بلاک عصبی به معنی قطع پیام رسانی عصبی است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود.
آناتومی اعصاب نخاعی گردنی
اعصاب نخاعی اعصابی هستند که مستقیما از نخاع خارج می شوند. این اعصاب از بین مهره های ستون فقرات بیرون می آیند. اعصاب نخاعی گردنی بعد از خروج از ستون فقرات به سمت دست ها، تنه و گردن حرکت می کنند و شاخه هایی انتحایی آن ها حس و حرکت این نواحی را تامین می کند. در کنار اعصاب نخاعی و نخاع شریان ها و ورید های بسیاری وجود دارند که خونرسانی به نخاع و این اعصاب را تامین می کنند. در تصویر زیر این اعصاب به همراه ساختار های اطراف نشان داده شده اند:
در ستون فقرات گردنی هم مانند بقیه قسمت های ستون فقرات بین هر دو مهره یک دیسک قرار دارد. در بسیاری از موارد درد بیمار به دلیل تحت فشار قرار گرفتن خود عصب بیرون زدگی در دیسک های بین مهره ای است. به این بیماری رادیکولوپاتی گردنی گفته می شود و درد آن در شانه های، گردن، بازو و حتی دست ها احساس می شود. در تصویر زیر یک دیسک برون زده نشان داده شده است که عصب را تحت فشار قرار داده:
کاربرد ها
بلاک این اعصاب برای تشخیص و درمان درد گردنی مزمن منتشر شونده به دست یا شانه که احتمال می رود به دلیل درگیری اعصاب نخاعی باشد کابرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر درد بیمار بعد از انجام بلاک کنترل شود یعنی منشا درد از این عصب بوده است. اگر درد بیمار بعد از بلاک موقت کنترل شود ولی در طولانی مدت عود کند، نیاز به بلاک دائمی با امواج رادیویی است. در این روش به جای تزریق مواد بی حسی از سوزنی استفاده میشود که با امواج رادیویی عصب را تخریب می کند. همچنین قبل از انجام بلاک دائمی از بلاک موقت برای پیشبینی اثر بخشی بلاک دائمی استفاده می شود.
دیگر کاربرد های این بلاک عبارت اند از:
• درمان سرویکالژیا (Cervicalgia) که در این بیماری اعصاب نخاعی گردنی ملتهب می شوند و درد ایحاد می کنند.
• درمان نورالژی اکسیپیتال که در این بیماری یکی از اعصاب اکسیپیتال (Occipital، پس سری) که از نخاع گردنی منشا می گیرد ملتهب می شود و در پشت سر درد ایحاد می کند.
• درمان بعضی سردرد ها با منشا گردن
• درمان بعضی درد های گوشی-گیجگاهی
• درمان درد ناشی از چسبندگی مهره های گردنی (Cervical stenosis)
• سندروم بازویی گردنی (Cervical Brachial syndrome).
ممنوعیت ها
این تزریق نباید برای افرادی که به دارو های لازم برای تزریق حساسیت دارند انجام شود.
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در حین انجام این بلاک از تصویر برداری همزمان فلوروسکوپی برای اطمینان از ورود سوزن به محل صحیح استفاده می شود. بیمار به شکم ، به صورتی که محل تزریق بالا قرار بگیرد، می خوابد و سپس پزشک با لمس گردن محل تزریق را مشخص می کند و محل ورود سوزن با بتادین استریل می شود.
با استفاده از تصویربرداری فلوروسکوپی محل عصب مشخص می شود و در نهایت سوزن وارد گردن می شود و تحت گاید فلوروسکوپی به سمت محل عصب هدایت می شود و تزریق انجام می شود.
نحوه انجام تزریق:
تصویر فلوروسکوپی سوزن در محل عصب:
مراقبت های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد. همچنین به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی:
به دلیل نزدیک بودن این عصب به ساختار های متعددی از جمله شریان مهره ای (سرخرگ اصلی نخاع) و نخاع احتمال تزریق ماده بی حسی داخل این ساختار ها وجود دارد. تزریق داخل شریان مهره ای می تواند باعث مسمومیت بیمار شود. تزریق به نخاع می تواند باعث بی حسی کل نخاع شود. همانطور که در بالا توضیح داده شده به دلیل دیدن شریان مهره ای با تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی می توان با دقت در درست بودن نوک محل سوزن و استفاده از تصویر همزمان فلوروسکوپی به راحتی جلوی این عوارض را گرفت. عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و اکثرا در افرای که دچار نقص ایمنی هستند (افراد مبتلابه دیابت، سرطان، ایدز، ...) اتفاق می افتد و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.