نورالژی یا درد عصب سه قلو یک بیماری مزمن است که می تواند باعث ایجاد دوره های دردناک ناگهانی و شدید و به طور معمول در یک سمت خاص از صورت شود و فعالیت های روزانه را مختل کند. روش‌های جراحی معمولاً فقط علائم را برای مدت معینی سرکوب می‌کنند، اما سایر اشکال دارو می‌توانند به تسکین این دوره‌های کوتاه، پراکنده و بسیار دردناک کمک کنند.
نورالژی یا درد عصب سه قلو چیست؟
نورالژی یا درد عصب سه قلو وضعیتی است که با درد شدید صورت تعریف می شود و می تواند فعالیت های عادی و روزمره را مختل کند. نورالژی سه قلو وضعیتی است که باعث ایجاد احساسات دردناکی شبیه شوک الکتریکی در یک طرف صورت می شود. این وضعیت درد مزمن بر عصب سه قلو تأثیر می گذارد که حس را از صورت شما به مغز منتقل می کند. اگر به نورالژی سه قلو مبتلا هستید، حتی تحریک خفیف صورت ممکن است باعث تکان درد شدید شود. فعالیت‌هایی به سادگی جویدن، صحبت کردن، لبخند زدن، مسواک زدن دندان‌ها یا اصلاح می‌توانند باعث ایجاد دوره‌های کوتاه درد شدید شوند. اگرچه این دوره های دردناک کوتاه مدت هستند، اما درد می تواند به صورت پراکنده (روشن و خاموش) عود کند یا ممکن است دردی دائمی را تجربه کنید که چندان شدید نیست.
به طور معمول، نورالژی یا درد عصب سه قلو یک طرفه است (به این معنی که فقط یک طرف صورت را تحت تاثیر قرار می دهد). اگر دو طرفه باشد، هر دو طرف تحت تأثیر قرار خواهند گرفت، البته نه در یک زمان. نورالژی دو طرفه سه قلو نیز بسیار نادر است. جالب اینجاست که سمت راست صورت معمولا بیشتر از سمت چپ تحت تاثیر این عارضه قرار می گیرد.
عصب سه قلو چیست؟
عصب سه قلو یکی از 12 جفت عصب است که به مغز شما متصل است. مسئول انتقال حس لامسه و درد از صورت و سر به مغز است. سه شاخه در عصب سه قلو وجود دارد که همگی مسئول انتقال تکانه های عصبی به قسمت های مختلف صورت هستند:
-
شاخه چشم: قسمت بالایی صورت شما، از جمله پیشانی شما.
-
شاخه فک بالا: همه اجزای وسط صورت، از جمله گونه ها، سوراخ های بینی و لب بالایی.
-
شاخه فک پایین: قسمت پایین صورت شامل لب پایین و ناحیه فک.
دو نوع اصلی نورالژی یا درد عصب سه قلو چیست؟
دو شکل اصلی نورالژی سه قلو وجود دارد:
-
نورالژی سه قلو معمولی (نوع 1): احتمالاً قسمت‌های دردناکی را تجربه خواهید کرد که درد تیز، شدید و پراکنده دارد و ممکن است درد و/یا احساس سوزش در سرتاسر صورت خود احساس کنید که می تواند از چند ثانیه تا دو دقیقه طول بکشد. اگرچه در بین قسمت‌ها وقفه‌های بدون درد وجود دارد، می‌تواند تا دو ساعت ادامه یابد.
-
نورالژی سه قلو آتیپیک (نوع 2): این نوع کمتر دردناک و شدید اما گسترده تر خواهد بود. احتمالاً درد مداوم، به ویژه سوزش و/یا احساس سوزش، همراه با درد مداوم را احساس خواهید کرد. با نورالژی غیر معمول سه قلو، ممکن است در کنترل علائم مشکل بیشتری داشته باشید.
