم دردناک یا ناتوان کننده دشوار باشد. استئوارتریت اولیه اغلب پس از بروز یک مورد تصادف یا دیگر وقایع مسبب شکستگی نیازمند بررسی با اشعه X تشخیص داده می‌شود.
در کنار اشعه X، پزشک می‌تواند برای تشخیص استئوارتریت از MRI استفاده کند. این تست تصویربرداری از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویری از استخوان و بافت نرم استفاده می‌کند.
دیگر تست‌های تشخیصی شامل تست خون برای از تشخیص خارج کردن اختلالات دیگر مسبب درد مثل ارتریت روماتوئید است. آنالیز مایع مفصل را نیز می‌توان مورد استفاده قرار داد تا اطمینان حاصل شود که نقرس یا عفونت علت زمینه‌ای مسبب التهاب نیست.
درمان استئوارتریت
درمان استئوارتریت بر مدیریت علایم متمرکز می‌شود. نوع درمان دارای بیشترین فایده برای بیمار تا حدود زیادی بر مبنای شدت علایم و محدوده آنها تعیین می‌شود. اغلب موارد تغییرات سبک زندگی، داروهای غیرنسخه‌ای، و مداوای خانگی برای ایجاد تسکین در مقابل درد، خشکی و ورم کافی هستند.
ورزش
فعالیت فیزیکی باعث تقویت عضلات اطراف مفصل‌ها شده و به تخفیف خشکی کمک می‌کند. مردم باید 20 تا 30 دقیقه حرکت فیزیکی به صورت حداقل یک روز در میان را هدف قرار دهند. در این مورد باید فعالیت‌های ملایم کم-برخورد مثل پیاده‌روی یا شنا را در دستور کار قرار داد. تای چی و یوگا نیز می‌توانند باعث بهبود انعطاف‌پذیری مفصل و کمک به مدیریت درد شوند.
کاهش وزن
اضافه وزن داشتن می‌تواند باعث تحمیل فشار بر مفصل‌ها و ایجاد درد شود. کاهش وزن اضافی به تخفیف فشار مزبور و کاهش درد کمک می‌کند. وزن در محدوده سالم در عین حال ریسک دیگر مشکلات سلامت مثل دیابت و بیماری قلبی را کاهش می‌دهد.
خواب مناسب
استراحت دادن به عضله‌ها می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. با خود مهربان باشید و بیش از حد از خود کار نکشید. برخورداری از خواب کافی شبانه نیز به مدیریت مؤثرتر درد کمک می‌کند.
سرمادرمانی و گرمادرمانی
مردم می‌توانند سرمادرمانی و گرمادرمانی را برای تخفیف درد عضله و خشکی آن آزمایش کنند. در این مورد می‌توان از کمپرس سرد یا گرم برای عضلات دردناک به مدت 15 تا 20 دقیقه چند بار در روز استفاده کرد.
این کارها می‌تواند به کاهش علایم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.
ورزش‌هایی برای استئوارتریت
ورزش‌های کششی ملایم می‌تواند برای مردم دچار استئوارتریت بسیار مفید باشد به ویژه اگر شخص دچار خشکی یا درد در زانوها، مفصل ران یا پشت باشد. حرکات کششی می‌توانند باعث بهبود حرکت‌پذیری و دامنه حرکتی شوند.
همانند هر برنامه ورزشی دیگری، مردم باید پیش از شروع به ورزش پلن ورزشی را با پزشک خود بررسی کنند تا در مورد دوره عملی مناسب برای شخص اطمینان لازم ایجاد گردد.
داروهای استئوارتریت
داروهای مختلفی برای استئوارتریت در دسترس است که می‌توانند به ایجاد تسکین در درد و ورم کمک کنند. این داروها عبارتند از:
• آنالژزیک‌های خوراکی. استامینوفن (تاینلول) و دیگر داروهای تسکین دهنده درد باعث کاهش درد می‌شوند اما در مورد ورم مؤثر نیستند.
• آنالژزیک‌های موضعی. این داروهای غیر نسخه‌ای به شکل کرم، ژل، و پچ در دسترسند. آنها به بی‌حس کردن ناحیه مفصل کمک می‌کنند و به ویژه در موارد درد خفیف ناشی از ارتریت برای تسکین درد مفیدند.
• داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی. داروهای این گروه مثل ایبوپروفن (ادویل) و الیو (ناپروکسن) ورم و نیز درد را کاهش می‌دهند.
• سیمبالتا. پزشک ممکن است داروی ضد افسردگی سیمبالتا (دولوکستین) را به صورت بدون برچسب (آف-لیبل) برای کمک به تخفیف درد استئوارتریت تجویز کند.
