سندروم درد میوفاسیال (Myofascial pain) به درد هایی گفته می شود که به دلیل به قرار داشتن نقاط ماشه ای (Trigger point) (فعال کننده درد) در بافت نرم به وجود می آیند. با لمس یا تحریک این نقاط بیمار در همان نقطه و اطراف آن احساس درد می کند.عضله لواتورآنی (Levator Ani) دقیقا در کف لگن قرار دارد و وظایف مختلفی از جمله کمک به دفع مدفوع دارد.
عضله لواتورآنی:
این عضله مستعد ابتلا به سندروم درد میوفاسیال است. این نوع درد معمولا به دلیل آسیب های فیزیکی میکروسکوپی تکرارشونده به عضله در طی فعالیت هایی مانند دویدن روی سطوح نرم یا دیگر فعالیت های تکرارشونده ای که به این عضله فشار می آورند، به وجود می آید.
سندروم درد میوفاسیال نوعی درد مزمن است که در یک ناحیه از بدن احساس می شود. این سندروم در معاینه فیزیکی با یافتن نقاط ماشه ای تشخیص داده می شود. اگرچه در اکثر مواقع این نقاط داخل ناحیه دردناک قرار دارند، در بعضی موارد درد به دیگر مناطق آناتومیک بدن نیز پخش می شود. این پخش شدن درد اغلب باعث تشخیص نادرست بیماری و نسبت دادن درد به دیگر ساختارهای بدن می شود که نتیجه آن درمان نادرست و غیرموثر است.در بیمارانی که در عضله لواتورآنی آن ها به سندروم درد میوفیشیال مبتلا است، محل درد اولیه (برخلاف درد ثانویه یا ارجاعی یا پخش شونده) کف باسن است. در بیماران مختلف درد ثانویه در نقاط مختلفی از باسن و سطح خلفی و داخلی ران احساس می شوند.
محل اصلی درد و محل درد ارجاعی:
علاوه بر آسیب های میکروسکوپی عوامل دیگری نیز می توانند فرد را مستعد ابتلا به این سندروم قرار دهند. به عنوان مثال فردی که در تعطیلات آخر هفته فعالیت ورزشی سنگین انجام می دهد، مستعد ابتلا به انواع سندروم های درد میوفیشیال است. نحوه نشستن غلط پشت کامپیوتر، در هنگام رانندگی یا تماشای تلویزیون نیز از می توانند باعث ابتلا فرد به این سندروم شوند. آسیب دیدگی های قبلی بیمار که باعث عملکرد غیر طبیعی عضله می شوند نیز می توانند یکی از دلایل بیمار شدن فرد باشند. تمام این موارد اگر با وضعیت تغذیه نامناسب، اختلالات جسمی و روانی مانند استرس و افسردگی مزمن همراه شوند، احتمال ابتلا فرد به این سندروم ها را افزایش می دهند.
سفتی بیش از حد عضله و ضعف بیمار معمولا با دیگر علائم بیماری همراه می شوند که باعث ناتوانی بیشتر بیمار و پیچیده شدن درمان می شوند. سندروم های درد میوفیشیال می توانند به تنهایی اتفاق بیافتند یا با دیگر بیماری ها مانند رادیکولوپاتی (وارد شدن فشار روی اعصاب خارج شده از نخاع توسط مهره های ستون فقرات) و سندروم های درد مخصوص منطقه درگیر شده همراه شوند. در بسیاری از موارد فرد مبتلا به سندورم درد میوفیشیال از بیماری های روانی مانند افسردگی نیز رنج می برد. درمان این اختلالات روانی باید به عنوان بخش مهمی از برنامه درمانی این سندروم ها مد نظر قرار گیرد.
نقطه ماشه ای محلی است که عضله لواتورآنی در آنجا آسیب های فیزیکی میکروسکوپی دیده است. با لمس یا کشیدن این نقطه بیمار نه تنها در این نقطه بلکه در کف باسن و پشت و داخل ران به شدت احساس درد خواهد کرد. درد این نقطه درد محلی و درد بقیه باسن و ران درد ارجاعی است. علاوه بر درد محلی و ارجاعی، بیمار ناگهان به حالت رفلکسی برای دور شدن از عامل تحریک کننده نقطه ماشی تکان می خورد. به این حرکت ناخودآگاه نشانه پرش (Jump sign) می گویند. این نشانه یکی دیگر از علائم سندروم درد میوفیشیال است.
روش های مختلف درمان درد لگن ناشی از سندروم لواتورآنی:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است.
1-لیزر درمانی:
در این روش با تاباندن پرتو لیزر کم توان از سطح پوست به عضله از سمت پشت باسن فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت عضله فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر عضله کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد به یک تا چند جلسه لیزر درمانی جوابگو است.
2-تزریق کورتیکواستروئید:
کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به نقطه ماشه ای در عضله تزریق می شوند. کاهش التهاب عضله، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در باسن مطرح می شود ماننداختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.
تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.قبل از انجام تزریق بیمار به پشت روی تخت معاینه می خوابد، سپس پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی محل تزریق را به دقت مشخص می کند و تزریق را انجام می دهد.
تعداد زیادی از بیماران بعد از انجام تزریق افزایش درد موقت خواهند داشت که به دلیل ورود سوزن به بافت های بدن است. این درد و درد اصلی بیماری بعد از مدتی از بین می روند. معمولا بعد از تزریق از کمپرس سرد برای کاهش درد بعد از تزریق استفاده می شود.
برای درمان سندروم لواتور آنی می‌توان از تزریق اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی آب حاوی گاز ازن به داخل فضای عضله تزریق می شود.
معمولاً بعد از گذشت نیم ساعت درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد به دلیل افزایش سطح اکسیژن و بالا رفتن سوخت و ساز اطراف تندون و فعال شدن فرآیند های ضدالتهابی توسط ازن اتفاق می افتد.
مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک تعدادی تزریق از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی زمانی مشخص توزیع شوند. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.
برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفوسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.
4- تغییر سبک زندگی:
حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه نشستن نادرست را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به سندروم لواتور آنی به حداقل برسد. همچنین چون این بیماری معمولا با افسردگی و اختلالات روانی همراه است، درمان این اختلالات یکی از بهترین روش های پیشگیری از عود بیماری است.