درد صورت برای پزشکان به معنی وجود یک گرفتاری در جائی دیگر، مثل سر، آرواره، گردن، یا حتی دندان است. یافتن محل گرفتاری گاهی بسیار ساده است. صورت، سر، و گردن اعصابی مرتبط با هم دارند. اگر عصبی در گردن آسیب ببیند یا تحریک شود، ناراحتی آن از عصب بالا آمده و در صورت هم ایجاد درد می‌کند. بنابراین در مطلب به بررسی علل مختلف درد صورت و راهکارهای درمانی آن می پردازیم.
درد صورت به دلیل دندان درد
در مرکز دندان پالپ وجود دارد که مشابه بافت همبندی در سایر نقاط بدن بوده و حاوی شبکه های عروقی، لنفاتیک ها و عصب می باشد . تحریک پالپ موجب دندان درد شده و این تحریک می تواند به علل آسیب ، التهاب و نکروز باشد . باید توجه داشت که به علت محدودیت شدیدی که در فضای اطراف دندان ها وجود دارد هرگونه التهاب می تواند به سرعت باعث ایجاد درد گردد . در بعضی موارد که عصب کشی دندان انجام می شود آسیب به عصب و نورالژی آن منطقه ایجاد می شود که موجب دردهای آزاردهنده در آن منطقه می گردند و برهمین اساس بیمار درد صورت را تجربه می کند.
سردرد
سر درد پس از دندان درد شایع ترین علت درد صورت است. سردرد به دنبال یک التهاب غیر عفونی در شبکه عروقی بروز می کند و انواع مختلفی دارد شامل :
میگرن
سردردهایی بسیار شدید و غیرطبیعی. به گفته پزشکان مغز و اعصاب، این درد که به صورت تپشی و زنشی در سر ایجاد می شود، معمولاً ابتدا از یک طرف سر شروع شده و اغلب بین ۴ ساعت تا ۳ روز تداوم دارد. فعالیت های فیزیکی، نور، صدا و حتی بو نیز می تواند سردرد میگرنی را تشدید کند. هنگام شروع سردردهای میگرنی ممکن است حالت تهوع داشته یا حتی استفراغ کنید. پزشک شما می تواند در رژیم غذایی و عادات خواب و همچنین دارو به شما کمک کند.
سردرد خوشه ای :
یک حمله شدید سردرد یک طرفه در اطراف چشم و ناحیه تمپورال که از چند دقیقه تا چند ساعت طول کشیده و همراه با اشک ریزش ، احتقان بینی ، آب ریزش بینی ، تعریق پیشانی ، میوز ، افتادگی و ادم پلک در کنار سر دیده می شود .
سردرد تنشی :
سر درد های راجعه ای است که از چند دقیقه تا چند روز طول می کشد. درد به صورت دو طرفه یا یک طرفه و با کیفیت فشارنده و تنگ کننده مانند به سر گذاشتن یک کلاه تنگ می باشد.
درد های عضلات جمجمه ای :
دردهای عضلات جمجمه ای (ماسکولواسکلتال) پس از کنار گذاشتن علل دردهای دندانی و سردردهای عروقی در تشخیص افتراقی سردردهای صورت قرار می گیرد. اختلالات گیجگاهی فکی مشکلی است که از عضلات ماستر بوده و یا ناشی از مفصل گیجگاهی فکی است. شیوع دردهای عضلانی بیشتر از مشکلات مفصلی است و کیفیت درد آن شبیه دردهای میوفاشیال ، فیبرومیالژی، میوزیت که کیفیت عمقی ثابت و مبهم بوده و حرکات آرواره موجب بروز یا تشدید آن می گردد.
اختلالات مفصل گیجگاهی- فکی
TMJ اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی است. این مفصل فک شما را به انتهای جمجمه متصل می کند. عضلات نزدیک این مفصل به شما اجازه می دهد دهان خود را باز و بسته کنید. اما در برخی از موارد، مفصل از خط خود خارج می شود یا به گونه ای که باید حرکت کند، حرکت نمی کند. در چنین شرایطی به اختلال مفصل گیجگاهی-فکی(TMJ) مبتلا هستید. ، پزشک شما ممکن است آتل ، دارو، فیزیوتراپی یا جراحی را پیشنهاد کند.
عفونت غدد بزاقی
عفونت غدد بزاقی زمانی رخ می‌دهد که عفونتی باکتریایی و یا ویروسی، غده یا مجاری بزاقی را تحت تاثیر قرار دهد. عفونت ممکن است موجب کاهش جریان بزاق شده و مجرای بزاق را مسدود و یا ملتهب سازد. بروز تومورهای غدد بزاقی موجب ایجاد تورم و عدم تقارن صورت و ناتوانی فرد در حرکت دهان می‌شود. بنابراین به افراد توصیه می‌شود به محض مشاهده هرگونه تورم در ناحیه غدد بزاقی و یا عدم تقارن صورت به پزشک مراجعه کنند.آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت باکتریایی، درد یا تب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آبسه دندان
آبسه دندان چرک‌هایی است که در ریشه دندان جمع شده و باعث عفونی شدن آن می‌شود و ممکن است در صورت درمان نشدن به موقع به تدریج به فضاهای عمقی دهان مانند فضاهای اطراف حلق، مجاری تنفسی و حتی اطراف مغز راه پیدا کند و لثه ها و صورت شما ممکن است قرمز، متورم و همرا ه با درد شدید در گوش و فک شود . دندانپزشک شما احتمالا دندان را از بین می برد یا عمل جراحی ریشه را انجام می دهد تا آبسه را از بین ببرد و دندان را از عفونت بیشتر برهاند.
