علائم صدا دادن یا تق تق زانو می‌تواند نشان‌دهنده ایجاد مشکلات خاص برای مفصل زانو باشد. یکی از فاکتورهای تعیین کننده اصلی درباره اینکه صدا دادن یا تق تق کردن نشان دهنده ایجاد مشکل برای مفصل زانو است، همراه بودن این صدا با درد است. صدا دادن یا تق تق کردن زانو در صورتی که با درد همراه نباشد معمولاً نشان دهنده وجود یک مشکل جدی در مفصل نیست.
صدا دادن مکانیکی
بیماران ممکن است با مواردی از صدا دادن مفصل مواجه شوند که در اصطلاح به آن «علائم مکانیکی» گفته می شود. در این حالت فرد ممکن است گاهی اوقات احساس کند که چیزی در داخل مفصل زانو گیر افتاده است و با خم شدن زانو به سمت جلو و عقب صدا می کند. این نوع از علائم مکانیکی اغلب نشانه ای از فرسایش مینیسک یا شل شدن یک تکه از غضروف در داخل مفصل است. مینیسک پاره شده یا غضروف شل شده ممکن است باعث ایجاد مشکل در حرکت زانو به سمت جلو و عقب و در نتیجه صدا دادن مفصل زانو و نگرانی فرد شود.
صدای ترق و تروق (صدای شکستگی)
صدای ترق و تروق اصطلاحی است که برای توضیح صدای خرد شدن شنیده شده در هنگام خم شدن زانو به سمت جلو و عقب استفاده می شود. امکان شنیدن این صدا در بین بیماران دارای آسیب دیدگی غضروف همچون افراد مبتلا به نرمی کشکک زانو (کندرو مالاسی) یا در بیماران دارای مشکل فرسایش غضروف همچون افراد مبتلا به آرتروز زانو وجود دارد. بر خلاف صدا دادن مکانیکی که در آن احساس گیر افتادن چیزی در محل زانو وجود دارد، مشکل صدای ترق و تروق یک مشکل جدی تر برای افراد می‌باشد.
صدای ترق و تروق را می توان ساده تر از شنیدن آن احساس کرد. به این منظور روی لبه یک میز نشسته و زانوهای خود را از میز آویزان کنید. سپس به آرامی زانوی خود را به سمت جلو و عقب خم کنید و کف دست خود را بر روی بخش جلوی زانو قرا دهید. به این ترتیب می توانید احساس ترق و تروق را زیر دست خود احساس کنید.
صدا دادن زانو در صورتی که با درد همراه باشد می تواند نشانه آسیب به تاندون ها ، لیگامنت ها یا بافت غضروفی زانو باشد . در صورت مشاهده این علامت حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید .
علت و دلایل صدا دادن زانو
رایج ترین دلایل صدا دادن زانو به شرح زیر هستند:
نرمی کشکک زانو
شرایطی است که در آن غضروف زیر کشکک زانو شروع به تحلیل و از بین رفتن می کند. با تحلیل رفتن غضروف، سطح کشکک زانو می تواند نرم شود. به این ترتیب سطح کشکک به سر استخوان فیمور ساییده شده و باعث ایجاد صدا و ترق و تروق می‌شود.
پارگی مینیسک
در بدن انسان دو مینیسک بین انتهای استخوان فیمور و سر استخوان درشت نی کشیده شده و وجود دارند. مینیسک‌ها شبیه دیسک های سی (C) شکل هستند که عملکرد حمایت از زانو و حفاظت از سطح غضروف را بر عهده دارند. به خاطر اینکه مینیسک بین دو استخوان قرار دارد، پارگی مینیسک می تواند به سادگی باعث صدا دادن مفصل زانو یا چرخش، پیچ خوردن و خارج شدن آن از حالت عادی شود.
نقص غضروف
استخوان های زانوی انسان با یک لایه ضخیم از غضروف مفصلی پوشانده شده است. به هر حال صدمه های وارد شده به مفصل زانو یا ابتلا به بیماری های خاص مثل استئوکندریت دیسکان (OCD) می تواند باعث ایجاد نقص یا سوراخ در لایه غضروفی زانو شود. اگر شما دچار نقص در لایه غضروفی شوید، سطح مفصل زانو دیگر هموار نخواهد بود و صدای ترق و تروق یا شکستگی از آن شنیده خواهد شد.
