بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب انجام می شود.
آناتومی شبکه عصبی هایپوگاستریک
گانگیون ها گره های عصبی هستند که تعدادی عصب به آن ها وارد می شوند و بعد از یکی شدن با یک دیگر شاخه های جدیدی از گانگلیون خارج می شوند. گانگلیون های سمپاتیکی در جلو/کنار مهره های ستون فقرات قرار دارند. شاخه های ورودی به این گانگیون ها مستقیما از اعصاب نخاعی (spinal nerves، اعصابی که از نخاع خارج می شوند و با عبور از فاصله بین مهره های ستون فقرات به سمت اندام های هدفشان حرکت می کنند) منشا می گیرند. همچنین خود این گانگلیون ها با یکدیگر ارتباط دارند و شاخه های نهایی خارج شده از آن ها به سمت ارگان های بدن حرکت می کند و بسیاری از فعالیت های خودکار بدن را کنترل می کنند. همچنین بسیاری از پیام های درد از طریق این گانگلیون ها می شوند.
در تصویر زیر این گانگلیون ها (paravertebral ganglion) به همراه ساختار های مجاورشان نشان داده شده اند:
در پایین ستون فقرات، دقیقا در محل ورودی لگن، از به هم رسیدن شاخه های متعددی از این زنجیره گانگلیونی شبکه عصبی هایپوگاستریک تشکیل می شود. از این شبکه عصبی اعصاب هایپوگاستریک خارج می شود که به سمت پایین می آیند و به مثانه و احشا داخل لگن از جمله روده بزرگ عصب دهی می کنند.
در تصاویر زیر این شبکه عصبی نشان داده شده است:
این شبکه عصبی به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم می شود. شبکه هایپوگاستریک فوقانی مسئول عصب دهی به قسمت تحتانی شکم و لگن است و پیام های درد ناشی از بیماری های این ناحیه توسط این شبکه عصبی منتقل می شوند.
کاربرد ها
بلاک شبکه عصبی هایپوگاستریک فوقانی برای موارد زیر کاربرد دارد:
-
بیماری های زنان مانند اندومتریوز، بیماری التهابی لگن، و چسبندگی لگنی.
-
التهاب مثانه.
-
سندروم روده تحریک پذیر.
-
درد لگنی ای که با اعصاب سمپاتکی منتقل می شود.
-
درد ناشی از تومور لگنی.
ممنوعیت ها
-
وجود عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس). در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس بلاک انجام می شود.
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد.
-
بهم خورده بودن آناتومی طبیعی ناحیه انجام بلاک.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.مصرف آسپرین به تنهایی باعث ممنوعیت انجام این بلاک نمی شود اما استفاده همزمان این دارو با دیگر دارو های ضدانعقادی باعث ممنوعیت انجام این بلاک است. بیماران سرطانی ممکن است اختلال انعقادی به دلیل کمبود پلاکت ناشی از شیمی درمانی داشته باشند. این اختلال انعقادی باید قبل از انجام بلاک اصلاح شود. باید قبل از انجام این بلاک تصویربرداری MRI یا CT scan انجام شود تا آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار بگیرد.
همچنین برای بیمار یک آنژیوکت قرار داده می شود تا در صورت بروز عوارض مانند افت فشار و سرگیجه به بیمار دارو تزریق کرد.بیمار از جهت آلرژی به ماده حاجب لازم برای تصویربرداری مورد بررسی قرار می گیرد.
نحوه انجام بلاک
در این روش سوزن از پشت کمر وارد بافت می شود و از داخل دیسک بین مهره ای عبور می کند تا به شبکه عصبی هایپوگاستریک برسد. این روش در کل ساده ترین روش انجام این بلاک است.
بیمار به شکم می خوابد و بالشت کوچکی زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود.. سپس پزشک محل تزریق را مشخص می کند و بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود.
نحوه انجام تزریق:
حین انجام این تزریق از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن استفاده می شود که این کار باعث کاهش ریسم عوارض جانبی و دقت بیشتر حین انجام تزریق می شود. تصویر فلوروسکوپی سوزن در محل شبکه عصبی هایپوگاستریک فوقانی:
می توان به جای استفاده از تصویربردای فلوروسکوپی از CT scan هم استفاده کرد. تصاویر CT scan باز سازی شده سوزن در محل شبکه عصبی هایپوگاستریک:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام بلاک بیمار از جهت کاهش درد و فشار خون مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین به بیمار توصیه می شود تا در صورت بروز تب که یکی نشانه های عفونت است به پزشک مراجعه کند. همچنین به دلیل بی حسی نسبی روده و مثانه به بیمار توصیه می شود تا به صورت منظم به دستشویی برود تا دچار احتباس ادرار نشود.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن و تزریق داخل عروق یا لایه های پوشاننده نخاع بسیار کم است و عوارض ناشی از آن به ندرت اتفاق می افتند. به د
از دیگر عوارض احتمالی این بلاک می توان به افت فشار و افت فشار بعد از ایستادن اشاره کرد. این عارضه به سرعت بهبود پیدا می کند. به دلیل بلاک اعصاب سمپاتیکی روده احتمال ایجاد اسهال گذرا نیز وجود دارد.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. به دلیل عبور سوزن از داخل دیسک بین مهره ای احتمال دیسکیت (عفونت در محل) دیسک نیز وجود دارد هرچند که این عارضه به ندرت اتفاق می افتد.. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.