گلوکوم
آب سیاه بیماری است که در آن عصبی که چشم را به مغز متصل می کند (عصب بینایی) صدمه می بیند. زمانی که فشار چشم بالا می رود، عصب بینایی آسیب دیده، دید فرد تحت تاثیر قرار می گیرد و روز به روز وخیم تر می شود. آب سیاه در مراحل ابتدایی علائمی ندارد اما اگر پیشرفت کند ممکن است بیمار با سردرد، تهوع، استفراغ، درد چشم، درد در هنگام حرکات چشم و قرمزی چشم مواجه شود. متاسفانه برای بیماری آب سیاه پیشگیری قطعی وجود ندارد اما افراد بالای ۴۰ سال با مراجعه حداقل یک بار در سال به چشم پزشک می توانند به موقع از وجود این بیماری آگاه شوند و درمان را به طور موثر تری در پیش گیرند.
آرتریت سلول غول‌آسا
آرتریت سلول غول‌آسا به التهاب لایه‌ی داخلی شریان‌ها گفته می‌شود. اغلب، این بیماری شریان‌های سر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به‌ویژه آن‌هایی که در ناحیه‌ی گیجگاهی (شقیقه) قرار دارند. به همین دلیل، آرتریت سلول غول‌آسا برخی اوقات آرتریت گیجگاهی نیز نامیده می‌شود.آرتریت سلول غول‌آسا به طور متناوب موجب سردرد، نرمی اسکالپ، درد فک و مشکلات بینایی می‌شود. اگر درمان صورت نگیرد، می‌تواند به سکته‌ی مغزی یا نابینایی منجر شود.اگر سردرد جدید و دائمی دارید بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید. اگر تشخیص پزشک آرتریت سلول غول‌آسا باشد، شروع فوری درمان می‌تواند از از دست رفتن بینایی پیشگیری کند.
درد مفصل تمپوروماندیبولر :
مفصل گیجگاهی ترکیبی از حرکات لولایی و کشویی دارد و بسیار پیچیده عمل می کند. قسمت هایی از استخوان های درگیر در قسمت مفصل با غضروف پوشیده شده اند و بوسیله یک دیسک کوچک جذب کننده ضربات و شوک ها از هم جدا شده اند که طبیعتا باعث حرکت نرم مفصل می گردد. اختلال مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ وقتی اتفاق می افتد که دیسک دچار فرسایش شود یا از محور مناسب خود خارج گردد و غضروف مفصلی در نتیجه التهاب مفاصل یا آرتریت از بین رفته باشد و مفصل در اثر ضربه یا حوادثی آسیب دیده باشد که درواقع یک نوع پروسه آرتروزی اتفاق افتاده است.
زونا
اگر در کودکی به آبله‌مرغان مبتلا شده‌اید، تصور نکنید که دیگر خطری تهدیدتان نمی‌کند چون در این شرایط بیشتر در معرض ابتلا به زونا هستید. درد در ناحیه شکم به طور معمول اولین علائم زوناست. برخی افراد این بیماری را بدون ظاهر شدن جوش روی بدن تجربه می‌کنند. ویروس زونا می‌تواند موجب احساس بی‌حسی، خارش، گزگز شدن و درد سوزشی در این ناحیه شود و با پیشرفت بیماری تشدید گردد. درد ناشی از بیماری زونا با مصرف داروهای مسکنی همچون ایبوپروفن و استامینوفن برطرف می‌شود. همچنین مصرف برخی داروهای ضد ویروسی توصیه می‌شود.
سرطان دهان
سرطان دهان می تواند زبان، کف دهان، کام سخت ، لثه و لب ها را تحت تاثیر قرار دهد. تومور در این مناطق می تواند باعث فشار، زخم، تورم و درد شود که روی صورت شما تاثیر می گذارد و از بین نمی رود. اگر از تنباکو و الکل استفاده می کنید، احتمال بیشتری برای بیماری دارید. درمان سرطان دهان هم مشابه سایر سرطان‌هاست. برای برداشتن ناحیه‌ی سرطانی جراحی انجام می‌شود و ادامه‌ی درمان با پرتو درمانی یا شیمی درمانی پیگیری می‌شود تا بقایای سلول‌های سرطانی از بین بروند.