نورالژی یا درد عصب سه قلو چقدر شایع است؟
سالانه حدود 150000 نفر با نورالژی یا درد عصب سه قلو تشخیص داده می شوند و تقریباً 4.3 مورد جدید در هر 100000 نفر است. نورالژی یا درد عصب سه قلو افراد بالای 50 سال را به طور قابل توجهی بیشتر از افراد زیر 40 سال تحت تاثیر قرار می دهد، جایی که نادر در نظر گرفته می شود. این وضعیت همچنین زنان را بیشتر از مردان درگیر می کند و به عنوان یک اختلال نادر در نظر گرفته می شود.
آیا نورالژی یا درد عصب سه قلو با ام اس مرتبط است؟
حدود 1 تا 2 درصد از افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) نیز نورالژی سه قلو دارند. ام اس و نورالژی یا درد عصب سه قلو هر دو به آرامی لایه محافظ اصلی بدن در اطراف عصب (غلاف میلین) را می شکنند، به همین دلیل است که یک همپوشانی جزئی وجود دارد. بیماران ام اس نیز می توانند پس از تشخیص ام اس دچار نورالژی سه قلو شوند. به طور مشابه، هر بیمار مبتلا به نورالژی سه قلو 40 سال و پایین‌تر کاندیدای ابتلا به ام اس در نظر گرفته می شود. بنابراین، اگر در این محدوده سنی قرار دارید، باید آزمایش ام اس را در نظر بگیرید.
علائم و علل نورالژی یا درد عصب سه قلو
چه چیزی باعث نورالژی یا درد عصب سه قلو می شود؟
شرایط متعددی وجود دارد که ممکن است باعث نورالژی یا درد عصب سه قلو شود، اما معمولاً در اثر فشار رگ خونی بر عصب نزدیک ساقه مغز ایجاد می شود. ام اس باعث بدتر شدن پوشش عصبی به نام غلاف میلین می شود، بنابراین افراد مبتلا به ام اس ممکن است به نورالژی یا درد عصب سه قلو نیز مبتلا شوند.
این عارضه همچنین می‌تواند ناشی از تومور یا ضایعه‌ای باشد که اعصاب شما را فشرده می‌کند، اگرچه این امر چندان رایج نیست. اگر از طریق جراحی دهان یا سینوس، سکته مغزی یا ضربه به صورت به عصب سه قلو آسیب بزنید، ممکن است درد عصب صورت را احساس کنید که شبیه علائم نورالژی سه قلو است.
برخی از موارد نورالژی سه قلو ایدیوپاتیک هستند، به این معنی که هیچ علت خاصی شناسایی نشده است.
علائم نورالژی یا درد عصب سه قلو چیست؟
علائم نورالژی سه قلو ممکن است شامل یک یا چند مورد از این الگوها باشد:
-
دوره‌های درد شدید، درد تیرکشنده یا ضربه‌ای که ممکن است شبیه شوک الکتریکی باشد
-
حملات خودبخودی درد یا حملات ناشی از کارهایی مانند لمس صورت، جویدن، صحبت کردن یا مسواک زدن
-
حملات درد از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد
-
دردی که با اسپاسم صورت رخ می دهد
-
حملات چندگانه که روزها، هفته‌ها، ماه‌ها یا بیشتر طول می‌کشد – برخی از افراد دوره‌هایی دارند که دردی را تجربه نمی‌کنند
-
درد در نواحی ایجاد شده توسط عصب سه قلو، از جمله گونه، فک، دندان ها، لثه ها، لب ها یا کمتر در چشم و پیشانی
-
دردی که هر بار یک طرف صورت را تحت تاثیر قرار می دهد
-
دردی که در یک نقطه متمرکز شده یا در یک الگوی گسترده تر پخش می شود
-
دردی که به ندرت در شب هنگام خواب رخ می دهد
-
حملاتی که در طول زمان مکرر و شدیدتر می شوند
.
کدام فعالیت ها بیشتر باعث ایجاد نورالژی یا درد عصب سه قلو می شوند؟
این اغلب فعالیت‌های ساده‌ای است که فرد را ملزم به حرکت یا لمس صورت خود می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد قسمت‌های دردناک شود، از جمله:
-
دست زدن به صورت به هر دلیلی (ریش تراشیدن، آرایش کردن، شستن صورت).
-
خوردن و آشامیدن.
-
مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه.
-
حرف زدن و لبخند زدن.
