بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد. بلاک موقتی اعصاب با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با تزریق کورتیکواستروئید ها انجام می شود.
مفاصل فست بین زوائد کناری مهره های ستون فقرات قرار دارند و مهره های بالایی و پایینی را به یک دیگر متصل می کنند.
دور این مفصل، کپسول مفصلی قرار دارد که مایع مفصلی را به داخل مفصل ترشح می کند. سر استخوان های داخل مفصل با غضروف پوشیده شده است. نقش این غضروف ها و مایع مفصلی نرم کردن حرکات مفصل است. کپسول مفصلی محل اصلی ایجاد پیام های درد در مفصل است.
این مفاصل از شاخه داخلی دو عصب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع خارج می شوند) عصب دهی می شوند. یک شاخه از عصب نخاعی مهره بالایی و یک شاخه از عصب مهره پایینی. به همین دلیل برای کنترل دردناشی از التهاب این مفاصل نیاز به بلاک هر دوی این اعصاب است. این اعصاب علاوه بر منتقل کردن پیام های درد، اطلاعات مربوط به نحوه قرارگیری مفصل و نیروی وارد شده به آن را هم به مغز منتقل می کنند و نقش مهم را در رباطه با حس وضعیتی و قرارگیری بدن بر عهده دارند.
دور این مفصل، کپسول مفصلی قرار دارد که مایع مفصلی را به داخل مفصل ترشح می کند. سر استخوان های داخل مفصل با غضروف پوشیده شده است. نقش این غضروف ها و مایع مفصلی نرم کردن حرکات مفصل است. کپسول مفصلی محل اصلی ایجاد پیام های درد در مفصل است.
این مفاصل از شاخه داخلی دو عصب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع خارج می شوند) عصب دهی می شوند. یک شاخه از عصب نخاعی مهره بالایی و یک شاخه از عصب مهره پایینی. به همین دلیل برای کنترل دردناشی از التهاب این مفاصل نیاز به بلاک هر دوی این اعصاب است.
15% تا 45% علت درد در بیمارانی که درد مزمن ستون فقرات کمری دارند، درگیری مفاصل فست است.
کاربرد ها :
این بلاک هم کاربرد درمانی و هم تشخیصی دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد، یعنی محل اصلی درد بیمار آن مفصل بوده و نیاز به ادامه فرایند های تشخیصی نیست.
بلاک مفاصل فست سینه ای برای موارد زیر کاربرد دارد:
درد های ناشی از آرتریت یا تروما (آسیب فیزیکی) در قسمت تحتانی کمر.
علائم و خصوصایت کلی درد های ناشی از درگیری مفاصل فست کمری عبارت اند از:
محل درد در قسمت تحتانی کمر است.
درد معمولا به جایی تیر نمی کشد اما در بعضی بیماران درد تا باسن هم منتشر می شود. درد ناشی از مفاصل فست کمری به قسمت های زیر زانو منتشر نمی شود.
درد با لمس محل التهاب، خم شدن به عقب و چرخاندن کمر بدتر می شود.
ممنوعیت ها :
شک به تشخیصی دیگر مانند درد میوفیشیال (درد ناشی از بافت نرم و عضلات).
آلرژِی به دارو هایی که قرار است تزریق شوند.
عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک (پخش در بدن).
دریافت دارو های ضد انعقاد.
دریافت دارو های ضد پلاکتی.
حاملگی.
اختلالات انعقادی.
درد های سایکولوژِیک که در این گونه درد ها بیمار بدون اختلال فیزیکی و بیماری احساس درد می کند.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق :
برای بیمار یک آنژیوکت قرار داده می شود تا بتوان در صورت نیاز به بیمار سرم و دارو تزریق کرد. چون بسیاری از عوارض این بلاک به دلیل حرکت کردن بیمار حین تزریق اتفاق می افتند، بسته به بررسی پزشک ممکن است از مقدار کمی داروی آرام بخش استفاده شود. پوست محل تزریق از نظر زخم و عفونت بررسی می شود. توانایی بیمار برای دراز کشیدن به شکم مورد ارزیابی قرار می گیرد چون بیمار باید بتواند در تمام طول تزریق به روش شکم بخوابد. همچنین از حساسیت نداشتن بیمار نسبت به ماده کنتراست لازم برا ی تصویربرداری اطمینان حاصل می شود.
