مفاصل فاست (Facet joints) بخشی از ساختار حرکتی ستون فقرات هستند که بین مهره‌ها قرار دارند و وظیفه‌ی کنترل حرکات و حفظ پایداری ستون فقرات را بر عهده دارند.
وقتی این مفاصل به مرور زمان در اثر سایش، فشار مکانیکی یا التهاب مزمن دچار تغییر شکل و افزایش ضخامت شوند، به آن هیپرتروفی مفصل فاست (Facet Joint Hypertrophy) گفته می‌شود.
این وضعیت یکی از علل شایع دردهای مزمن کمری و گردنی در بزرگسالان است و در بسیاری از موارد با آرتروز ستون فقرات همراهی دارد.
علل ایجاد هیپرتروفی مفصل فاست
افزایش ضخامت مفصل فاست معمولاً به مرور و در نتیجه‌ی عوامل زیر ایجاد می‌شود:
• فرسایش و آرتروز ناشی از افزایش سن
• وضعیت‌های غلط بدن در نشستن، ایستادن یا خوابیدن
• حرکات تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین
• چاقی و اضافه وزن که فشار روی ستون فقرات را افزایش می‌دهد
• آسیب‌های ورزشی یا تصادفات که موجب التهاب مفصل می‌شوند
علائم هیپرتروفی مفصل فاست
بسته به محل درگیری (گردنی، پشتی یا کمری)، علائم می‌توانند متفاوت باشند. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
• درد موضعی در ناحیه کمر یا گردن
• درد هنگام خم شدن به عقب یا چرخش ستون فقرات
• خشکی حرکتی و احساس قفل شدن
• افزایش درد در حالت ایستاده یا پس از نشستن طولانی
تشخیص هیپرتروفی مفصل فاست
پزشک پس از بررسی شرح‌حال و معاینه فیزیکی، از روش‌های تصویربرداری زیر برای تأیید تشخیص استفاده می‌کند:
• MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): بهترین روش برای مشاهده تغییرات مفصل و بافت‌های نرم
• CT Scan: برای بررسی تغییرات استخوانی و تنگی کانال نخاعی
• بلوک عصبی مفصل فاست (Facet Block): تزریق داروی بی‌حسی به مفصل برای تأیید منبع درد
روش‌های درمان هیپرتروفی مفصل فاست
درمان بسته به شدت علائم و نتایج تصویربرداری تعیین می‌شود و معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است:
درمان‌های غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
• فیزیوتراپی تخصصی جهت کاهش درد و افزایش ثبات عضلانی
• داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلات
• تمرینات تقویتی عضلات مرکزی (Core muscles)
• درمان‌های دستی (Manual therapy) و اصلاح پوسچر بدن
• استفاده از کمربند یا بریس حمایتی در مراحل حاد
درمان‌های مداخله‌ای
در صورت عدم پاسخ به درمان‌های اولیه، پزشک ممکن است روش‌های زیر را پیشنهاد کند:
راهکارهای پیشگیری
پیشگیری از هیپرتروفی مفصل فاست نیازمند اصلاح سبک زندگی و تقویت ساختار حرکتی بدن است:
• حفظ وزن ایده‌آل
• انجام ورزش‌های کششی و تقویتی منظم
• اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت
• توجه به ارگونومی محیط کار
• درمان به‌موقع دردهای کمری و گردنی پیش از مزمن شدن
جمع‌بندی
هیپرتروفی مفصل فاست یکی از دلایل شایع دردهای مزمن ستون فقرات است که با تشخیص به‌موقع و درمان اصولی قابل کنترل می‌باشد.
در صورت احساس دردهای مکرر در ناحیه کمر یا گردن، حتماً به پزشک متخصص دردشناسی مراجعه کنید تا از پیشرفت آسیب و بروز
تنگی کانال نخاعی جلوگیری شود.