-
اعمال هر گونه ضربه یا فشار به صورت خود، به خصوص روی گونه یا خط فک.
-
وقتی باد شدید یا نسیمی به صورت شما می وزد.
تشخیص و آزمایشات نورالژی یا درد عصب سه قلو
نورالژی یا درد عصب سه قلو چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک از شما در مورد علائم و سابقه شما می پرسد، در حالی که معاینه فیزیکی ناحیه سر و گردن، از جمله گوش، دهان، دندان ها و مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) را نیز انجام می دهد و احتمالاً تشخیص خود را بر اساس چند عامل مختلف انجام می دهد:
-
نوع خاصی از دردی که احساس می کنید.
-
دقیقا همان نقطه روی صورت که در آن احساس درد می کنید.
-
کدام فعالیت ها یا اقدامات باعث ایجاد یک قسمت دردناک می شود.
پزشک همچنین ممکن است یک معاینه عصبی انجام دهد، که احتمالاً شامل بررسی نحوه عملکرد اعصاب مغز و سیستم حرکتی، همراه با ارزیابی رفلکس‌ها و تحمل درد می‌شود.
شرایط و اختلالات زیادی وجود دارد که درد صورت علامت اصلی آن است، بنابراین مهم است که شرایط مختلف و دیگر شرایط را برای تعیین تشخیص رد کنید. شرایطی که می توانند نورالژی سه قلو را تقلید کنند عبارتند از سردردهای خوشه ای یا میگرن، نورالژی پس از تبخال (درد به دنبال شیوع زونا) و اختلال TMJ. همچنین مهم است که سینوزیت و عفونت گوش را رد کنید.
پزشک ممکن است از یک اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) برای رد تومورهای مغزی، ام اس و سایر علل بالقوه استفاده کند. اسکن می تواند نشان دهد که آیا رگ خونی روی عصب فشار می آورد که باعث درد می شود یا خیر.
آیا راهی برای جلوگیری از نورالژی یا درد عصب سه قلو وجود دارد؟
متأسفانه، نورالژی یا درد عصب سه قلو قابل پیشگیری نیست. اما می‌توانید با اجتناب از فعالیت‌های خاصی که باعث درد شدید می‌شوند، از دوره‌های دردناک پیشگیری کنید. همچنین هیچ چیزی وجود ندارد که نشان دهد نورالژی سه قلو در اثر استرس ایجاد شده است.
مدیریت و درمان
نورالژی یا درد عصب سه قلو چگونه درمان می شود؟
علائم نورالژی نورالژی یا درد عصب سه قلو را می توان با ترکیبی از داروها، جراحی و درمان های مکمل درمان کرد.
داروها
-
داروهای ضد تشنج : کاربامازپین معمولاً اولین انتخاب برای درمان درد همراه با نورالژی سه قلو است. پزشک ممکن است داروهای ضد تشنج دیگری از جمله اکسکاربازپین، فنی توئین، لاموتریژین، سدیم والپروات، گاباپنتین ، کلونازپام و توپیرامات را نیز تجویز کند. اگر یکی از این داروها را مصرف کرده‌اید و احساس می‌کنید که آنطور که باید کمک نمی‌کند، می‌توانید از پزشک خود بخواهید درمان دیگری را انتخاب کند. در حالی که این داروهای ضد تشنج می توانند به تسکین درد کمک کنند، برخی عوارض جانبی از جمله سرگیجه ، حالت تهوع ، گیجی و خواب آلودگی وجود دارد.
-
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: آمی تریپتیلین یا نورتریپتیلین رایج ترین داروها در این دسته هستند و عموماً برای درمان علائم نورالژی سه قلو نوع 2 استفاده می شوند.
-
شل کننده های عضلانی: باکلوفن را می توان به تنهایی یا همراه با کاربامازپین یا فنی توئین استفاده کرد.
درمان کم تهاجمی درد عصب سه قلو
-
تزریق سم بوتولینوم ممکن است برای مسدود کردن اعصاب حسی استفاده شود. در برخی موارد، بلوک های عصبی برای تسکین موقت استفاده می شود.
