بلاک عصب اولنار (Ulnar) در مچ دست تحت گاید سونوگرافی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب اولنار
در کنار گردن شبکه عصبی‌ای به نام شبکه عصبی بازویی قرار دارد. شبکه عصبی بازویی، از به هم رسیدن چندین عصب نخاعی گردنی (اعصابی که مستقیما از نخاع گردنی خارج می‌شوند) در کنار گردن تشکیل می‌شود. از این شبکه عصبی در نهایت سه تنه عصبی خارج می‌شود که از زیر استخوان ترقوه به سمت دست حرکت می‌کنند و عصب دهی حسی و حرکتی گردن و شانه و تمامی دست را بر عهده دارند. یکی از این سه شاخه نهایی عصب اولنار است. عصب اولنار بعد از ورود به بازو به سمت کنار داخلی بازو حرکت می‌کنند، از پشت آرنج عبور می‌کند و تا کف دست ادامه دارد. این عصب در مسیر خود شاخه‌های متعددی دارد که حس نیمی از کف دست و انگشتان کوچک و نیمی از انگشت حلقه را تامین می‌کند و مسئولیت حرکت بستن انگشتان را بر عهده دارد.
در تصویر زیر این عصب با هایلایت سبز در کف دست نشان داده شده‌است:
ناحیه عصب‌دهی شده توسط عصب اولنار با رنگ آبی در تصویر زیر نشان داده شده‌است:
این عصب در مسیر عبور خود از مچ از داخلی تونلی به نام تونل گویون (Guyon’s tunnel) عبور می‌کند. در صورت تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار داخل این تونل بیمار دچار درد و گزگز ناحیه انگشتان کوچک و اشاره می‌شود. به این بیمار سندرم تونل اولنار (Ulnar tunnel syndrome) گفته می‌شود و معمولا در افرادی اتفاق می افتد که کارهای سنگین با مچ دست خود انجام می‌دهند.
در تصویر زیر یکی از مکانیزم‌های ابتلا بیمار به سندرم تونل اولنار نشان داده شده‌است:
کاربردها
بلاک عصب اولنار برای تشخیص و درمان دردهای دست و انگشتان کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این عصب در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام‌های درد را منتقل می‌کرده است. دیگر کاربرد این بلاک ایجاد بی‌حسی برای اعمال جراحی کف دست و انگشتان است.
دیگر استفاده بلاک عصب اولنار در کنترل دردهای حاد و اورژانسی مانند دردهای ناشی از سرطان ناحیه دست است. در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان نیاز به انجام این بلاک می‌کنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود می‌کند می‌توان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیش‌بینی مقدار بی‌دردی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام می‌شود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیش‌بینی کرد.
از بلاک عصب مدین برای درمان و کنترل درد در بیماران مبتلا به سندرم تونل اولنار و دیگر سندرم‌های تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که دیگر ساختارهای مچ نیز می‌توانند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب اولنار شوند و علائمی مشابه با سندرم تونل اولنار ایجاد کنند. می‌توان از بلاک عصب اولنار برای کنترل دردهای این بیماری‌های نیز استفاده کرد.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح‌دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب اولنار سوزن از زیر سمت داخلی مچ به سمت این عصب هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و دست خود را کنار بدن قرار می‌دهد تا سمت داخلی مچ دست بالا قرار بگیرد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس تندون‌های مچ مشخص می‌شود. در نهایت سوزن وارد بافت می‌شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک سوزن تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت محل تزریق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای ناحیه، تزریق داخل عروقی (که می‌تواند باعث مسمومیت بیمار شود) و آسیب دیدن عصب توسط نوک سوزن به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. این بلاک جزو بلاک‌های امن است و عوارض جدی تقریبا هیچگاه اتفاق نمی‌افتند.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلنیکی
بلاک عصب اولنار یکی از روش‌های درمانی اصلی و با موفق بالا برای کنترل درد ناشی از سندرم تونل اولنار و دیگر بیماری‌هایی است که در آن‌ها عصب اولنار تحت فشار قرار می‌گیرد. قبل از انجام بلاک باید بر اساس معاینه و الکترومایوگرافی (نوار عصب-عضله) این بیماری را از رادیکولوپاتی گردنی افتراق داد. در رادیکولوپاتی گردنی به دلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی گردنی، بیمار دچار درد منتشر شونده از گردن به دست می‌شود و در مواردی نیز درد فقط در محل دست وجود دارد. ممکن است در بعضی از بیماران رادیکولوپاتی گردنی همزمان با سندرم تونل اولنار اتفاق بی‌افتد که به این حالت سندرم دابل کراش (Double-crush syndrome) گفته می‌شود.