مچ یا قوزک پا یک شبکه پیچیده از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و عضلات است.
علیرغم اینکه این شبکه به مقدار کافی برای تحمل وزن بدن قوی است، می تواند مستعد آسیب دیدگی و درد باشد. درد مچ پا ممکن است در ناحیه داخل یا خارج مچ یا در طول تاندون آشیل که عضلات ناحیه پایین پا را به استخوان پاشنه متصل می کند، احساس شود.شکستگی استخوان مچ پا همچنین می تواند در هنگام سر خوردن بر روی سطح یخ زده، زمین خوردن از یک ارتفاع بلند، یا وارد شدن ضربه مستقیم به قوزک در هنگام تصادف رانندگی با اتومبیل یا موتور سیکلت ایجاد شود. هر چند درد مچ پای خفیف اغلب واکنش مناسب به درمان های خانگی نشان می دهد، اما درمان درد مچ پا به زمان نیاز دارد. در صورتی که فرد دچار درد مچ پای شدید شده باشد (به خصوص پس از یک آسیب دیدگی)، می بایست برای درمان پیچ خوردگی مچ پا هایش درصورت وجود و یا وضعیت خود توسط یک پزشک مورد بررسی قرار گیرد. درد پا نیز ممکن است برای کودکان هم اتفاق بیفتد. درد پای کودکان توسط عوامل آسیب‌زا و یا شرایط مختلفی ایجاد می‌شود. علت درد پا در کودکان ممکن است ناشی از عوامل آسیب‌زا، مانند کبودی، رگ به رگ شدن مچ پا، کشیدگی عضلات و شکستگی استخوان‌ها باشد.
علت ها و دلایل:
آسیب دیدگی هر یک از استخوان ها، رباط ها یا تاندون ها در محل مچ پا می تواند باعث درد مچ پا شود. یکی رایج ترین علت درد مچ پاپیچ خوردن است که در مواردی که مفصل مچ پا تحت فشار زیاد در نتیجه چرخش یا خم شدن قرار گیرد، مشاهده می شود. این شرایط می تواند باعث کشیدگی رباط قوزک یا حتی پارگی رباط آن شود. پیچ خوردن قوزک می تواند هنگام انجام فعالیت های ورزشی یا به سادگی در هنگام راه رفتن بر روی یک سطح غیر صاف یا برداشتن یک قدم نادرست ایجاد گردد. در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند شکستگی های استخوانی بیشتر دیده می شود.علل درد مچ پا به شرح زیر هستند:
تاندونیت آشیل (التهاب تاندون آشیل)
پارگی تاندون آشیل
پارگی تاندون مچ پا
شکستگی کنده شده
زائده های استخوانی
شکستگی استخوان قوزک پا
بورسیت:
بورس ها کیسه هایی پر از مایع مفصلی هستند که در کنار تندون ها قرار دارند و حرکت تندون ها را روی استخوان ها نرم تر می کنند. به التهاب بورس، بورسیت گفته می شود.
نقرس
استئو آرتریت:
بیماری آترتیت در کل به بیماری ای گفته می شود که در آن غضروف سر استخوان ها در محل مفصل از بین می روند.
نقرس کاذب
آرتروز غیر فعال
آرتریت روماتوئید
آرتروز عفونی
پیچ خوردن قوزک
پیچ خوردن و دررفتگی مچ پا
شکستگی ناشی از فشار
سندرم تونل تارسال ، سندرم تونل تارسال یک عارضه‌ی دردناک است که کف پا را درگیر کرده و علت ایجاد آن، فشار بر روی عصب تیبیال خلفی است که از درون تونل تارسال می‌گذرد. تونل تارسال در زیر قسمت استخوانی مچ پا قرار گرفته و علائم سندروم تونل مچ پا درد و سوزش در کف پا و تیر کشیدن و سوزن سوزن شدن تا قوس پا می باشد. داروهای ضدالتهاب و تزریق آستروئید معمولاً برای درمان سندروم تونل تارسال مچ پا تجویز می‌شوند. وسایل طبی مانند آتل نیز به همراه روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای کاهش التهاب و برداشتن فشار از روی عصب مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از بهترین روش های درمانی بلاک عصب تیبیال خلفی است. بلاک عصب به جلوگیری از عبور پیام عصبی از جمله پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی حسی به عصب گفته می شود. در کلینیک فوق تخصصی پروفوسور مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر بلاک می شود.
