سیاتیک به انگلیسی معادل Sciatica و بزرگترین عصب در بدن انسان است که از باسن و پشت ران در یک خط راست به زانو می‌رسد. عصب سیاتیک در قسمت زانو به دو شاخه تقسیم می‌شود که تی‌بال و عصب پروانه یا پرونئئال نام دارند. عصب پرونئال هم به دو عصب پرونئال سطحی و پرونئال عمقی تقسیم می‌شود.
-
عصب پرونئال سطحی حسی که به سمت پوست می‌رود و حس جلوی پای انسان را تامین می‌کند.
-
عصب پرونئال عمقی که به سمت عضلات جلوی ساق پا می‌رسد.
به این ترتیب حرکاتی نظیر راه‌رفتن و ایستادن با عصب سیاتیک و شاخه‌های انتهایی آن صورت می‌گیرد.
سیاتیک در سمت راست قرار دارد یا سمت چپ؟
خیلی از افراد از با درد یک سمت از بدن به پزشک مراجعه می‌کنند و با هراس زیادی که از دردهای سیاتیک دارند می‌پرسند رگ سیاتیک کجاست؟ سیاتیک پای راست چیست یا برای درمان سیاتیک پای چپ چه کار کنیم؟
اما در واقع عصب سیاتیک هم در سمت راست بدن و هم در سمت چپ بدن قرار دارد. علت اینکه برخی از افراد در یک قسمت از اندام تحتانی درد احساس می‌کنند این است که فتق دیسک دارند و علائم دیسک کمر در آن‌ها یک طرفه است و گرنه در هر دو سمت بدن عصب سیاتیک از کمر تا پشت ساق پا کشیده شده و می‌تواند موجب ایجاد درد و ناراحتی شود.
سیاتیک یک رگ است یا عصب؟
درد سیاتیک یکی از دردهای رایجی است که خیلی از افراد درگیر آن می‌شوند. اما واژه‌های رگ سیاتیک گردن و رگ سیاتیک کمر از واژه‌های مصطلح اما اشتباه هستند که به طور مکرر آن‌ها را می‌شنویم. واقعیت این است با اینکه از واژه رگ سیاتیک استفاده می‌کنیم اما این واژه اشتباه است و عصب سیاتیک درست است زیرا کارکرد رگ و عصب با هم متفاوت است و سیاتیک یک عصب است.
در اصطلاح پزشکی، رگ به لوله‌های توخالی گفته می‌شود که مسئول انتقال خون از قلب به اندام‌ها یا برعکس هستند. اما وقتی نام عصب به میان می‌آید باید بدانید وظیفه‌ای متفاوت دارد. عصب توپر است و مسئول انتقال پیام عصبی از مغز به اندام‌ها یا برعکس است.
علائم آسیب عصب سیاتیک
وقتی رگ سیاتیک تحت فشار قرار بگیرید، علائمی مانند ضعف عضلانی و بی‌حسی، احساس سوزش در کف پا و کمر مشاهده می‌شود که در اغلب موارد زندگی عادی را با اختلال مواجه می‌کند.
اگر دردی را در ناحیه‌ی کمر و باسن خود تجربه می‌کنید، به طور معمول می‌تواند، نشانه‌ای از آسیب به این عصب باشد. درد بارزترین و رایج‌ترین علامت این بیماری است، با این حال علائم دیگر که شامل موارد زیر می‌باشد، نیز ممکن است دیده شود:
-
درد شما با حرکت ممکن است، شدیدتر شود.
-
در پاها بی‌حسی و ضعف خواهید داشت که در موارد شدیدتر ممکن است احساس و یا حرکت در پاهای خود را از دست بدهید.
-
احساس سوزن سوزن یا گز گز دردناک در پا یا انگشتان پا نیز ممکن است، داشته باشید.
-
بی‌اختیاری یا عدم توانایی در کنترل مثانه و روده نیز یکی از علائم آسیب عصب سیاتیک است که البته بسیار نادر است و در صورت مشاهده باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
علت ابتلا به سیاتیک چیست؟ ۴ دلیل رایج بروز سیاتیک
شرایط مختلفی که ستون فقرات شما را درگیر می‌کند و به اعصابی که در امتداد پشت شما قرار دارد، آسیب وارد کند مانند افتادن از ارتفاع یا تومورهای عصب نخاعی می‌تواند سیاتیک را به دنبال داشته باشد. در ادامه تعدادی از شرایطی که می‌تواند آسیب به این عصب و تحریک آن را به همراه داشته باشد شرح داده شده است.
