بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بیحسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می‌شود.
آناتومی تندون عضله پریفورمیس
تندون به بافت هم‌بندی گفته می‌شود عضلات را به استخوان متصل می کند. عضله پریفورمیس در پشت لگن قرار دارد و به یکی از برجستگی‌های سر استخوان ران متصل می‌شود.
در 80 درصد افراد عضب سیاتیک از زیر این عضله و در 20% افراد عصب سیاتیک از داخل این عضله عبور می‌کند. در تصویر زیر این عضله نشان داده شده است:
در صورت التهاب این عضله و یا تندون آن، عصب سیاتیک تحت فشار قرار می‌گیرد و باعث ایجاد درد باسن، درد کمر و درد و بیحسی منتشرشونده به پشت ران و ساق پا و کف پا می‌شود.
خود التهاب تندون این عضله باعث درد سطح خارجی ران و درد حین لمس شدن سطح خارجی-خلفی لگن می‌شود.
درد این بیماران با نشستن طولانی مدت، چرخاندن پا به سمت داخل و خم کردن ران به سمت جلو(مانند نشستن با انداختن یک پا روی پای دیگر) افزایش می‌یابد.
یافته‌های فیزیکی شامل درد در هنگام لمس بریدگی سیاتیک (Sciatic notch) در پشت باسن است.
به‌آرامی ضربه زدن به عضله پیریفورمیس نشان می‌دهد که تنه عضله از حالت عادی بزرگتر شده و درد می‌گیرد.
بلند کردن و خم کردن لگن و ران باعث افزایش علائم درد در بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس می‌شود.
در موارد پیشرفته و درمان نشده ضعف عضلات باسن و پشت و ران و در نهایت تحلیل رفتن این عضلات دیده می‌شود.
سندروم پیریفورمیس در بسیاری از موارد به اشتباه رادیکولوپاتی کمری (اختلال اعصاب خارج شده از نخاع در کمر) یا یکی دیگر بیماری های اولیه ران و لگن تشخیص داده می‌شود.
رادیوگرافی ران و لگن و الکترومایوگرافی به افتراق این بیماری‌ها کمک می‌کند.
اکثر بیماران مبتلا به رادیکولوپاتی کمری در پایین کمر درد داشته که این درد همراه با اختلالات رفلکسی، حرکتی و حسی است.
در حالی که در اختلال عصب سایتیک هیچ‌گونه تغییری در رفلکس ها اتفاق نمی‌افتد و منشا درد کمر نحوه نادرست راه رفتن بیمار به دلیل درد ران است نه اختلال عصب سیاتیک. اختلالات حسی و حرکتی در سندروم پیریفومیس به پایین کمر محدود بوده و هیچگاه به کمر نمی‌رسند.
ممکن است اختلال عصب سیاتیک به همراه رادیکولوپاتی کمری اتفاق بیافتد که به آن سندروم دابل کراش (Double Crush Syndrome) می‌گویند.
الکترومایوگرافی به افتراق رادیکولوپاتی کمری از اختلال عصب جلدی رانی خارجی کمک می‌کند.
کاربرد های تزریق/بلاک تندون عضله پریفومیس
این تزریق برای افرادی کاربرد دارد که به دلیل التهاب تندون عضله پریفورمیس دچار درد و کاهش دامنه حرکتی پا شده‌اند.
این تزریق کاربرد تشخیصی هم دارد، به این صورت که اگر بعد از انجام تزریق درد بیمار کنترل شد یعنی منشا اصلی درد بیمار عضله پریفورمیس بوده است و نیازی به ادامه فرآیندهای تشخیصی (به عنوان مثال بررسی اعصاب و دیگر ساختار ها مانند بورس ها و لیگامان ها و مفاصل ناحیه) نیست.
موارد احتیاط
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می‌کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد. اختلالات انعقادی در بیمارانی که به دلیل سرطان تحت شیمی درمانی هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
-
بیماران با اختلال سیستم ایمنی مانند بیماران سرطانی و دیابتی که دیبابتشان به خوبی کنترل نشده است و بیماران مبتلا به ایدز ریسک بالاتری برای ایجاد عفونت دارند.
-
عدم پاسخ بیمار به دو تزریق مشابه قبلی.
موارد ممنوعیت
-
وجود عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس) و یا عفونت داخل مفصلی. در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس تزریق انجام می شود.
-
اختلال انعقادی غیرقابل اصلاح.
-
حساسیت بیمار به دارو های لازم برای بلاک.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.
بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد تا ابتلا با تصویربرداری MRI و یا CT scan و یا X-Ray آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق انجام می شود. در بیماران دیابتی نیز باید قبل از انجام بلاک از کنترل بودن قند خون اطمینان حاصل کرد.
برتری استفاده از تصویربرداری سونوگرافی نسبت به تصویربرداری فلوروسکوپی
امروزه از تصویربرداری سونوگرافی بیشتر از تصویربرداری فلوروسکوپی استفاده می شود. برتری های این روش عبارت اند از:
-
ساده تر بودن استفاده از تصویربرداری سونوگرافی.
-
عدم تابش پرتو های یونیزان به بیمار و پزشک (می توان این روش را برای خانم های باردار استفاده کرد).
-
عدم استفاده از ماده حاجب (نبود ریسک حساسیت بیمار به ماده حاجب).
با استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی مشاهده مسیر عبور سوزن و موقعیت آن در تمام طول تزریق ممکن می شود. این کار نه تنها احتمال موفقیت بلاک را افزایش می دهد بلکه ریسک ایجاد عوارض جانبی را نیز به مقدار زیادی کاهش می دهد.
نحوه انجام بلاک
در این روش سوزن از سمت پشت باسن به سمت عضله پریفورمیس هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به پهلو قرار می گیرد و پا های خود را کمی جمع می کند تا عضلات ناحیه ریلکس شود، سپس پزشک با لمس استخوان های ستون فقرات، لگن و پا محل تزریق را مشخص می کند. می توان این تزریق را در حالت خوابیده به شکم نیز انجام داد.
بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود. سپس سوزن وارد بافت می شود و بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت با تصویربرداری همزمان سونوگرافی تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرارگیری بیمار و محل تزریق:
محل قرارگیری پروب سونوگرافی:
تصویر سونوگرافی:
نحوه انجام تزریق:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق یک معاینه کامل برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می‌شود. همچنین بیمار قبل از ترخیص مدت کوتاهی تحت نظر قرار می‌گیرد تا از نبودن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود.
بلافاصه بعد از تزریق درد بیمار به دلیل استفاده از مواد بیحسی به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کند اما حداکثر اثر کورتیکواستروئیدها بین 2 روز تا 1 هفته بعد شروع می شود.
همچنین به بیمار توصیه می‌شود تا در صورت بروز تب یا افزایش درد با پزشک تماس بگیرد.
عوارض جانبی احتمالی
این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می‌آید و عوارض احتمالی محدودی دارد. احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی، از جمله آسیب به اعصاب عبور کننده از اطراف محل تزریق(که باعث افزایش درد و بی حسی و ضعف اندام می شود) و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی که می‌تواند باعث تشنج شود، به ندرت اتفاق می‌افتند.
همچنین احتمال آسیب دیدن خود تندون در صورت التهاب خیلی زیاد آن و ایجاد پارگی تندون وجود دارد اما این عارضه با رعایت کردن اصول تزریق به ندرت اتفاق می‌افتد.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به داروهای تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می‌افتد.
اما می‌توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت.
استفاده از سوزن‌های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود. همچنین می توان از پک‌های سرمازا استفاده کرد.
این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.