-
ریزوتومی تزریق گلیسرول: پزشک متخصص گلیسرول را با کمک پروب سونوگرافی از طریق یک سوزن به مرکز عصبی، درست در جایی که به سه شاخه تقسیم می شود، تزریق می کند. با تزریق گلیسرول به ریشه عصب سه قلو، این روش باعث آسیب انتخابی عصبی می شود که توانایی بدن برای انتقال سیگنال های درد به مغز را مختل می کند. این روش می تواند درد را برای یک تا دو سال سرکوب کند، اگرچه می توان آن را چندین بار انجام داد. این روش همچنین می تواند باعث بی حسی صورت و همچنین سوزن سوزن شدن شود.
-
رادیو فرکوئنسی. متخصص یک سوزن را با هدایت پروب سونوگرافی از طریق گونه وارد می کند سپس از آن برای ارسال یک جریان الکتریکی برای شناسایی نقطه درد خاص در عصب سه قلو استفاده می کند. سپس حرارت را به عصب وارد می کنند تا زمانی که یک ضایعه ایجاد شود و برخی از رشته های عصبی منتقل کننده پیغام درد به مغز را از بین می برد. ممکن است برخی از بیمارانی که این روش را انتخاب می کنند، پس از سه تا چهار سال علائم خود را دوباره مشاهده می کنند.
-
بلاک عصبی: بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب و توقف درد انجام می شود.
عمل جراحی
اگر به هیچ یک از این داروها و درمانهای بالا پاسخ نمی دهید یا فکر می کنید که وضعیت شما در طول زمان بدتر می شود، می توانید کاندیدای عمل جراحی باشید. شما چندین گزینه جراحی مختلف دارید. پزشک احتمالاً بر اساس شدت درد، ترجیحات، سلامت جسمانی، جراحی های قبلی و خطرات و مزایای نسبی جراحی، یکی را به شما توصیه خواهد کرد. علاوه بر این، انجام جراحی در افرادی که از نورالژی سه قلو نوع 2 رنج می برند، دشوارتر است.
تکنیک های جراحی از راه پوست (از طریق پوست) عبارتند از:
-
فشرده سازی بالون
-
رفع فشار میکروواسکولار
-
رادیوسرجری استریوتاکتیک
درمان های مکمل
روش‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید با دارودرمانی استفاده کنید، از جمله:
-
یوگا.
-
مراقبه.
-
رایحه درمانی.
-
ورزش کم فشار
درمان های اضافی که ممکن است مفید باشد عبارتند از:
-
طب سوزنی.
-
مشاوره یا درمان حمایتی.
-
بیوفیدبک
-
ویتامین درمانی
-
تغذیه درمانی.
آیا نورالژی یا درد عصب سه قلو با گذشت زمان بدتر می شود؟
قطعا امکان دارد. در ابتدا، درد ممکن است محدود به ناحیه فک باشد، که باعث می شود برخی از مبتلایان به این اختلال فکر کنند که این فقط یک مشکل معمول دندانی است. اما با گذشت زمان، این وضعیت می‌تواند بدتر و بدتر شود، تا جایی که لحظات بدون درد بین قسمت‌ها کوتاه‌تر و کوتاه‌تر می‌شوند، گاهی اوقات تا زمانی که وجود نداشته باشند. علاوه بر این، شدت درد ممکن است افزایش یابد و فعالیت‌های عادی را به یک بار سنگین تبدیل کند و شما را مجبور کند از ترس حمله، کارهای ساده و روزمره را از روتین خود حذف کنید. مدیریت درد نیز می تواند در طول زمان کمتر موثر باشد.
در آخر
نورالژی سه قلو تهدید کننده زندگی نیست اما می تواند زندگی را تغییر دهد. ممکن است از انجام برخی فعالیت‌های عادی بترسید، زیرا می‌توانند دوره‌های دردناک کوتاه و شدیدی را به همراه داشته باشند. اما، خوشبختانه، روش‌های غیر تهاجمی و گزینه‌های درمانی متفاوتی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند تا یک زندگی عادی و نسبتاً بدون درد داشته باشید و حتی اگر این وضعیتی باشد که احتمالاً به نوعی برای کل زندگی شما وجود خواهد داشت.