نحوه انجام بلاک :
این بلاک به سه روش مختلف انجام می شود که هر کدام کاربرد های مخصوص خودشان را دارند. این سه روش عبارت اند از: روش شاخه داخلی (Medial branch)، روش تخریب با امواج رادیویی (بلاک دائمی) (Radiofrequency lesioning)، روش داخل مفصلی (Intra-articular). بلاک دائمی برای افرادی استفاده می شود که حداقل به دو بلاک موقتی شاخه داخلی پاسخ داده اند اما بعد از مدتی دردشان عود کرده است. در این روش از سوزن هایی استفاده می شود که به جای تزریق ماده بی حسی یا امواج رادیویی عصب را تخریب می کنند.
روش شاخه داخلی:این روش معمول ترین روش انجام این بلاک است و اکثر سندروم های درد با این روش مورد درمان قرار می گیرند. بیمار به شکم می خوابد، پیشانی بیمار روی یک حوله قرار می گیرد، یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی به سمت خم شود. با مشخص کردن خار های های مهره ای پشت کمر محل انجام تزریق (5 سانتی متر به سمت خارج برجستگی خار پشت مهره ای) مشخص می شود. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با الکل یا بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن تزریق انجام می شود.
نحوه انجام بلاک:
می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن و محل قرارگیری نوک سوزن استفاده کرد.
روش تخریب با امواج رادیویی:
در این روش به جای تزریق ماده بی حسی، از سوزنی استفاده می شود که با امواج رادیویی عصب را تخریب می کند. در این روش هم مانند روش قبلی بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. با مشخص کردن خار های های مهره ای پشت کمر محل ورود سوزن (5 سانتی متر به سمت خارج برجستگی خار پشت مهره ای) مشخص می شود. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با الکل یا بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن با امواج رادیویی عصب تخریب می شود. می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن و محل قرارگیری نوک سوزن استفاده کرد.
نحوه انجام بلاک :
روش داخل مفصلی:
از این روش برای تشخیص مفصلی استفاده که عامل درد است. در این روش سوزن وارد خود فضای مفصلی می شود و تزریق داخل آن صورت می گیرد. . در این روش هم مانند روش قبلی بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. با مشخص کردن خار های های مهره ای پشت کمر محل انجام تزریق (3.5 سانتی متر به سمت خارج برجستگی خار پشت مهره ای و مقداری پایین تر) مشخص می شود. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با الکل یا بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن تزریق انجام می شود. می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن و محل قرارگیری نوک سوزن استفاده کرد.
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزء تزریقات امن به حساب می آید. بسیاری از مشکلات مانند احساس درد در محل ورود سوزن و نخاع و سردرد خود به خود و بعد از مدت کوتاهی بهبود پیدا می کنند. دیگر عوارض جانبی کوچک که بعد از مدتی بهبود پیدا می کنند عبارت اند از: احساس سبکی سر، گر گرفتگی و تعریق و حالت تهوع. در کل عوارض جانبی این به بلاک به دو دسته ناشی از اشتباه بودن محل سوزن و ناشی از تزریق کورتیکواستروئید تقسیم می شوند.
به دلیل نزدیک بودن این عصب به ساختار های متعددی از جمله شریان مهره ای (سرخرگ اصلی نخاع) ، خود نخاع، و اعصاب نخاعی احتمال تزریق ماده بی حسی داخل این ساختار ها وجود دارد. تزریق داخل شریان مهره ای می تواند باعث مسمومیت بیمار شود. تزریق به نخاع یا لایه های پوشاننده آن می تواند باعث بی حسی کل نخاع شود و تزریق به اعصاب نخاعی باعث بی حسی این اعصاب می شود. می توان با دقت در درست بودن نوک محل سوزن و استفاده از تصویر برداری فلوروسکوپی به راحتی می توان جلوی این عوارض را گرفت. عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت. در مواردی که بلاک دائمی با امواج رادیوفرکوئنسی انجام می شود میزان درد و اسپاسم (گرفتگی عضلات) عضلانی بیشتر از دیگر موارد است اما این عارضه هم به سرعت بهبود پیدا می کند.