آناتومی دیسک های بین مهره ای ستون فقرات
ستون فقرات در تمام طول خود از مهره ها و دیسک های بین مهره ای تشکیل شده اند. وظیفه دیسک های بین مهره ای فاصله انداختن بین مهره ها و راحت تر کردن حرکات ستون فقرات است. در تصویر زیر این دیسک ها با رنگ سبز نشان داده شده اند:
اگر فشار داخل این دیسک ها به دلیل بیماری بالا برود یا دیواره خارجی آن ها ضعیف شود باعث فتق و بیرون زدگی آن ها و فشار وارد کردن روی اعصاب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع منشا می گیرند) مجاور می شود. این اتفاق باعث التهاب عصب و ایجاد درد در ناحیه عصب دهی شده توسط عصب تحت فشار می شود. به عنوان مثال فشار روی اعصاب نخاعی کمری که مسئول انتقال حواس پا هستند باعث درد منتشر شونده از ناحیه کمر به باسن و پا می شود. همچنین بیرون زدگی دیسک در ناحیه گردن باعث فشار روی اعصاب مربوط به دست و ایجاد درد در ناحیه گردن با انتشار به شانه و بازو و دست می شود.
در تصویر زیر یک دیسک سالم (بالا سمت چپ) همراه با دیسک های بیرون زدگی با شدت های مختلف نشان داده شده اند:
در MRI زیر یک دیسک بیرون زده نشان داده شده است:
کاربرد ها
این روش برای درمان درد های ناشی از بیرون زدگی دیسک در ناحیه کمر استفاده می شود. در این روش با برداشتن مقداری از محتویات دیسک، فشار داخل دیسک کاهش پیدا می کند و باعث از بین رفتن برآمدگی دیسک می شود. سوزن نوکلئوپلاستی وسیله سوزن مانند کوچکی است که با تولید امواج رادیوفرکوئنسی محتویات داخل دیسک را به آرامی به گاز تبدیل می کند و باعث خروج مقداری از محتویات دیسک می شود. در تصویر زیر این وسیله نشان داده شده است:
کاربرد های این روش عبارت اند از:
-
در افرادی استفاده می شود که:بلاک اپیدورال کمری پاسخ نداده اند.
-
درد کمر با یا بدون انتشار به باسن و پا ها.
-
در افرادی که در MRI شواهد بیرون زدگی دیسک دارند.
-
در افرادی که دیسکشان کمتر از 50% کاهش ارتفاع داشته است.
-
در افرادی که بلاک عصب تحت فشار باعث بهبود علائم شده است اما بعد از مدتی علائم عود کرده است.
برتری این روش نسبت به جراحی عدم نیاز به بیهوشی، و بهبود بسیار سریع بیمار است به گونه ای که افرادی که با این روش تخت درمان قرار می گیرند از دو روز بعد می توانند تمامی فعالیت های روزانه خود را به صورت معمول انجام دهند.
ممنوعیت ها و موارد احتیاط
افرادی که نیاز به این درمان دارند باید قبل از انجام آن مورد معاینه قرار بگیرند و تصویربرداری های لازم برای تایید تشخیص انجام شود. بیمارانی که داروهای ضدانعقاد مصرف می کنند باید با تایید و بسته به نظر پزشک دارو ها خود را از چند روز قبل قطع کنند. مواردی که باعث ممنوعیت کامل انجام این روش درمانی می شوند عبارت اند از:
-
عفونت در ستون فقرات.
-
تومور در ستون فقرات.
-
شکستگی ستون فقرات.
-
تکه تکه بودن دیسک.
-
خشکی یا استنوزیرس متوسط تا شدید ستون فقرات.
-
اختالات انعقادی کنترل نشده.
نحوه انجام
بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. سپس پزشک با لمس کمر محل ورود سوزن را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین و ایجاد بی حسی موضعی با تزریق لیدوکائین زیرجلدی و دادن دارو آرام بخش به بیمار، سوزن نوکلئوپلاستی وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن مقداری از محتویات دیسک تخلیه می شود. می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور دکامپرسور و محل قرارگیری نوک آن استفاده کرد.
نحوه تخلیه دیسک در تصویر زیر در سه مرحله نشان داده شده است:
در تصاویر زیر سوزن نوکلئوپلاستی داخل فضای دیسک نشان داده شده است:
بررسی های بعد از تزریق و عوارض جانبی احتمالی
بعد از انجام این روش درمانی یک مسکن ساده برای بیمار تجویز می شود. همچنین به بیمار توصیه می شود که درصورت ایجاد علائم زیر به پزشک مراجعه کند:
-
تب.
-
ضعف پا ها.
-
احتباس ادرار یا یبوست یا کاهش کنترل مثانه و روده.
-
بی حسی یا گزگز پا ها.
-
تشدید درد.
همچنین بیمار باید یک هفته بعد و چهار هفته بعد مجدد برای بررسی اثربخشی کاهش فشار دیسک به پزشک مراجعه کند. در بسیاری از موارد کاهش درد بیمار به سرعت و به صورت آنی اتفاق می افتد. اما در بعضی افراد افزایش درد موقتی اتفاق می افتند که به دلیل التهاب ناشی از ورود دکامپرسور به بافت است. این درد و درد اصلی بیماری حدامثر تا چند روز بعد به طور کامل از بین می روند. بیمار باید تا 24 ساعت بعد از برداشت اجسام سنگین یا فعالیت ها سنگین دیگر اجتناب کند. همچنین نیازی به بستن کمربند های طبی وجود ندارد اما بستن کمربند به مدت یک یا دو روز می تواند به عنوان یادآوری برای بیمار باشد تا از انجام کار های سنگین خودداری کند.
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است. به همین دلیل آسیب اعصاب مربوط به پا و ایجاد ضعف موقتی یک پا به ندرت اتفاق می افتد.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.