هرنی دیسکال کمر (Herniated Lumbar Disc) یا همان فتق دیسک کمری یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است. در این بیماری، بخشی از دیسک بین‌مهره‌ای از جای خود بیرون می‌زند و ممکن است به اعصاب نخاعی فشار بیاورد.
بین
مهره‌های ستون فقرات، دیسک‌هایی وجود دارند که مانند کمک‌فنر عمل می‌کنند. هر دیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده:
• نوکلئوس پولپوزوس (هسته ژلاتینی مرکزی)
• آنولوس فیبروزوس (پوسته محکم بیرونی)
در
فتق دیسک، هسته مرکزی به دلیل فشار یا فرسایش از پوسته بیرونی خارج می‌شود و به اعصاب مجاور فشار وارد می‌کند.
شایع‌ترین محل درگیری
در ناحیه کمری، دیسک‌ها بین مهره‌های زیر بیشتر دچار هرنی می‌شوند:
• L4-L5
• L5-S1
انواع درد در هرنی دیسکال کمری
1. درد موضعی در ناحیه کمر
•
معمولاً در
پایین کمر (لومبار) احساس می‌شود.
• ممکن است در اثر حرکت، خم شدن یا نشستن طولانی تشدید شود.
• اغلب حالت درد مبهم یا تیرکشنده دارد.
2. درد سیاتیکی (درد انتشاری به پا)
• شایع‌ترین علامت فتق دیسک کمری است.
•
درد از کمر به باسن و به پایین پا (
پشت ران، ساق و گاهی تا پاشنه و انگشتان) منتشر می‌شود.
• معمولاً در یک پا است.
• احساساتی مانند:
• سوزش
• درد تیز و شوک‌مانند
• درد ممکن است با عطسه، سرفه یا نشستن زیاد بدتر شود.
3. درد با ضعف عضلانی
• اگر عصب به شدت تحت فشار باشد، ممکن است با ضعف در پا یا افتادگی پا (drop foot) همراه شود.
• گاهی بیمار نمی‌تواند به‌راحتی روی پاشنه یا پنجه پا راه برود.
شدت درد
• می‌تواند خفیف، متوسط یا بسیار شدید باشد.
چه چیزی درد را بدتر می‌کند؟
• بلند کردن اجسام
• چرخش تنه
• سرفه، عطسه یا زور زدن
• خوابیدن در وضعیت نامناسب
در چه صورت باید فوراً به پزشک مراجعه کرد؟
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
• ضعف شدید در پا
تشخیص
تشخیص بر اساس:
• معاینه فیزیکی و ارزیابی عصبی
تصویربرداری:
MRI (بهترین روش برای دیدن دیسک و عصب)
CT اسکن یا میلوگرافی (در موارد خاص)
درمان‌ها
• درمان‌های غیرجراحی:
1. استراحت نسبی (نه کامل)
2. داروها
• ضدالتهاب‌ها (NSAIDs)
• شل‌کننده‌های عضلانی
• مسکن‌ها
3. فیزیوتراپی و ورزش‌های تقویتی
4. تزریق اپیدورال کورتیکواستروئید (در صورت التهاب شدید)
جراحی (در صورت عدم پاسخ به درمان محافظه‌کارانه بعد از چند هفته یا وجود علائم شدید):
علائم هشدار که نیاز به مراجعه فوری دارند:
• بی‌حسی در ناحیه تناسلی (سدل پَرنِستزیا)
• عدم کنترل ادرار یا مدفوع
• ضعف شدید و ناگهانی در پاها