بلاک مفاصل فست سینه‌ای (Thoracic facet) با روش شاخه داخلی (Medial branch) تحت گاید سونوگرافی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی مفاصل فست سینه‌ای
مفاصل فست در دوطرف ستون فقرات، از جمله ستون فقرات سینه‌ای، قرار دارند و از به هم رسیدن دو برجستگی استخوان (یکی از مهره بالایی و دیگر از مهره پایینی) تشکیل می‌شود. این مفصل توسط شاخه داخلی اعصاب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع خارج می‌شوند) عصب دهی شوند. هر مفصل فست از دو عصب شاخه داخلی عصب می‌گیرد، یکی از عصب نخاعی بالا مفصل و دیگری از عصب نخاعی پایین مفصل، بنابراین برای بلاک کردن مفصل باید هر دو شاخه میانی بلاک شوند.
در تصویر زیر این مفصل نشان داده شده‌اند:
بلاک مفاصل فست سینه‌ای
در تصویر زیر سطح مفصلی مفصل فست با هایلایت سبز نشان داده شده‌است:
در تصویر مفاصل فست به همراه عصب شاخه داخلی نشان داده شده‌است:
علل مختلفی مانند آرتریت و یا تروما (آسیب فیزیکی) ستون فقرات سینه‌ای می‌توانند باعث التهاب و دردناک شدن این مفاصل شوند. برداشتن وزنه‌های سنگین و آسیب دیدن ستون فقرات سینه‌ای حین تصادف رانندگی نیز می‌توانند باعث التهاب این مفاصل شوند. درد التهاب مفاصل فست ستون فقرات سینه‌ای در پشت قفسه سینه احساس می‌شود و می‌تواند با گرفتگی عضلات پشت قفسه سینه همراه باشد.
در تصویر زیر محل احساس شدن درد برحسب مفصل درگیر نشان داده شده‌است:
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری‌های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختارهای آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می‌شدند. عیب این روش‌ها دقت پایین آن‌ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است. در حال حاضر از تصویربرداری‌های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می‌شود.
تصویربرداری سونوگرافی یکی از در دسترس‌ترین روش‌های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است. سونوگرافی برتری‌هایی نسبت به دیگر روش‌ها دارد که از بین آن‌ها می‌توان به مشاهده عروق حین تزریق و جلوگیری از تزریق داخل عروقی و عدم تابش پرتوهای یونیزان به بیمار (تصویربرداری با پرتوهای یونیزان مانند فلوروسکوپی در خانم‌های باردار ممنوع است) اشاره کرد.
همچنین پزشک می‌تواند با مشاهده ساختارهای داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می‌برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می‌دهد و به دلیل بالاتر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می‌کند. به دلیل عدم عبور مناسب امواج فراصوت از بافت چربی در افراد با چاقی شدید معمولا از نوع دیگری از تصویربرداری استفاده می‌شود.
کاربردها
بلاک مفاصل فست با روش شاخه داخلی برای تشخیص و درمان دردهای پشت قفسه سینه ناشی از التهاب مفاصل فست کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی مفصل فست در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است. روش شاخه میانی روش اصلی بلاک کردن این مفاصل است اما بسته به شرایط بیمار ممکن است از دیگر روش‌های بلاک کردن این مفاصل استفاده شود. در افرادی که به دلیل بیماری شدید نیاز به انجام بلاک دائمی دارند می‌توان با انجام بلاک موقتی میزان اثربخشی بلاک دائمی را پیش‌بینی کرد.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک مفاصل فست سینه‌ای با روش شاخه داخلی سوزن از سمت پشت ستون فقرات سینه‌ای، با تصویربرداری همزمان سونوگرافی به سمت شاخه داخلی اعصاب نخاعی مسئول عصب‌دهی به مفصل فست هدایت می‌شود. بیمار به حالت نشسته با خم شدن به سمت جلو قرار می‌گیرد و بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب پروب سونوگرافی روی ستون فقرات سینه‌ای قرار می‌گیرد و با کمک تصویربرداری و لمس استخوان‌های ستون فقرات سینه‌ای محل ورود سوزن مشخص می‌شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرار گیری بیمار:
محل قرارگیری پروب سونوگرافی و زوایه مناسب آن برای مشاهده مفاصل فست:
تصویر سونوگرافی نشان‌دهنده مفاصل فست:
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت محل ورود سوزن ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای ناحیه، تزریق به لایه‌های پوشاننده نخاع، آسیب دیدن اعصاب نخاعی توسط سوزن و یا پونوموتوراکس (سوراخ شدن پرده‌های پوشاننده ریه که باعث تنگی نفس بیمار می‌شود) به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.