بلاک مفصل ساکروایلیاک (Sacroiliac) با روش کنار مفصلی (Pre-articular)
بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندرم‌های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی و در مواردی کورتیکواستروئیدها (دسته‌ای از داروهای ضد التهابی) انجام می‌شود.
آناتومی مفصل ساکروایلیاک
مفصل ساکروایلیاک یکی از مهم‌ترین مفاصل لگن است و بین دو استخوان ساکروم و استخوان ایلیاک قرار دارد. استخوان ساکروم در انتهای ستون فقرات قرار دارد و از دو طرف به دو استخوان ساکروم متصل می‌شود. در تصویر زیر این مفصل با نشان داده شده‌است:
خود مفصل ساکروایلیاک و لیگامان (بافت‌های همبندی که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند) های اطراف آن محل اعصابی هستند که پیام‌های درد را منتقل می‌کنند. در تصویر زیر لیگامان‌های اطراف این مفصل نشان داده شده‌اند:
سندرم‌های درد و اختلال مفصل ساکروایلیاک معمولا بدون ضایعه قابل مشاهده‌ای بروز پیدا می‌کنند و به دلیل اختلال بیومکانیکی مفصل هستند. از عللی که باعث اختلال این مفصل می‌شوند، می‌توان به اختلالات ستون فقرات، جراحی‌های قبلی ستون فقرات و اختلاف طول دو پا اشاره کرد. درد سندرم‌های درد مفصل ساکروایلیاک در قسمت بالایی-داخلی باسن، قسمت خارجی باسن احساس می‌شوند و به سمت خارجی-فوقانی ران و کشاله ران منتشر می‌شوند. در تصویر زیر نواحی‌ای که درد مفصل ساکروایلیاک در آن‌ها احساس می‌شوند نشان داده شده‌است:
روش‌های تزریقی بسیاری برای کنترل دردهای این مفصل وجود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به روش تزریق داخل مفصلی و روش تزریق کنار مفصلی (تزریق به اعصابی که به مفصل می‌رسند). برتری خاصی بین این دو روش به اثبات نرسیده است اما در مطالعات مختلفی که پیرامون این موضوع انجام شده است بیمارانی که هر دو تزریق را دریافت کرده‌اند نسبت به بیمارانی که فقط یک نوع تزریق را انجام داده‌اند از بی‌دردی بیشتری بهره‌مند شده‌اند. قبل از انجام تزریق و برای اطمینان از درستی تشخیص از معاینه و تصویربرداری برای تایید التهاب مفصل ساکروایلاک استفاده می‌شود. سه معاینه پر کاربرد برای تشخیص التهاب مفصل ساکروایلیاک عبارت اند از:
مانور پاتریک
در این تست بیمار به پشت می‌خوابد و مچ یک پای بیمار روی زانوی پای دیگر قرار می‌گیرد. سپس پزشک با فشار دادن زانوی پای خم شده به سمت پایین وجود یا عدم وجود درد در مفصل ساکروایلیاک را بررسی می‌کند. در تصویر زیر این مانور نشان داده شده است:
مانور گانسلن
در این تست بیمار به پشت دراز می‌کشد، یک پا به داخل سینه جمع می‌شود و پای دیگر از لبه تخت آویزان قرار می‌گیرد. سپس پزشک با با بالاتر بردن پای جمع شده و فشار دادن پای آویزان به سمت پایین سلامت مفصل ساکروایلیاک را ارزیابی می‌کند. در تصویر زیر این مانور نشان داده شده‌است:
مانور یومن
در این تست بیمار به شکم می‌خوابد. سپس پزشک با بالا آوردن زانو پای بیمار و فشار دادن همزمان قسمت پشتی لگن به سمت پایین وجود یا عدم وجود درد در مفصل ساکروایلیاک را تست می‌کند. در تصویر زیر این مانور نشان داده شده‌است:
کاربردها
این بلاک هم کاربرد درمانی و هم تشخیصی دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که برای دردهای قسمت تحتانی کمر اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد، یعنی محل اصلی درد بیمار مفصل ساکروایلیاک مورد بلاک بوده و نیاز به ادامه فرایندهای تشخیصی نیست. در بعضی بیماران بسته به شرایط نیاز به تکرار بلاک برای اطمینان حاصل کردن از درست بودن تشخیص است. تشخیص آرتریت و تخریب مفصل ساکروایلیاک با استفاده از معاینه و حتی تصویربرداری‌های مختلف صد در صد نیست و امروزه بلاک مفصل ساکروایلیاک به عنوان استاندارد طلایی تشخیص بیماری این مفصل شناخته می‌شود. کاربرد درمانی این بلاک برای دردهای با منشا مفصل ساکروایلیاک است که در بالا توضیح داده شده‌اند.
ممنوعیت‌ها
در افرادی که به دلیل بیماری‌ای دیگر (مانند بیماری قلبی) داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود.
همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود. این تزریق نباید برای افرادی که به داروهای لازم برای تزریق حساسیت دارند انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در این بلاک سوزن وارد خود فضای مفصلی نمی‌شود و تزریق داخل لیگامان‌ها و بافت‌های اطراف مفصل صورت می‌گیرد. بیمار به شکم می‌خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می‌گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. سپس پزشک با لمس لگن محل انجام تزریق را مشخص می‌کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با الکل یا بتادین و ایجاد بی‌حسی موضعی با تزریق لیدوکائین زیرجلدی، سوزن وارد بافت می‌شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام بلاک
مراقبت‌های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می‌گیرد. همچنین به بیماران توصیه می‌شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می‌تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند. با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی‌دردی پیدا می‌کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می‌کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می‌آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است. به همین دلیل بلاک شدن اعصاب مربوط به پا و ایجاد ضعف موقتی یک پا به ندرت اتفاق می‌افتد.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می‌افتد. اما می‌توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن‌های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود. همچنین می‌توان از پک‌های سرمازا استفاده کرد. این پک‌ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و در افراد با نقص سیستم ایمنی بیشتر اتفاق می‌افتد. می‌توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.