سینوزیت
سینوس ها، حفره هایی توخالی در استخوانهای سر و صورت هستند و اطراف بینی قرار گرفته اند. از نشانه‌های سینوزیت ، درد صورت، سردرد، و گرفتگی بینی یا آبریزش بینی هستند. در معاینات فیزیکی، افراد مبتلا به سینوزیت، معمولاً دارای تب، ترشح بینی، و حساس شدن سینوس‌ها هستند. پزشک می تواند با استراحت، دارو و گاهی آنتی بیوتیک ها این مشکل را درمان کند.
نورالژی عصب سه قلو :
این بیماری از شدیدترین دردهای شناخته شده‌ی بشر است. این بیماری مربوط به عصب سه‌قلو است. نورالژی عصب سه قلو سردردی حمله‌ای، ناگهانی و برق آسا در قلمرو یک یا دو شاخه عصب سه قلو در صورت است. این بیماری در اثر آسیب تدریجی عصب سه قلو به وجود می‌آید. این بیماری باعث درد شدید در چشم‌ها، دندان‌ها، فک‌ها، پیشانی، بینی و غیره می‌شود. این درد اغلب فقط در یک سمت صورت (چپ یا راست) اتفاق می‌افتاد. پزشک شما ممکن است با دارو یا جراحی این مشکل را درمان کند.
تشخیص نورالژی عصب سه قلو
معاینه فیزیکی بیمار و شرح حال در تشخیص صحیح حائز اهمیت زیادی است.
آزمایش‌های تصویربرداری :
آزمایش های تصویربرداری اطلاعات کاملی از نظر بررسی مشکلات ساختمانی منطقه در اختیار پزشک می گذارد که شامل :
پرتونگاری ساده جمجمه : جهت بررسی عفونت یا توده استخوانی و تغییرات ساختمانی است.
سی تی اسکن : چنانچه مشکلات فوق در گرافی ساده مطرح باشد و نیز جهت بررسی مشکلات مغزی ، جهت بررسی دقیق تر میتوان از سی تی اسکن استفاده کرد.
ام.آر.آی : جهت بررسی بافتهای نرم از جمله عضلات و سطح مفاصل استفاده می گردد.
درمان درد صورت
اساس درمان روش های غیر تهاجمی می باشد و شامل موارد ذیل است:
استراحت نسبی عضلات و مفاصل
داروهای جهت درمان درد صورت
ازداروها جهت برطرف کردن علائم در فاز حاد و نیز بازگشت قوام و آرامش عضلانی استفاده می گردد که شامل: شل کننده های عضلانی (محیطی و مرکزی) ، مسکن های ضدالتهابی می باشد و برای نورالژیا از داروهای ضد تشنج استفاده می گردد.
درمان های غیرتهاجمی برای درد صورت
فیزیوتراپی :
در فیزیوتراپی ترکیبی از روش های غیرفعال و تمرین ها جهت تقویت ساختار عضلانی و حرکت های اصلاحی به کار گرفته می‌شود. مدالیته‌های درمانی غیرفعال مانند یخ/ گرما ، اولتراسوند و تحریک الکتریکی ، درد و گرفتگی عضلانی را در بیمار کاهش می‌دهد. بیمار مبتلا به کمک انجام تمرین های مخصوص روش های افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی را فرا می‌گیرد و بر قدرت عضلات خود می‌افزاید. بیماران نباید از روی آوردن به این درمان نگران باشند، حتی بیماران دچار درد و مشکلات حرکتی نیز از انجام تمرین‌های ایزومتریک سود می‌برند.
ماساژ و درمان دستی و منیپولیشن :
اساس این تکنیک ها که توسط دست انجام می شود نیز موجب تقویت ساختار عضلانی بافتها می گردد.
لیزر پرتوان :
استفاده از لیزر پرتوان پالس موجب افزایش انرژی سلولی و ترمیم بافت های آسیب دیده و جلوگیری از پیشرفت آرتروز می گردد.
درمان های اینترونشنال و یا کمتر تهاجمی (مداخله ای) :
اعمال اینترونشنال توسط فوق تخصص درد تحت راهنمایی اشعه ایکس (فلوئوروسکوپی) و یا سونوگرافی در اتاق عمل انجام می گردد.
تزریق های تشخیصی و درمانی :
تزریق در نقاط ماشه ای مانند تزریق ترکیبی استروئید و آنستتیک های موضعی و نیز فاکتورهای پیش التهابی نظیر پلاکت غنی شده ، ازن ، ارتوکین و… در مفصل جهت جلوگیری از پیشرفت آرتروز انجام می شود. همچنین در این زمینه بغیر از تزریقات میتوان از رادیوفرکوئنسی در این مناطق جهت تغییرات طولانی استفاده نمود. در نورالژی عصب سه قلو از رادیوفرکوئنسی عصب سه قلو استفاده می گردد.
درد صورت می تواند بر کیفیت زندگی شما تاثیر گذاشته، تمرکز را از شما گرفته و در کارهای روزانه شما تاثیر بگذارد.