بی ثباتی استخوان کشکک
استخوان کشکک در یک حفره در بخش جلوی استخوان فیمور قرار دارد. در عمل محل این استخوان باید دقیقاً در مرکز این حفره قرار داشته باشد. گاهی اوقات استخوان کشکک از محل صحیح خود خارج شده یا به یک سمت منحرف می شود. این مسئله یک مشکل بسیار جدی است که نیازمند بررسی توسط متخصص دارای تجربه خاص در ارتباط با مشکلات استخوان کشکک و بی‌ثباتی یا قرارگیری نامناسب آن می باشد.
استئو آرتریت
طبق تعریف، استئو آرتریت یا آرتروز نشان دهنده از بین رفتن یا نازک شدن غضروف قرار گرفته در انتهای استخوان ها می‌باشد. غضروف در حالت عادی بطور باور نکردنی نرم است. با پیشرفت بیماری استئو آرتریت غضروف دچار تغییر شده و این تغییرات باعث سفت شدن و خشکی با اهمیت غضروف های موجود در سطح مفصل زانو می شود. گاهی اوقات غضروف حتی می‌تواند از استخوان جدا شده و یک نقص یا حفره در آن ایجاد کند. به این ترتیب با حرکت استخوان ها به سمت یکدیگر، ناهنجاری و مشکل ایجاد شده در سطح مفصل به خاطر تغییرات غضروف می تواند باعث ایجاد صدا در مفصل زانو شود.
علاوه بر دلایل ذکر شده فوق، بعضی از دلایل دیگر نیز وجود دارند که می توانند باعث صدا دادن و تق تق کردن مفصل زانو شوند، اما این دلایل کمتر در بین افراد مشاهده می شوند. در بسیاری از مواقع دلایل ذکر شده فوق باعث ایجاد صدا در محل مفصل زانو به همراه درد می شوند. اگر مفصل شما صدا داده و درد احساس می کنید یا در این ناحیه ورم ایجاد شده است، لازم است هر چه سریع تر با پزشک خود در این رابطه ملاقات نمایید.
به هر حال بعضی افراد نیز بدون احساس درد با صدا دادن مفصل زانو مواجه هستند. گاهی اوقات این صدا دلیل مشخص و شناخته شده ندارد. در بسیاری از موارد این شرایط یک مسئله عادی محسوب می شود و به همین خاطر نیازمند درمان خاص نیست.
راه ها و روش های درمان
صدا دادن و تق تق زانوها معمولاً نشانه وجود مشکلات جدی در ارتباط با سلامتی فرد نیست. به هر حال، اگر این سر و صدا با درد یا سایر علائم ناراحت کننده همراه باشند، لازم است که به آنها توجه شود. در این شرایط لازم است هر چه سریع تر مسئله بررسی و درمان شود. برای رسیدن به این هدف، نیاز است که دلیل دقیق ایجاد مشکل در مفصل زانو مشخص شود.
در این حالت می توان از متخصصان درمانی همچون پزشکان متخصص برای رفع مشکل کمک گرفت. برای این کار لازم است که با پزشک یا فرد متخصص در این رابطه ملاقات شود. در این جلسه پزشک وضعیت فیزیکی شما را معاینه کرده و بر روی شما بعضی معاینات و آزمایش های لازم را جهت تشخیص علت مشکل انجام می دهد. با انجام آزمایش ها و جمع آوری اطلاعات لازم پزشک می‌تواند دلیل پنهان صدا دادن زانوی شما را مشخص نماید.
هنگامی که دلیل صحیح صدا دادن زانو مشخص شد، پزشک به شما توصیه می‌کند از داروهای خاص استفاده کرده و بعضی تمرین های حرکتی زانو را برای باز گرداندن شرایط مفصل به حالت اولیه و طبیعی آن انجام دهید. داروهای تجویز شده در این رابطه معمولاً شامل مسکن ها و داروهای ضد التهاب هستند.
علاوه بر دارو درمانی، شما باید از بعضی حرکت های خاص در خانه برای تسریع فرآیند بهبود صدا دادن مفصل زانوی خود استفاده کنید. برای این کار تمرین های حرکتی تقویت زانوی پیشنهاد شده را تحت نظارت مستقیم متخصص دردشناسی انجام دهید. برای انجام تمرین های حرکتی در خانه یا در هر مکان دیگر لازم است بدن قبل از انجام این حرکت ها گرم شود. در حقیقت گرم کردن بدن باعث شل شدن عضلات می شود و به این ترتیب عضلات بهتر توانایی کشیده شدن را خواهند داشت و اثر بخشی تمرین‌های فیزیکی بر روی آنها بیشتر خواهد بود.