• کورتیکوستروئیدها. این داروهای نسخه‌ای به شکل خوراکی در دسترسند. آنها را در عین حال می‌توان به صورت تزریق مستقیم در مفصل مورد استفاده قرار داد.
پزشک ممکن است یک محلول غیر نسخه‌ای را به عنوان خط مقدم درمان توصیه کند.
استئوارتریت دست
استئوارتریت می‌تواند بر یک یا چند ناحیه در دست‌ها تأثیر منفی بگذارد. این نواحی اغلب شامل نوک انگشتان، وسط بند هر انگشت، مفصل متصل کننده شست و مچ و خود مچ می‌شود. مفصل‌هایی که بیشترین آسیب را می‌بینند به میزان زیادی تعیین کننده علایمی هستند که بروز می‌کنند. علایم اغلب شامل موارد زیر است:
• خشکی
• درد
• ورم
• سرخی
• ضعف
• دشواری حرکت دادن انگشتان
• کاهش دامنه حرکتی
• صدای خرد شدن در زمان حرکت دادن انگشتان
• مشکل در مورد نگهداری یا گرفتن اشیاء
زنان در مقایسه با مردان در مورد استئوارتریت دست آسیب‌پذیرتر هستند و معمولاً در سنین پایین‌تری دچار این بیماری می‌شوند. استئوارتریت می‌تواند تأثیر بزرگی بر توانایی انجام تکلیف‌های مرتبط به زندگی روزمره داشته باشد. به هر حال، درمان در طیفی از تغییرات مربوط به سبک زندگی تا عمل جراحی می‌تواند کمک کند.
استئوارتریت مفصل ران
استئوارتریت می‌تواند در یک مفصل ران یا هر دو بروز کند. به این روش استئوارتریت متفاوت از ارتریت روماتوئید است که معمولاً به صورت همزمان در هر دو مفصل ران ظاهر می‌شود.
استئوارتریت مفصل ران یک اختلال دارای پیشرفت بطئی است. بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که قادرند تا سال‌های سال با استفاده از دارو، ورزش، و فیزیوتراپی با علایم بیماری خود مقابله کنند. وسایل کمکی مثل عصا نیز مفیدند.
اگر بیماری بدتر شود، تزریق استروئید، داروهای دیگر، یا عمل جراحی می‌تواند به تخفیف آن کمک کند. درمان‌های جایگزین نیز می‌توانند کمک کنند و تکنیک‌های جدید درمانی در افق دیده می‌شوند.
استئوارتریت زانو
مثل مورد استئوارتریت مفصل ران، این بیماری ممکن است در یک زانو یا هر دو بروز کند. سن، ژنتیک، و صدمه زانو همگی ممکن است نقشی در استئوارتریت زانو بازی کنند.
ورزشکاران متمرکز بر ورزش‌های مستلزم انجام حرکات شدید و تکراری مثل دو و میدانی یا تنیس ممکن است در معرض افزایش ریسک استئوارتریت قرار داشته باشند. به همین ترتیب اگر شخص صرفاً یک نوع فعالیت فیزیکی را دنبال کند این کار می‌تواند باعث کاربرد بیش از حد برخی عضلات و کم-کاری عضله‌های دیگر گردد که این وضعیت سبب ضعف و ناپایداری مفصل زانو خواهد شد. ایجاد تنوع در فعالیت‌های جسمانی باعث می‌شود که گروه‌های مختلف عضله کار کنند که این امکان آن را به وجود می‌آورد که تمامی عضلات اطراف زانو قدرتمند شوند.
درمان استئوارتریت به مرحله پیشرفت این بیماری بستگی دارد.
استئوارتریت سرویکال
استئوارتریت سرویکال به نام استئوارتریت گردن یا اسپوندیلوز سرویکال نیز شناخته می‌شود. استئوارتریت سرویکال یک اختلال مرتبط به سن است که بیش از 85 درصد مردم در سنین بالای 65 سال با آن درگیرند. این بیماری هم مردان و هم زنان را مبتلاء می‌کند.
ستون فقرات سرویکال در قست گردن قرار دارد و حامل مفصل‌های فاسیت است. این مفصل‌ها به حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک کرده امکان برخورداری از طیف کامل حرکتی را ایجاد می‌کنند. وقتی فرسایش غضروف اطراف مفصل‌های مزبور شروع شود نتیجه استئوارتریت سرویکال خواهد بود.
