بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می شود.
آناتومی فضای اپیدورال
نخاع، در تمام طول خود، از جمله در ستون فقرات کمری با سه لایه پوشیده شده است. این سه لایه عبارتند از سخت شامه، نرم شامه و عنکبوتیه که بین سخت شامه و نرم شامه قرار دارد. اسم دیگر سخت شامه dura matter (دورا) است. به فضای بیرون این لایه (بین سخت شامه و دیواره داخلی استخوانی مهره های ستون فقرات که نخاع از داخل آن عبور می کند) فضای اپیدورال (epidural) گفته می شود.
فضای اپیدورال بیرونی ترین لایه پوشاننده طناب نخاعی می باشد که ریشه های عصب و خونرسانی و تبادل مایعات عمدتا توسط این ناحیه انجام می شود. تزریق در این ناحیه موجبات تسریع در انتقال ماده دارویی در محل صدمه بافتی می گردد. این صدمه ممکن است ناشی از التهاب دیسک ،پارگی و فتق دیسک ،تنگی کانال نخاعی،توده یا تومور در محل نخاع ،شکستگیها و ضربه های نخاعی باشد.
در تصاویر این فضا نشان داده شده است:
این فضا با بافت چربی پر شده است. برای اینکه سوزن به این فضا برسد باید از بین مهره های ستون فقرات و عضلات و لیگامان (بافت همبند که استخوان ها را به یک دیگر متصل می کند) های آن عبور کند.
مهره ستون فقرات کمری:
کاربردها
این روش درمانی به تزریق ترکیبی از دارو های مختلف به فضای اپیدورال از جمله کورتیکواستروئید ها، دارو های بی حسی موضعی، آنزیم هیالورونیداز و سرم های با غلظت بالا (هایپرتونیک) گفته می شود که هدف آن از بین بردن چسبندگی و التهاب فضای اپیدورال است. هرکدام از این دارو ها کاربرد مخصوص خودشان را دارند. به عنوان مثال کورتیکواستروید ها باعث کاهش التهاب بافت می شوند. بی حسی کننده های موضعی درد را کاهش می دهند، آنزیم هایلورونیداز سفت شدگی و فیبروزه شدن بافت را درمان می کنند و سرم با غلطت بالا باعث کاهش تورم بافت اپیدورال می شود.
کاربرد های این روش درمانی عبارت اند از:
-
درد با شدت بیشتر از 6 از 10 که باعث اختلال کارکرد فرد شده است.
-
سندروم درد بعد از لامینکتومی.
-
سندروم درد بعد از جراحی کمر ناموفق.
-
درد ناشی از استنوزیس (سفتی و خشکی) ستون فقرات.
-
رادیکولوپاتی (ملتهب شدن یکی از اعصاب خارج شونده از نخاع که باعث ایجاد دردی در ستون فقرات می شود که به اندام ها انتشار دارد. مانند درد کمری که به باسن و ران منتشر می شود.) کمری و گردنی.
-
درد گردن یا کمر و درد سیاتیک.
-
درد ناشی از آسیب و فقط دیسک.
-
درد ناشی از التهاب اعصاب سمپاتیک.
آماده سازی ها و بررسی های قبل از انجام بلاک
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. همچنین قلب و ریه بیمار معاینه می شوند. این بلاک بسته به بیماری فرد ممکن است در مراحل مختلفی از درمان استفاده شود. به عنوان مثال در فردی که دچار سندروم درد بعد از جراحی کمر شده است این بلاک یکی از خطوط اول درمان است، اما در فردی که استنوزیس ستون فقرات دارد این روش درمانی معمولا به عنوان روش اول درمانی استفاده نمی شود.
ممنوعیت ها
در افرادی که شرایط زیر را دارند امکان انجام این روش درمانی وجود ندارد:
-
عفونت چه در محل تزریق چه به صورت سیستمیک در بدن.
-
اختلال انعقادی اصلاح نشده چه به دلیل دارویی و چه به دلیل بیماری.
-
اختلالات مادرزادی ستون فقرات.
-
اختالات عصبی که با مرور زمان بدتر می شوند.
-
آلرژی به دارو های مورد نیاز در حین تزریق.
-
زخم باز در محل تزریق.
-
دیابت کنترل نشده.
-
ناتوانی بیمار در خوابیدن به شکم.
-
افت فشار خون.
افرادی که دارو های ضدانعقاد مصرف می کنند باید با صلاح دید پزشک دارو های خود را چند روز قبل قطع کنند. قند خون بیماران دیابتی قبل از تزریق چک و کنترل می شود. عدم باردار بودن در خانم ها بررسی می شود.
نحوه انجام بلاک
روش میدلاین روش معمول انجام این بلاک است. در این روش سوزن از پشت ستون مهره ها وارد فضای اپیدورال می شود و معمولا از این روش برای انجام بلاک اپیدورال کمری استفاده می شود. در این روش بیمار می تواند به سه روش قرار بگیرد: نشسته (با قرار دادن سر روی بالشت برای ریلکس کردن عضلات کمر)، خوابیده به پهلو، و خوابیده به شکم. ابتدا پزشک با لمس ستون مهره های بیمار محل تزریق را مشخص می کند. برای بیمار یک آنژیوکت قرار داده می شود تا در صورت نیاز بتوان به بیمار سرم یا دارو تزریق کرد. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین و ایجاد بی حسی موضعی و دادن دارو آرام بخش، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن، با استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی، تزریق انجام می شود.
نحوه قرارگیری بیمار و مشخص کردن محل ورود سوزن:
نحوه انجام تزریق:
بررسی های بعد از درمان و عوارض جانبی احتمالی
بعد از انجام این روش درمانی بیمار تحت معاینه قرار می گیرد. در بعضی افراد افزایش درد موقتی اتفاق می افتند که به دلیل التهاب ناشی از ورود سوزن به بافت است. این درد و درد اصلی بیماری حداکثر تا چند روز بعد به طور کامل از بین می روند. بعد از انجام این بلاک تا 24 ساعت بیمار اجازه رانندگی ندارد.
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است. به همین دلیل آسیب اعصاب مربوط به پا و ایجاد ضعف موقتی یک پا، یا تزریق در نواحی عمقی تر و عوارض آن ها (افت فشار خون و آسیب به نخاع) به ندرت اتفاق می افتد.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت. در صورت بروز تب که یکی از علائم عفونت است به بیمار توصیه می شود که به پزشک مراجعه کند.