در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
ایجاد درد یا ورم مچ پا
مشاهده یک جراحت باز یا آسیب شدید
مشاهده علائم عفونت همچون قرمز شدن، گرم شدن و ناراحتی در عضو آسیب دیده یا تب بالای 100 درجه فارنهایت (37.8 درجه سانتی گراد)
عدم توانایی تحمل هر گونه وزن بر روی پا
تشخیص مشکلات مچ پا
تشخیص مشکلات مچ با انجام معاینات فیزیکی و بررسی سابقه مشکل بیمار شروع می شود. در طول فرایند بررسی، پزشک سوالاتی در ارتباط با موارد زیر مطرح می نماید:
1. چه علائمی به خاطر مشکل ایجاد شده است؟
2. چه چیزی در ابتدا توجه بیمار را به خود جلب کرده است؟ آیا این علائم در نتیجه یک آسیب دیدگی ایجاد شده است؟
3. آیا علائم مشکل با انجام فعالیت یا استراحت تشدید می شود؟ آِیا فعالیت های خاص وجود دارد که انجام آنها بتواند منجر به تشدید یا بهبود ناراحتی شود؟
4. آیا بیمار مواردی از ابتلا به بیماری یا وقوع تصادف را در زمان شروع مشکل به خاطر می آورد؟
5. آیا بیمار علائم خاص در ارتباط با وضعیت مفاصل اطراف قوزک پا مشاهده کرده است؟
6. آیا هیچ یک از اعضای خانواده بیمار به آرتروز مبتلا شده یا از سایر مشکلات مچ پا رنج می برد؟
7. آیا بیمار از سایر مشکلات درمانی که احتمالاً می توانند علت ایجاد ناراحتی باشند، رنج می برد؟
در طول معاینه فیزیکی، پزشک وضعیت مچ پا را بررسی کرده و به مچ پا و سایر مفاصل اطراف آن که ممکن است با مشکل مواجه شده باشند، دست می زند. در این حالت پزشک به دنبال نقاطی خواهد بود که دچار ناراحتی، درد یا ورم شده و نیز نشانه هایی را دنبال می کند که می تواند نشان دهنده آسیب دیدگی مفصل باشد. در این حالت بر اساس یافته های مربوط به سابقه مشکل و معاینات انجام شده، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد آزمایش های خاص و تصویر برداری از مچ پا به منظور کمک به تشخیص انجام شده یا تایید آن انجام دهد.
آزمایش های تصویر برداری از مچ پا
تصویر برداری می تواند به پزشک امکان دهد ساختارهای داخل مچ پا را به صورت غیر تهاجمی بررسی نماید. رایج ترین نوع تصویر برداری مورد استفاده برای تشخیص مشکل مچ پا عکس رادیولوژی است.
رادیولوژی (رادیوگرافی)
عکس برداری رادیولوژی استاندارد یک نوع آزمایش ساده است که در آن اشعه ایکس (یک نوع پرتو الکترو مغناطیسی) از بدن عبور داده شده و از طریق آن یک تصویر دو بعدی از استخوان های تشکیل دهنده مفصل تهیه می شود.پزشک از عکس رادیولوژی برای بررسی موارد زیر استفاده می کند:
-
فضای مفصل: تنگ شدن فضای بین استخوان ها که بطور عادی غضروف را می پوشاند، می تواند یک علامت از ابتلا به آرتروز و شدت بیماری باشد.
-
زائده های استخوانی: رشد بیش از حد مفصل نشانه ای از ابتلا به استئو آرتریت می باشد.
-
شکستگی: با وجودی که وجود شکستگی در مچ پادر عکس برداری رادیولوژی نشان داده می شود، اما با این وجود مشاهده ترک های ریز ایجاد شده با استفاده از این عکس امکان پذیر نیست.
در بعضی موارد، یک ماده رنگی مخصوص به محل قوزک تزریق می شود تا به این ترتیب پزشک بتواند بهتر وضعیت مفصل را با عکس رادیولوژی بررسی نماید.
تصویر برداری MRI و سونوگرافی:
از MRI و تصویربرداری سونوگرافی برای تشخیص جزئیاتی که در تصویربرداری رادیولوژی دیده نمی شوند استفاده می شود. به عنوان مثال التهاب، یا پارگی تندون ها و لیگامان ها در عکس رادیولوژی دیده نمی شوند و برای قطعی شده تشخیص نیاز به تصویر MRI یا سونوگرافی است.
آزمایش:
در اکثر مواقع استفاده از آزمایش خون یا مایع مفصلی می تواند به پزشک در تایید تشخیص خود کمک موثر نماید. برای مثال، در صورتی که آزمایش خون نشان دهنده سطح بالای فاکتور روماتوئید باشد (یک آنتی بادی که در برابر گاما گلوبولین فعالیت می کند) یا یک آنتی بادی خاص به نام ضد پپتیدهای حلقوی سیترولینه (anti-CCP) در خون فرد مشاهده شود، این شرایط می تواند نشانه ای از ابتلای فرد به آرتریت روماتوئید باشد. همچنین سطوح بالای آنتی بادی ضد هسته در برابر هسته سلول می تواند نشان دهنده ابتلا به لوپوس یا سایر بیماری های التهابی باشد.
آزمایش مایع خارج شده با یک سوزن از محل مفصل می تواند به آشکار شدن تجمع کریستال های اسید اوریک در محل مفصل و تایید ابتلای فرد به نقرس کمک موثر کند. در صورتی که این آزمایش نشان دهنده وجود کلسیم پیروفسفات دهیدرات در محل مفصل باشد، ابتلای فرد به بیماری شبه نقرس یا نقرس کاذب تایید می شود، و اگر تجمع باکتری در محل ایجاد شده باشد، این شرایط می تواند التهاب مفصل در نتیجه عفونت را تایید نماید.
خود مراقبتی:
برای بسیاری از موارد آسیب دیدگی مچ پا، اقدامات خود مراقبتی می توانند بسیار موثر باشند. برای مثال در این زمینه می توان از موارد زیر نام برد:
-
استراحت: کاهش فشار بر روی مچ پا تا حد ممکن و استراحت دادن به مچ در هنگام انجام فعالیت های عادی.
-
یخ درمانی: گذاشتن یخ یا کیسه محتوی مواد غذایی یخ زده بر روی قوزک به مدت 15 تا 20 دقیقه برای سه بار در روز.
-
کمپرس: استفاده از یک بانداژ برای بستن مچ پا و کاهش ورم ایجاد شده.
-
بالا نگه داشتن: بالا نگه داشتن پا به منظور کاهش ورم و التهاب.
-
مصرف داروهای مسکن: مصرف داروهایی مثل ایبو پروفن (آدویل، موترین IB) و ناپروکسین (آلیو) می تواند به کاهش درد و بهبود علائم مشکل کمک موثر نماید.
حتی در مواردی که بهترین اقدامات مراقبتی توسط بیمار انجام می شود، باز هم ممکن است مقداری ورم، سفتی یا درد ایجاد شود و این علائم بطور خاص در هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از انجام فعالیت برای چند هفته در مچ پا مشاهده می گردد.
راه ها و روش های درمان
بلاک عصب:
بلاک عصب به جلوگیری از عبور پیام عصبی از جمله پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی حسی به عصب گفته می شود. بسیاری از درد های مچ پا ناشی از اختلالات عصبی مانند تحت فشار قرار گرفتن عصب و حمله تومور به عصب هستند. برای درمان این درد ها و یا مطمئن شدن از این موضوع که اختلال یک عصب خاص مسئول درد گردن است می توان از بلاک آن عصب استفاده نمود. در کلینیک فوق تخصصی پروفوسور مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر بلاک می شود.
برای درمان درد های ناشی از سرطان در ناحیه گردن که دائمی یا بسیار مقاوم هستند نیاز به تخریب کردن عصب مسئول انتقال پیام درد است. برای این کار از تکنیکی ماشبه تکنیک بلاک عصب استفاده می شود اما به جای مواد بی حسی سموم تخریب کننده عصب را به بیمار تزریق می کنیم.
لیرز درمانی:
اثرات لیزر:
-
اثرات ضد التهابی (Anti inflammatory)
-
اثرات ضد درد (Analgesic effects)
-
اثرات ضد تورم (Anti edema effect)
-
اثرات تحریک کننده سیستم ترمیم بافتی
به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 30 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد مچ دست به طور میانگین 5 جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
اوزن درمانی:
اوزن تراپی یک روش مداخله ای احیا کننده برای درمان درد است که تزریق اکسیژن اوزون با درجه دارویی در نواحی دردناک، رباط ها، تاندون ها و مفاصل آسیب دیده یا دژنره (تخریب شده) می‌باشد. این امر، موجب احیا و تقویت بافت های درگیر می‌شود که به نوبه خود، موجب بهبود یا از بین رفتن علائم بیماری می‌گردد.
-
مصرف دارو برای درمان مچ پا: مصرف دارو می تواند باعث تسکین درد، کاهش التهاب، آهسته شدن فرآیند وارد شدن آسیب به استخوان، تغییر شرایط بیماری التهابی یا پیش گیری از آسیب دیدگی مفصل شود و به این ترتیب می تواند یک بخش مهم از برنامه های درمان مچ پا باشد. داروهای مورد استفاده برای درمان آرتروز و سایر مشکلات تاثیر گذار بر قوزک وابستگی زیاد به نوع آرتروز ایجاد شده یا سایر شرایط مربوط به بیماری دارد. انواع داروهایی که بطور خاص برای درمان آرتروز استفاده می شوند به شرح زیر هستند:
-
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: در این بخش تعداد زیادی از داروها وجود دارند که بعضی از آنها را حتی می توان بدون نسخه پزشک از داروخانه ها تهیه کرد. داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) معمولاً به منظور کاهش درد و التهاب ناشی از ابتلا به آرتروز استفاده می شوند. امکان استفاده از این داروها برای تمام انواع ابتلا به آرتروز وجود دارد.
-
کورتیکو استروئید: این دارو دارای سرعت تاثیرگذاری بالا است و مشابه کورتیزون از ماده ای تشکیل شده که توسط بدن ساخته می شود. این دارو نقش موثر در کنترل التهاب دارد. در صورتی که التهاب ایجاد شده به خاطر بیماری التهابی سیستمیک باشد، پزشک ممکن است برای بیمار مصرف داروهای خوراکی کورتیکو استروئید را تجویز نماید. در صورتی که التهاب محدود به یک یا چند مفصل محدود باشد، پزشک ممکن است دارو را بطور مستقیم در محل مفصل تزریق نماید.
-
داروهای مسکن: این نوع از داروها یکی از پر کاربرد ترین داروهای تجویز شده برای بسیاری از انواع ابتلا به آرتروز می باشد. علاوه بر این امکان استفاده از این داروها برای کاهش درد ناشی از پیچ خوردگی مچ پا، شکستگی و سایر آسیب دیدگی های مفصل نیز وجود دارد. بر خلاف داروهای ضد التهاب غیر استروئید که بطور همزمان برای کاهش درد و التهاب استفاده می شوند، داروهای مسکن فقط برای کاهش درد مصرف می شوند. به همین دلیل، استفاده از این داروها می تواند برای افرادی که به خاطر آلرژی یا مشکلات معده یا سایر مشکلات به مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید حساسیت دارند، مناسب باشد. هنگامی که این داروها با نسخه پزشک تجویز می شوند، می توانند یک روش مفید و احتمالاً بی خطر برای افرادی باشند که با درد ناشی از ابتلا به آرتروز مواجه شده اند، اما در این رابطه التهاب در محل مفصل آنها ایجاد نشده است.
عمل جراحی
در صورتی که شکستگی مچ پا یا ابتلا به آرتروز باعث ناتوانی بیمار شده و درد غیر قابل کنترل با مصرف دارو برای وی ایجاد کند، لازم است از عمل جراحی برای درمان استفاده شود. اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانست درد مچ را کاهش دهد و کیفیت زندگی شما به دلیل وجود این درد به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. اما اساس درمان ها بر پایه جلوگیری از جراحی و درمان درد بیمار بدون استفاده از روش های تهاجمی است.