آناتومی دیسک های بین مهره ای ستون فقرات
ستون فقرات در تمام طول خود از مهره ها و دیسک های بین مهره ای تشکیل شده اند. وظیفه دیسک های بین مهره ای فاصله انداختن بین مهره ها و راحت تر کردن حرکات ستون فقرات است. در تصویر زیر این دیسک ها با رنگ آبی نشان داده شده اند:
اگر فشار داخل این دیسک ها به دلیل بیماری بالا برود یا دیواره خارجی آن ها ضعیف شود باعث فتق و بیرون زدگی آن ها و فشار وارد کردن روی اعصاب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع منشا می گیرند) مجاور می شود. این اتفاق باعث التهاب عصب و ایجاد درد در ناحیه عصب دهی شده توسط عصب تحت فشار می شود. به عنوان مثال فشار روی اعصاب نخاعی کمری که مسئول انتقال حواس پا هستند باعث درد منتشر شونده از ناحیه کمر به باسن و پا می شود. همچنین بیرون زدگی دیسک در ناحیه گردن باعث فشار روی اعصاب مربوط به دست و ایجاد درد در ناحیه گردن با انتشار به شانه و بازو و دست می شود.
در تصویر زیر یک دیسک سالم و اعصاب نخاعی کنار آن نشان داده شده است:
در تصویر زیر یک دیسک سالم (بالا سمت چپ) همراه با دیسک های بیرون زدگی با شدت های مختلف نشان داده شده اند:
در تصویر زیر 4 شدت مختلف بیرون زدگی دیسک نشان داده شده است:
بیماری دیسک های بین مهره ای عامل 45% دردهای مزمن کمر است.
کاربرد ها
این روش برای درمان درد های ناشی از بیرون زدگی دیسک در ناحیه کمر استفاده می شود. در این روش با برداشتن مقداری از محتویات دیسک، فشار داخل دیسک کاهش پیدا می کند و باعث از بین رفتن برآمدگی دیسک می شود. سوزن مورد استفاده در این روش با استفاده از جریان الکتریکی باعث تولید حرارت می شود که این حرارت محتوایت دیسک را از بین می برد و باعث کاهش فشار درون دیسک و برطرف شدن فتق می شود.
مزایا این روش نسبت به جراحی عدم نیاز به بیهوشی بیمار و سریع تر برگشتن بیمار به کار های روزانه خود است. در مطالعات انجام شده نشان داده است که این روش می تواند باعث بهبود معنادار کیفیت زندگی بیمار شود. 40% از افراد تخت درمان با این روش حداقل 50% کاهش درد داشته اند و 21% حداقل 80% کاهش درد را گزارش کرده اند.
این روش درمانی برای افرادی کاربرد دارد که:
-
درد بیشتر از 3 ماه داشته اند.
-
با نشستن افزایش درد دارند.
-
با تصویربرداری MRI علت این درد تایید شده است.
-
در معاینه شواهدی به نفع بیرون زدگی دیسک و تحت فشار قرارگرفتن عصب دارند.
-
با استفاده از تصویربرداری دیسکوگرام بیرون زدگی دیسک تایید شده است.
ممنوعیت ها و موارد احتیاط
افرادی که نیاز به این درمان دارند باید قبل از انجام آن مورد معاینه قرار بگیرند و تصویربرداری های لازم برای تایید تشخیص انجام شود. بیمارانی که داروهای ضدانعقاد مصرف می کنند باید با تایید و بسته به نظر پزشک دارو ها خود را از چند روز قبل قطع کنند. مواردی که باعث ممنوعیت کامل انجام این روش درمانی می شوند عبارت اند از:
-
عفونت در ستون فقرات.
-
بیماری تخریب کننده شدید مفاصل فست (بین مهره ای) ستون فقرات.
-
تومور در ستون فقرات.
-
شکستگی ستون فقرات.
-
وجود علت دیگری برای درد مانند التهاب مفاصل فست.
-
خشکی یا استنوزیرس متوسط تا شدید ستون فقرات.
-
اختالات انعقادی کنترل نشده.
آماده سازی های قبل از تخلیه دیسک
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. همچنین قلب و ریه بیمار معاینه می شوند. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.
نحوه انجام
بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. سپس پزشک با لمس کمر محل ورود سوزن را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین و ایجاد بی حسی موضعی با تزریق لیدوکائین زیرجلدی و دادن دارو آرام بخش به بیمار، سوزن الکتروترمال وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن مقداری از محتویات دیسک تخلیه می شود. می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن الکتروترمال و محل قرارگیری نوک آن استفاده کرد.
تصاویر فلوروسکوپی سوزن در روش الکتروترمال در محل دیسک بین مهره ای:
بررسی های بعد از درمان و عوارض جانبی احتمالی
بعد از انجام این روش درمانی یک مسکن ساده برای بیمار تجویز می شود و بیمار تحت معاینه قرار می گیرد. در بعضی افراد افزایش درد موقتی اتفاق می افتند که به دلیل التهاب ناشی از ورود سوزن به بافت است. این درد و درد اصلی بیماری حداکثر تا چند روز بعد به طور کامل از بین می روند. عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است. به همین دلیل آسیب اعصاب مربوط به پا و ایجاد ضعف موقتی یک پا به ندرت اتفاق می افتد.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت. در صورت بروز تب که یکی از علائم عفونت است به بیمار توصیه می شود که به پزشک مراجعه کند.