دردهای روانی مرتبط با ستون فقرات یکی از شایع‌ترین نمودهای اختلالات روان‌تنی (Psychosomatic Disorders) هستند، که در آن‌ها عوامل روانی مانند اضطراب، افسردگی، استرس یا سرکوب احساسات، باعث یا تشدیدکننده‌ی دردهای فیزیکی در ناحیه‌ی ستون فقرات می‌شوند، بدون اینکه لزوماً علت مشخصی از نظر پزشکی وجود داشته باشد.
ویژگی‌های اصلی دردهای روان‌زاد در ستون فقرات:
1. درد واقعی است، اما منشأ آن روانی است، نه ساختاری یا فیزیولوژیکی.
2. معمولاً با آزمایش‌ها یا تصویربرداری‌های پزشکی، علت عضوی خاصی یافت نمی‌شود.
3. درد اغلب مزمن و مقاوم به درمان‌های دارویی یا فیزیوتراپی معمول است.
4. شدت درد ممکن است با وضعیت روانی فرد (مثلاً هنگام استرس یا ناراحتی) تغییر کند.
5. گاهی فرد چندین پزشک و روش درمانی را تجربه کرده اما بهبودی حاصل نمی‌شود.
عوامل روان‌شناختی مؤثر:
* اضطراب مزمن
* افسردگی پنهان
* سرکوب احساسات (مثلاً خشم یا غم)
* احساس ناتوانی، بی‌پناهی یا شکست
* تروماهای روانی در گذشته (مثل آزار در کودکی یا فقدان شدید)
محل‌های رایج دردهای روان‌زاد ستون فقرات:
* گردن (Neck pain):
معمولاً ناشی از فشار روانی یا تحمل بار ذهنی سنگین
* کمر-پایین‌کمر (Low back pain):
می‌تواند بیانگر احساس بی‌پناهی، فشار روانی یا خشم سرکوب‌شده باشد
* بین دو کتف (Thoracic pain):
گاهی با اضطراب و تنش‌های محیط کاری یا خانوادگی مرتبط است
تمایز با دردهای عضوی:
راه‌های درمان:
1. روان‌درمانی
* روان‌درمانی شناختی‌رفتاری (CBT)، برای تغییر افکار منفی مرتبط با درد
* روان‌درمانی تحلیلی، برای بررسی ریشه‌های عمیق روانی درد
* آموزش مدیریت استرس، تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی
2. دارو درمانی
* داروهای ضدافسردگی (مثل SSRI یا SNRI) که می‌توانند درد و اضطراب را همزمان کاهش دهند
* پرهیز از تجویز طولانی‌مدت مسکن‌ها یا داروهای شبه‌افیونی
3. توان‌بخشی و حرکت درمانی
* تمرینات سبک، یوگا، فیزیوتراپی با رویکرد ذهن-بدن
* اصلاح وضعیت نشستن، خوابیدن و کاهش فشارهای مکانیکی غیرضروری
4. آموزش و حمایت روانی
* توضیح نقش ذهن در تولید یا تشدید درد
* تقویت توانایی فرد در مواجهه با احساسات سرکوب‌شده
نتیجه‌گیری:
دردهای روان‌زاد در ستون فقرات نیازمند نگاه جامع و بین‌رشته‌ای هستند. بی‌توجهی به عوامل روانی می‌تواند روند درمان را طولانی کرده و کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد. در مقابل، پذیرش نقش ذهن در بدن و شروع درمان روان‌شناختی می‌تواند منجر به بهبود قابل توجهی شود.