استئوارتریت همیشه باعث ایجاد علایم نمی‌شود. اگر چنین شود علایم در طیفی از خفیف تا شدید بروز کرده و شامل موارد زیرند:
• درد کتف، که در شانه ادامه یافته یا به انگشتان می‌رسد
• ضعف عضله
• خشکی گردن
• سردرد که اغلب در قسمت پس سر بروز می‌کند
• مور مور یا بی‌حسی سرازیر شده در دست‌ها یا پاها
هر از گاه امکان بروز علایم جدی‌تری مثل کاهش کنترل بر مثانه یا روده یا از دست دادن تعادل وجود دارد.
استئوارتریت ستون فقرات
اگر کسی دچار درد پشت شود ممکن است به استئوارتریت ستون فقرات مبتلاء باشد. این اختلال مفصل‌های فاسیت قرار گرفته در ناحیه کمر و کفل‌ها را درگیر می‌کند. سن و ترومای ستون فقرات هر دو به شکل بالقوه در ایجاد استئوارتریت ستون فقرات مؤثرند. زنان بیش از مردان در خطر ابتلاء به این بیماری قرار دارند. افراد دچار اضافه وزن، که شغل آنان نیاز به چمباتمه زدن و نشستن دارد نیز با افزایش ریسک مواجهند.
علایم استئوارتریت ستون فقرات می‌تواند از نظر شدت متفاوت باشد و شامل موارد زیر است:
• خشکی یا حساسیت در مفصل‌های پشت
• ضعف، بی‌حسی، یا مور مور در دست یا پا
• کاهش دامنه حرکتی
توجه به این علایم اهمیت دارد. در صورت عدم درمان استئوارتریت ستون فقرات می‌تواند بدتر شده باعث بروز علایم شدیدتر و ناتوان کننده شود.
پیشگیری از استئوارتریت
شخص ممکن است دچار ریسک فاکتورهای خارج از کنترل استئوارتریت مثل وراثت، سن، و جنس باشد. اما مابقی ریسک فاکتورهای این بیماری قابل کنترلند و مدیریت آنها می‌تواند ریسک ابتلاء به استئوارتریت را کاهش دهد.
نکات فهرست شده در زیر می‌تواند به مدیریت ریسک فاکتورهای مورد بحث کمک کند:
• تقویت بدن. اگر ورزشکار یا مشتاق ورزش هستید، مطمئن شوید که از بدن خود مراقبت می‌کنید. از کفش‌ها و ابزار حمایتی ورزشی برای کاهش تأثیر برخورد بر زانوهای خود استفاده کنید. همچنین مطمئن شوید که حرکات متنوع برای ورزش دادن به تمامی عضلات خود را انجام می‌دهید و همیشه یک عضله در فعالیت شما درگیر نمی‌شود.
• مراقب وزن خود باشید. شاخص توده بدن (BMI) خود را در طیف متناسب با قد و جنس خود نگه دارید.
• برنامه غذایی سالمی را دنبال کنید. طیفی از غذاهای سالم با تکیه بر میوه و سبزیجات را دنبال کنید.
• به قدر کافی استراحت کنید. برای بدن خود وقت کافی برای استراحت و خواب کنار بگذارید.
اگر دچار دیابت هستید، کنترل قند خون نیز می‌تواند به مدیریت ریسک استئوارتریت کمک کند.
استئوارتریت یک اختلال مزمن است . مردم نباید علایم درد مزمن و خشکی مفصل را نادیده بگیرند. هر قدر مراجعه به پزشک زودتر انجام شود تشخیص بیماری زودتر صورت خواهد گرفت و درمان سریع‌تر آغاز شده و کیفیت زندگی بیمار بهبود خواهد یافت.
روش های درمانی بدون جراحی در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مؤمن زاده:
-
درمان های نوین و تحصصی اوزون درمانی یا ازن تراپی
-
آخرین لیزرهای پرتوان نسل جدید
-
اوزون تراپی
-
فیزیوتراپی
-
تزریق اپیدورال
-
تریگرپوینت تراپی
-
کمربندهای طبی
-
رفلکسولوژی
-
RF یا رادیوفرکوانسی
-
در موارد نادر جراحی بسته ستون فقرات هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان‌های غیر جراحی ارائه شده در کلینیک دردشناسی پروفسور سیروس مؤمن زاده و توضیحات مربوط به آنها به مقالات درمان‌های بدون جراحی دیسک کمر مراجعه کنید و در صورت تمایل به استفاده از این درمان های ترکیبی جامع و مدرن با تلفن 02188449335 و 02188460605 و 09198172104 تماس بگیرید.