بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود.
آناتومی عضله پریفورمیس
عضله پریفورمیس عضله کوچکی در پشت لگن است از استخوان ساکروم (استخوان پشتی لگن) به سر استخوان فمور (ران) متصل می شود و عصب سیاتیک از زیر ان عبور می کند و به سمت پشت پا حرکت می کند. در سندروم پریفورمیس به دلیل التهاب این عضله عصب ساتیک تحت فشار قرار می گیرد و بیمار در باسن خود احساس درد می کند.
در تصویر زیر این عضله نشان داده شده است:
مسیر عبور عصب سیاتیک از زیر عضله پیریفورمیس:
درد سندورم پریفورمیس ممکن است به پا ها تیر بکشد. در این افراد عصب سیاتیک به دلیل عبور از پشت عضله پریفورمیس ملتهب، تحت فشار قرار گرفته است. در حدود 20% از افراد عصب سیاتیک که مسئول عصب دهی به پشت پا است از پشت عضله پریفورمیس عبور می کند. بیمارانی که دچار این سندروم هستند حین فشار دادن زانو به سمت خارج و چرخاندن پا به سمت داخل احساس درد می کنند.
اختلالات حسی و حرکتی در سندروم پیریفومیس به پایین کمر محدود بوده و هیچگاه به کمر نمی رسند. ممکن است اختلال عصب سیاتیک به همراه رادیکولوپاتی کمری اتفاق بی افتد که به آن سندروم دابل کراش (Double Crush Syndrome) می گویند. الکترومایوگرافی به افتراق رادیکولوپاتی کمری از اختلال عصب جلدی رانی خارجی کمک می کند. رادیوگرافی کمر، لگن و ران برای تمام بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس الزامی است تا عدم وجود بیماری های استخوانی اثبات شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. درصورت شک پزشک به بیرون زدگی دیسک یا وجود تومور در نخاع انجام MRI الزامی است.
تصویربرداری در تزریقات مدیریت درد
به طور کلی موفقیت بلاک هایی که برای کنترل و درمان سندورم های درد انجام می شوند به دقت تزریق بستگی دارد. دو نوع کلی انجام تزریقات استفاده از آناتومی سطحی برای مشخص کردن محل تزریق (روش بلایند) و استفاده از تصویربرداری همزمان هستند. در روش بلایند به دلیل آن که ساختار های داخلی در هنگام تزریق دیده نمی شوند امکان اشتباه قرار گرفتن محل سوزن بیشتر است.
این روش ها به عنوان روش های کلاسیک انجام تزریق شناخته می شوند و به مرور زمان به دلیل افزایش دقت تصویربرداری های مختلف امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از تصویربرداری همزمان به پزشک اجاره می دهد تا آناتومی ناحیه تزریق را قبل از ورود سوزن برسی کند و تزریق دقیق تری انجام دهد که باعث کمتر اذیت شدن بیمار حین انجام تزریق، بلاک با کیفیت تر و طولانی تر، کاهش مقدار داروی مورد نیاز برای تزریق و کاهش عوارض جانبی می شود.
از تصویربرداری هایی که به صورت گسترده برای انجام بلاک های مختلف از آن ها کمک گرفته می شود می توان به سونوگرافی، فلوروسکوپی و CT Scan اشاره کرد.
برتری های تصویربرداری فلوروسکوپی
تصویربرداری فلوروسکوپی مدتی طولانی است که برای انجام بلاک های مختلف استفاده می شود و به عنوان روشی موثر اثبات شده است. با استفاده از تصویربرداری همزمان حین انحام تزریق می توان مسیر سوزن را در تمام طول تزریق مشاهده کرد که این کار باعث آسان تر شدن تزریق، کمتر اذیت شدن بیمار، تزریق موثر تر و کاهش عوارض جانبی می شود. به دلیل امکان استفاده از ماده حاجب حین انجام تصویربرداری فلوروسکوپی امکان تایید شدن درست بودن محل سوزن وجود دارد.
یکی از امتیازات تصویربرداری فلوروسکوپی امکان مشاهده ساختار های داخلی در بیماران با اضافه وزن شدید است چون در این افراد تصویربرداری سونوگرافی به دلیل عدم عبور موثر موج ها فراصوتی از بافت پربی به خوبی عمل نمی کند. دیگر امتیازی که تصویربرداری فلوروسکوپی دارد، امکان مشاهده ساختار های داخلی قبل از انجام بلاک است و پزشک می تواند با استفاده از این اطلاعات آسانی و یا سختی بلاک را قبل از انجام دادن آن پیش بینی کند. لازم به ذکر است که به دلیل استفاده از پرتو های یونیزان در این نوع تصویربرداری، استفاده از دستگاه فلوروسکوپی برای انجام بلاک در خانم های حامله توصیه نمی شود.
کاربرد های تزریق عضله پریفورمیس
این تزریق برای افرادی کاربرد دارد که به سندروم پریفورمیس مبتلا شده اند. این تزریق کاربرد تشخیصی هم دارد، به این صورت که اگر بعد از انجام تزریق درد بیمار کنترل شد یعنی منشا اصلی درد باسن عضله پیریفورمیس بوده است و نیازی به ادامه فرآیندهای تشخیصی نیست.
ممنوعیت ها
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود. این تزریق نباید برای افرادی که به دارو های لازم برای تزریق حساسیت دارند انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در این بلاک سوزن از سمت پشت باسن به سمت عضله پریفورمیس هدایت می شود. بیمار به شکم می خوابد، سپس پزشک با لمس استخوان های لگن بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود. حین انجام این بلاک از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر سوزن در تمام طول تزریق استفاده می شود. این کار احتمال ایجاد عوارض جانبی را به مقدار بسیار زیادی کاهش می دهد.
نحوه انجام بلاک:
مراقبت های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد.
همچنین به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند. با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی دردی پیدا می کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می رود.
عوارض جانبی احتمالی
یکی از عوارض احتمالی این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و در افراد با نقص سیستم ایمنی بیشتر اتفاق می افتد. می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت. به دلیل نزدیک بودن عصب سایتک به ساختار های عروقی احتمال آسیب دیدن این شریان ها، آسیب عصب سیاتیک توسط نوک سوزن و تزریق داخل عروقی نیز وجود دارد اما به دلیل استفاده از تصویربرداری فلورسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق این عارضه به ندرت اتفاق می افتد.