سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. از سنجش تراکم استخوان معمولاً برای تشخیص پوکی استخوان و به منظور ارزیابی خطر ابتلا به شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان استفاده میشود.
برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است. دگزا روشی ساده، سریع و غیر تهاجمی است. همچنین رایج‌ترین و استانداردترین روش برای تشخیص پوکی استخوان محسوب میشود.
DEXA که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده میشود.
مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج میشود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری میشود. هرچه تراکم استخوانی بیشتر باشد ( به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خای ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را میدهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده میرسد. اشعه دریافتی به توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل میشود. استفاده از دو منبع اشعه ایکس به منظور دقیقتر کردن اندازه گیری است.
انجام این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد. اگر باردار هستید، اخیراً آزمایش باریم انجام داده‌اید یا ماده حاجب برای سی تی اسکن یا اسکن رادیو ایزوتوپ به شما تزریق شده است، موارد را به پزشک و متخصص خود اطلاع دهید. جواهرات خود را در خانه بگذارید و لباس‌های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود که گان بپوشید. حداقل 24 ساعت قبل از معاینه از مصرف مکمل کلسیم پرهیز کنید.
آیا کاهش تراکم استخوان همان پوکی استخوان است؟
کاهش تراکم استخوان یا پوکی استخوان، مهم‌ترین علت ایجاد شکستگی استخوان‌های ران، ستون فقرات و لگن در زنان بالای 60 سال است. این شکستگی‌ها در مواردی حتی می‌تواند موجب مرگ این افراد شود. زیرا مدت‌زمان درمان آن طولانی‌تر است و حتی موجب بروز شکستگی و آسیب به اندام‌های دیگر میشود. شناسایی میزان تراکم استخوان و درمان پوکی استخوان برای افراد مسن بسیار حائز اهمیت است.
علائم کاهش تراکم استخوان چیست؟
بارزترین علائم کاهش تراکم استخوان شامل موارد زیر است:
-
بیماری‌های لثه
-
کاهش قد
-
مشکل در حرکت
-
شل شدن دندان‌ها
-
کمبود ویتامین دی
-
گرفتگی و درد عضلانی و استخوانی
-
شکستگی استخوان با ضربه‌های خفیف
-
کاهش ناگهانی سطح هورمون استروژن در زنان
نکات مهم برای سنجش تراکم استخوان
همه ما باید از دوران کودکی با تغذیه مناسب، تحرک کافی و درمان به‌موقع بیماری‌های موثر بر سلامت استخوان، به استخوان‌های خود توجه کنیم. خانم‌ها بعد از سن یائسگی و آقایان بعد از ۵۰ سالگی، باید توجه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند.
لازم است که همه افراد بعد از سن ۶۵ سالگی از لحاظ پوکی استخوان مورد بررسی و غربالگری قرار گیرند. در سنین پائین‌تر نیز در صورت ابتلا به بیماری‌های خاص از جمله بیماری‌های روماتیسمی یا مصرف طولانی‌مدت داروهایی چون کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها و داروهای ضدتشنج یا وارفارین) لازم است این غربالگری انجام شود.
بهترین روش برای غربالگری پوکی استخوان، انجام تست تراکم استخوان به روش DEXA است. در این نوع سنجش تراکم استخوان، شدت اشعه ایکس ضعیف‌تر است. مقدار تشعشع دریافتی در یک‌بار آزمایش سنجش تراکم استخوان، از میزان اشعه‌‌ای که هر کس در یک سفر هوایی داخلی دریافت می‌کنید، به‌مراتب کمتر است.
در صورتی که در تفسیر آزمایش احتمال بروز پوکی استخوان وجود داشته باشد، عواملی مثل سن، وزن، مصرف سیگار، الکل، مصرف داروها، وجود بیماری‌های روماتیسمی یا دیابت و نیز سابقه شکستگی در خودتان و والدین می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشند. در این حالت، پزشک شما باید با توجه به همه موارد مذکور، احتمال و خطر شکستگی در ۱۰ سال آینده را برای شما محاسبه کرده و در مورد دارودرمانی یا راهکارهای پیشگیری، شما را راهنمایی کند.