بلاک عصب اینفریور آلوئولار (دندانی پایینی، Inferior Alveolar) تحت گاید سونوگرافی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب‌کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب اینفریور آلوئولار
عصب اینفریور آلوئولار یکی از شاخه‌های عصب مندیبولار (Mandibular) است. عصب مندیبولار، عصبی در صورت است که از بالا وارد استخوان فک تحتانی می‌شود و مسئولیت عصب‌دهی فک تحتانی را بر عهده دارد. در استخوان فک تحتانی کانالی به نام کانال مندیوبلار وجود دارد. در داخل این کانال استخوان عصب مندیبولار به عصب آلوئولار تحتانی تبدیل می‌شود که شاخه‌های متعدد عصبی از عصب آلوئولار به هر دندان فک تحتانی می‌رسد و عصب‌دهی دندان‌های فک تحتانی را بر عهده دارند.
در تصویر زیر این عصب داخل کانال مندیبولار نشان داده شده‌است (به عصب مندیبولار در بالا و به اعصاب کوچکی که به هر ریشه دندان می‌رسند توجه کنید):
در تصویر زیر عصب مندیوبلار با رنگ آبی پر رنگ نشان داده شده‌است:
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری‌های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختارهای آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می‌شدند. عیب این روش‌ها دقت پایین آن‌ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است. در حال حاضر از تصویربرداری‌های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می‌شود.
تصویربرداری سونوگرافی یکی از در دسترس‌ترین روش‌های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است. سونوگرافی برتری‌هایی نسبت به دیگر روش‌ها دارد که از بین آن‌ها می‌توان به مشاهده عروق حین تزریق و جلوگیری از تزریق داخل عروقی و عدم تابش پرتوهای یونیزان به بیمار (تصویربرداری با پرتوهای یونیزان مانند فلورسکوپی در خانم‌های باردار ممنوع است) اشاره کرد. همچنین پزشک می‌تواند با مشاهده ساختارهای داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می‌برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می‌دهد و به دلیل بالاتر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می‌کند. به دلیل عدم عبور مناسب امواج فراصوت از بافت چربی در افراد با چاقی شدید معمولا از نوع دیگری از تصویربرداری استفاده می‌شود.
کاربردها
بلاک عصب اینفریور آلوئولار برای تشخیص و درمان دردهای ناحیه فک تحتانی استفاده می‌شود. مثال‌هایی از بیماری‌هایی که می‌تواند باعث درد این نواحی این شوند و با بلاک عصب آلوئولار می‌توان درد این بیماری‌ها را کنترل کرد عبارت اند از: نورالژی (التهاب عصب که باعث درد می‌شود), عصب آلوئولار تحتانی به دنبال آسیب فیزیکی فک تحتانی و دردهای ناشی از بدخیمی‌های فک تحتانی. بلاک عصب آلوئولار به خصوص برای ایجاد بی‌حسی برای اعمال جراحی مانند برداشتن ضایعات فک تحتانی و جراحی‌های ترمیمی فک تحتانی کاربرد دارد.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاحدید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند. در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام این بلاک سوزن از سطح داخلی گونه (داخل دهان) تحت هدایت سونوگرافی به سمت عصب آلوئولار هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و دهان خود را باز می‌کند تا پزشک به محل ورود سوزن دسترسی داشته باشد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب پروب سونوگرافی داخل دهان قرار می‌گیرد و محل ورود سوزن مشخص می‌شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرارگیری بیمار و محل قرارگیری پروب سونوگرافی:
نجوه انجام بلاک:
تصاویر سونوگرافی نشان دهنده عصب آلوئولار (فلش) و ماده بی‌حسی که دور آن پخش شده است (ستاره):
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت صورت و داخل دهان ممکن است مقداری از داروی بی‌حسی جذب عروق شوند (این عارضه در بلاک همزمان دو طرفه شایع‌تر است) و یا هماتوم (تجمع خون در بافت) اتفاق بی‌افتد. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد.
با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند اعصاب بوکال (Buccal) و اینگوئینال (Inguinal) به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.