بلاک اعصاب سمپاتیک کمری جهت تشخیص علت و درمان کمر درد

بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب انجام می شود.

آناتومی گانگلیون های سمپاتیک کمری

گانگیون ها گره های عصبی هستند که تعدادی عصب به آن ها وارد می شوند و بعد از یکی شدن با یک دیگر شاخه های جدیدی از گانگلیون خارج می شوند. گانگلیون های سمپاتیکی کمری در جلو/کنار مهره های ستون فقرات قرار دارند. شاخه های ورودی به این گانگیون ها مستقیما از اعصاب نخاعی (spinal nerves، اعصابی که از نخاع خارج می شوند و با عبور از فاصله بین مهره های ستون فقرات به سمت اندام های هدفشان حرکت می کنند) منشا می گیرند. همچنین خود این گانگلیون ها با یکدیگر ارتباط دارند و شاخه های نهایی خارج شده از آن ها به سمت ارگان های بدن حرکت می کند و بسیاری از  فعالیت های خودکار بدن را کنترل می کنند. همچنین بسیاری از پیام های درد از طریق این گانگلیون ها می شوند.

در تصویر زیر این گانگلیون ها (paravertebral ganglion) به همراه ساختار های مجاورشان نشان داده شده اند:

این اعصاب در نهایت به سمت لگن و پا ها می روند و مسئولیت عصب دهی سمپاتیکی این نواحی را بر عهده دارند.

کاربرد ها

بلاک گانگلیون های سمپاتیک کمری برای موارد زیر کاربرد دارد:

• تشخیص سندروم های دردی که پیام های درد در آن ها توسط اعصاب سمپاتیک منتقل می شود. به این صورت که اگر بعد از انجام این بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی پیام های درد از گانگلیونی منتقل می شده اند که بلاک شده است.
• کنترل درد های کمر و پا ها حین و بعد از عمل جراحی.
• درمان سندروم درد منطقه ای پیچیده (Complex regional pain syndrome).
• درمان درد هرپس زوستر (زونا) پا ها.
• درمان بیماری رینود (در این بیمار انگشتان بیمار با برخورد با آب یا هوای سرد کبود می شوند).
• درمان درد عضو شبح (در این بیماری فرد با اینکه اندام قطع شده ای دارد اما هنوز در محل آن احساس درد می کند).
• درمان اسلکرودمی پا ها.
• درمان درد ناشی از سرطان در نواحی لگن و پا ها.

با اینکه بلاک اعصاب سمپاتیک کمری به صورتی موقتی انجام می شود، یعنی بی دردی دائمی ایجاد نمی کند، اما در این مدت بدن می تواند بافت های آسیب دیده را ترمیم کند و با درمان منشا درد، علت اصلی درد از بین می رود. بلاک اعصاب سمپاتیکی باعث افزایش خونرسانی به ناحیه محل درد می شود که این موضوع باعث کاهش التهاب و ترمیم سریع تر باقت آسیب دیده می شود. همچنین به دلیل ایجاد بی دردی موقت می توان برای بیمار درمان های دیگری که تا به حالت امکان انجام آن ها وجود نداشت، مانند فیزیوتراپی، را شروع کرد.

این بلاک برای درد های مزمن غیرسرطانی کاربرد بیشتری دارد. برای درد های ناشی از سرطان معمولا بعد از انجام یک یا دو بلاک موقتی موفقیت آمیز، بلاک دائمی انجام می شود. در بلاک دائمی با تزریق مواد کشنده عصب یا استفاده از روش رادیوفرکوئنسی (استفاده از سوزنی که با استفاده از امواج رادیویی عصب را تخریب می کند) بی دردی دائمی برای بیماران مبتلا به سرطان ایجاد می شود.

ممنوعیت ها

• وجود عفونت در محل تزریق. در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس بلاک انجام می شود.
• اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد.

بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق

قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.

نحوه انجام بلاک

در این روش سوزن از سمت کمر به سمت گانگلیون های سمپاتیک کمری هدایت می شود. بیمار به شکم می خوابد، سپس پزشک با لمس کمر و پشت بیمار محل تزریق (حدود 8 سانتی متر فاصله با خط وسط کمر) را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، بی حسی موضعی برای بیمار تزریق می شود. سپس پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود.

نحوه انجام تزریق:

می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن و محل قرارگیری نوک سوزن استفاده کرد. این کار باعث افزایش دقت تزریق و کاهش ریسک عوارض جانبی می شود.

تصاویر فلوروسکوپی سوزن حین انجام تزریق:

بعد از انجام بلاک بیمار از جهت اثربخشی و عوارض جانبی احتمالی مدتی تحت نظر گرفته می شود و مورد معاینه قرار می گیرد.

عوارض جانبی احتمالی

به دلیل نزدیک بودن این گانگلیون ها به ساختار های متعددی از جمله نخاع، اعصاب نخاعی، ریه ها و احشا شکمی احتمال تزریق ماده بی حسی داخل این ساختار ها وجود دارد. تزریق به نخاع می تواند باعث بی حسی کل نخاع شود و تزریق به اعصاب نخاعی باعث بی حسی این اعصاب می شود. همچنین احتمال آسیب دیدن نخاع و اعصاب نخاعی، ریه و احشا شکمی توسط نوک سوزن وجود دارد. سوراخ شدن پرده جنب پوشاننده ریه باعث پونومتوراکس می شود که علامت اصلی آن تنگی نفس است ولی عارضه جدی ای نیست. می توان با دقت در درست بودن نوک محل سوزن و استفاده از تصویر برداری فلوروسکوپی به راحتی می توان جلوی این عوارض را گرفت.

از دیگر عوارض احتمالی این بلاک می توان به افت فشار و افت فشار بعد از ایستادن اشاره کرد. این عارضه شایع نیست و اکثرا در بیماران مسن اتفاق می افتد ولی به سرعت بهبود پیدا می کند عارضه احتمالی دیگر قرمزی و گرمی پا ها است که تا حداکثر 12 ساعت بعد از انجام بلاک از بین می رود.

عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.