بلاک عصب فرنیک - Phrenic
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب فرنیک
عصب فرنیک از اعصاب نخاعی گردنی (اعصابی که مستقیما از نخاع گردن خارج می‌شوند) منشا می‌گیرد، از کنار گردن پایین می‌آید و در نهایت وارد قفسه سینه می‌شود تا به دیافراگم عصب‌دهی کند. این عصب هم حسی است و هم حرکتی و مسئول انتقال پیام‌های حرکتی به دیافراگم است. در تصویر زیر این عصب در کنار عضلات کنار گردن با هایلایت سبز نشان داده شده‌است:
کاربرد‌ها
بلاک عصب فرنیک هم کاربرد تشخیصی و هم کاربرد درمانی دارد. کاربرد تشخیصی این بلاک در سکسکه‌های مداوم و دردهای قفسه سینه به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد یا سکسکه بیمار کنترل شد یعنی عصب فرنیک مسئول انتقال پیام‌های درد یا ایجاد سکسکه مداوم و آزاردهنده بوده است. بلاک عصب فرنیک برای درمان سکسکه‌های مداوم و مقاوم به درمان و درمان دردهای ناشی از درگیری دیافراگم (مانند تهاجم تومور به دیافراگم) استفاده می‌شود.
در افرادی که نیاز به انجام بلاک دائمی برای کنترل درد قفسه سینه دارند، ابتلا یک بلاک موقتی انجام می‌شود تا بتوان تاثیر ضددردی بلاک دائمی و همچنین میزان اختلال حرکتی بعد از بلاک دائمی (چون عصب فرنیک مسئول انتقال پیام‌های حرکتی به دیافراگم است) را پیشبینی نمود.
بلاک دائمی با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در تمامی آن‌ها عصب تخریب می‌شود تا به صورت دائمی جلوی انتقال پیام‌های درد گرفته شود. یکی از روش‌های انجام بلاک دائمی تخریب عصب با تزریق مواد کشنده عصب است. این نوع روش بلاک دائمی تفاوت چندانی با بلاک موقتی ندارد و فقط به جای داروهای بی‌حسی موقتی از داروها تخریب کننده عصب استفاده می‌شود و روش انجام آن‌ها مشابه است.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب فرنیک سوزن از سمت کنار گردن، به سمت عصب فرنیک هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و سر خود را به سمت مقابل می‌چرخاند تا پزشک به محل ورود سوزن دسترسی داشته باشد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن با لمس عضلات گردن مشخص می‌شود. در نهایت سوزن وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرار گیری بیمار:
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت گردن ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) اتفاق بی‌افتد. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد.
آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای گردن، تزریق داخل شریانی یا وریدی و یا بلاک دیگر اعصاب ای که از گردن عبور می‌کنند به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. یکی از عوارض احتمالی این بلاک افزایش ضربان قلب به صورت موقتی و به دنبال بلاک شدن عصب واگ است. در صورت بلاک شدن عصب حنجره‌ای راجعه (Recurrent laryngeal) ممکن است بیمار دچار تنگی نفس خفیف و موقتی شود اما در بیمارانی که مبتلا به بیماری ریوی هستند باید از اتفاق نیافتادن این عارضه اطمینان حاصل کرد. این عوارض به صورت خود به خودی بهبود پیدا می‌کند.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلینیکی
بیمارانی که به سکسکه مقاوم به درمان دچار شده‌اند باید حتما قبل از انجام بلاک از تحت بررسی بیشتر قرار بگیرند تا علت سکسکه دائمی مشخص شود. برای این افراد انجام MRI سر و تصویربرداری‌های قفسه سینه برای رد کردن وجود تومور در مسیر عصب فرنیک ضروری است. علاوه بر تحت فشار قرار گرفتن عصب فرنیک و بیماری‌های دیگری هم می‌توانند باعث سکسکه دائمی شوند که از بین آن‌ها می‌توان به ماکروگلوبولینمی والدنستروم (Waldenstorm macroglobulinemia) اشاره که در معمولا این بیمار تظاهرات پوستی به صورت زیر دارند:
