بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می شود.
آناتومی عضله ایلیوسوآس
عضله ایلیوسوآس که بعضی ها ایلیوپسواس نیز می نامند، از به هم رسیدن دو عضله سوآس و ایلیاکوس تشکیل می شود. عضله سوآس (Psoas) از ستون فقرات کمری منشا می گیرد و به سمت پایین و داخل لگن حرکت می کند و ایلیاکوس (Iliacus) از دیواره داخلی استخوان لگن منشا می گیرد. این دو عضله به یک دیگر می پیونند و عضله ایلیوسوآس را تشکیل می دهند که به سر استخوان فمور (ران) متصل می شود.
وظیفه عضله و تاندون ایلیوپسواس فلکشن مفصل ران ( خم کردن مفصل ران با به جلو آوردن ران) و چرخش خارجی مفصل ران است. بین تاندون ایلیوپسواس و استخوان لگن بزرگترین بورس بدن به نام بورس ایلیوپسواس وجود دارد.
در تصاویر زیر عضله ایلیوسوآس نشان داده شده است:
علائم التهاب عضله ایلیوسوآس
مهمترین علامت بیماری شروع آهسته و تدریجی درد در جلوی مفصل ران و درد کشاله ران است. در ابتدا که بیماری خفیف است درد بعد از مدتی بیحرکتی ایجاد شده و بعد از چند دقیقه حرکت و فعالیت از بین میرود. با شدیدتر شدن بیماری درد با فعالیت بدنی شدیدتر میشود و با استراحت کاهش میابد. در شدیدترین وضعیت، بیمار در حالت استراحت هم درد دارد.
درد در ابتدا در فعالیت های شدیدتر مانند دویدن و لگد زدن بیشتر میشود و بعد از مدتی در فعالیت های سبک تر مانند پوشیدن کفش، بلند شدن از صندلی بالا و پایین رفتن از پله و یا حتی تند راه رفتن هم ایجاد میشود. درد ممکن است به پایینتر یعنی ران و زانو هم انتشار پیدا کند.
درد ناشی از التهاب عضله ایلیوسوآس می تواند در کمر، لگن و یا کشاله ران احساس شود. درد بیمار معمولا یک طرفه است. بیمار معمولا حین راه رفتن و یا برخواستن از جای خود دچار افزایش درد می شود. درد بیمار در صورت لمس عضله ایلیوسوآس حین بلند کردن ران افزایش می یابد. در معاینات دیده می شود که بیمار نمی تواند ران خود را به صورت کامل به سمت قبل حرکت دهد و در صورتی که پزشک پای بیمار را در حالی که بیمار به شکم خوابیده از بلند کند بیمار دچار افزایش درد می شود. همپنین بیماران حین چرخاندن ران به سمت خارج نیز دچار افزایش درد می شوند.
علت ایجاد التهاب تاندون ایلیوپسواس چیست؟
فعالیت های بدنی و ورزشی که موجب خم شدن مکرر و چرخش خارجی مکرر مفصل ران شوند میتوانند موجب کشیدگی و التهاب تاندون ایلیوپسواس شوند که بیشتر شامل ورزش های فوتبال، ژیمناستیک، باله، دویدن در سربالایی و پارو زدن است.
سایش مکرر تاندون ایلیوپسواس بر روی لبه جلویی استخوان لگن میتواند موجب التهاب بورس بین این دو یعنی بورس ایلیوپسواس شود. التهاب بورس را بورسیت مینامند.
در نوجوانان رشد عضلات نسبت به رشد استخوان ها کمی تاخیر دارد و همین امر موجب کوتاه بودن نسبی عضلات نسبت به استخوان ها در این گروه سنی میشود. این کوتاهی موجی اعمال کشش بیش از حد به تاندون شده و احتمال آسیب آن بصورت کشیدگی و التهاب را بیشتر میکند.
التهاب تاندون ایلیوپسواس معمولا یک بیماری مزمن و طولانی مدت است که بدنبال کشش های مکرر و بیش از توان تاندون به آن وارد میشود و کمتر پیش میاید که یک کشیدگی ناگهانی واحد موجب بروز این بیماری شود.
کاربرد های تزریق عضله ایلیوسوآس
این تزریق برای افرادی کاربرد دارد که به دلیل التهاب عضله ایلیوسوآس دچار درد کمر، لگن و یا کشاله ران شده اند. این تزریق کاربرد تشخیصی هم دارد، به این صورت که اگر بعد از انجام تزریق درد بیمار کنترل شد یعنی منشا اصلی درد بیمار عضله ایلیوسوآس بوده است و نیازی به ادامه فرآیندهای تشخیصی نیست.
برتری استفاده از تصویربرداری سونوگرافی نسبت به تصویربرداری فلوروسکوپی
امروزه از تصویربرداری سونوگرافی بیشتر از تصویربرداری فلوروسکوپی استفاده می شود. برتری های این روش عبارت اند از:
-
ساده تر بودن استفاده از تصویربرداری سونوگرافی.
-
عدم تابش پرتو های یونیزان به بیمار و پزشک (می توان این روش را برای خانم های باردار استفاده کرد).
-
عدم استفاده از ماده حاجب (نبود ریسک حساسیت بیمار به ماده حاجب).
موارد احتیاط
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد. اختلالات انعقادی در بیمارانی که به دلیل سرطان تحت شیمی درمانی هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
-
بیماران با اختلال سیستم ایمنی مانند بیماران سرطانی و دیابتی و مبتلا به ایدز ریسک بالاتری برای ایجاد عفونت دارند.
-
استفاده از تصویربرداری سونوگرافی در افراد با چاقی زیاد به دلیل عدم نفوذ امواج سونوگرافی به چربی مقدور نیست.
موارد ممنوعیت
-
وجود عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس). در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس تزریق انجام می شود.
-
اختلال انعقادی غیرقابل اصلاح.
-
بهم ریختگی آناتومی ناحیه محل تزریق به دلیل جراحی قبلی یا وجود تومور.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد. برای تمام بیماران ابتلا با تصویربرداری MRI و یا CT scan آناتومی لگن مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق انجام می شود.
نحوه انجام بلاک
در این بلاک سوزن از سمت پشت باسن به سمت عضله ایلویسوآس هدایت می شود. بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمی به سمت جلو خم بشوند و دسترسی به عضله ایلیوسوآس آسان تر شود، سپس پزشک با لمس استخوان های لگن بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود. حین انجام این تزریق از تصویربرداری همزمان سونوگرافی برای مشاهده مسیر سوزن در تمام طول تزریق استفاده می شود. این کار احتمال ایجاد عوارض جانبی را به مقدار بسیار زیادی کاهش می دهد.
نحوه انجام تزریق:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق یک معاینه عصبی برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می شود. همچنین بیمار به مدت حداقل 30 دقیقه قبل از ترخیص تحت نظر قرار می گیرد تا از نبودن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. بلافاصه بعد از تزریق درد بیمار به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند اما حداکثر اثر کورتیکواستروئید ها بین 2 روز تا 1 هفته بعد شروع می شود. همچنین به بیمار توصیه می شود تا در صورت بروز تب یا افزایش درد با پزشک تماس بگیرد.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض ناشی از این بلاک نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است و عوارض ناشی از آن، از جمله آسیب به ریشه های اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی که می تواند باعث تشنج شود، تزریق به لایه های پوشاننده نخاع و بلاک ناخواسته شبکه عصبی کمری به ندرت اتفاق می افتند. عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.