۱. سیاتیک به علت دیسک‌های بیرون زده
مهره‌ها یا استخوان‌های نخاع شما توسط غضروف از یکدیگر جدا می‌شوند که یک ماده‌ی ضخیم و شفاف هستند و انعطاف‌پذیری حین حرکت را برای شما تأمین می‌کنند. زمانی که این غضروف‌ها آسیب ببینند دیسک کمر بیرون زده و می‌تواند عصب سیاتیک شما را تحریک یا فشرده کرده و در نتیجه باعث درد و بی‌حسی کمر شما شود. طبق گزارش‌ها، ۱ تا ۵ درصد افراد در سراسر دنیا دچار کمر درد ناشی از لیز خوردن و بیرون زدن دیسک، می‌شوند.
۲. سیاتیک به دلیل تنگی کانال نخاعی
مشخصه اصلی این دلیل، تنگی غیرطبیعی کانال تحتانی نخاع شما است. به دلیل تنگی و باریک بودن، فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک وارد شده و موجب درد در ناحیه کمر شما می‌شود.
۳. سیاتیک و اسپوندیلولیستیز (Spondylolisthesis)
زمانی که یک مهره به سمت دیگری امتداد می‌یابد، استخوان نخاعی گسترش یافته و موجب آسیب به این عصب می‌شود. برای درمان زود سیاتیک در این مورد باید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کرده و خود را تحت درمان قرار دهید.
۴. سندرم (Piriformis) در سیاتیک
این سندرم نوعی اختلال عضلانی است که در آن عضله گلابی شکل به طور غیرارادی منقبض یا سفت می‌شود و عصب سیاتیکی شما را تحریک کرده و درد را برایتان به همراه می‌آورد. عضله گلابی شکل قسمت تحتانی ستون فقرات را به استخوان ران متصل می‌کند که با سفت شدن به عصب فشار وارد می‌کند. زمانی که به مدت زیادی می‌نشینید، زمین بخورید یا تصادف کنید سندرم Piriformis را تشدید خواهید کرد.
عوامل دیگری که به عنوان ریسک فاکتورهای ایجاد درد سیاتیک شناخته می‌شود شامل موارد زیر است.
-
بالا رفتن سن که موجب تغییرات آرتروزی و فرسودگی دیسک و در نهایت فشار عصب سیاتیک می‌شود.
-
اضافه وزن موجب ایجاد فشار روی رگ سیاتیک و ایجاد درد در آن می‌شود.
-
سبک زندگی و شغل‌هایی که افراد را مجبور می‌کند به مدت طولانی پشت میز بنشینند، اجسام سنگین بلند کنند یا به مدت طولانی رانندگی کنند.
روش‌های درمان سیاتیک
هدف از درمان سیاتیک کم کردن درد و افزایش دامنه حرکتی بیمار است. به همین دلیل شیوه‌های مختلفی برای درمان سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد زیر بهترین شیوه‌های درمانی برای سیاتیک است.
با تشخیص آسیب‌دیدگی این عصب، پزشک راه‌های درمان را برای شما در نظر خواهد گرفت و نکاتی را برای تسکین درد و درمان این بیماری به شما گوشزد خواهد کرد.
شما باید تا آنجایی که ممکن است به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. دراز کشیدن در رختخواب یا پرهیز از فعالیت‌های روزانه می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند.
۱. دارو درمانی برای درد سیاتیک
داروهایی که برای درمان درد عصب سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی هستند.
داروهای غیر استروئیدی سیاتیک
داروهای غیر استروئیدی به میزان موثری موجب کاهش تورم و التهاب می‌شوند. بهترین دارو برای گرفتگی رگ سیاتیک مسکن ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن است. با اینکه برخی از افراد از این داروها بدون نسخه پزشک استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود حتماً تحت نظر پزشک دارو مصرف کنید، زیرا ممکن است داروی آسپرین در برخی از افراد منجر به زخم و خونریزی شود.
داروهای شل کننده عضلات برای درد سیاتیک
داروهای شل کننده عضلات مانند متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین باعث می‌شوند میزان فشاری که عضلات به عصب سیاتیک وارد می‌کند کم شود و درد و ناراحتی کمتر شود.
در مواردی که داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی نمی‌تواند درد را تسکین دهد، پزشک از مسکن قوی برای درد سیاتیک استفاده می‌کند. همچنین داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و پرگابالین که انتقال درد به نخاع را کم می‌کند هم در درمان درد سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما نکته‌ی با اهمیت این است که این داروها هم باید تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا مصرف خودسرانه و کاهش انتقال درد ممکن است در آینده عوارضی مانند فلج برای بیمار ایجاد کند.
پماد برای درد سیاتیک
برای تسکین درد خود از پمادهای موضعی مانند متیل سالیسیلات، منتول، سالاسیلات ترولامین، کپسایسین و کانابیدیل (CBD) می‌توانید استفاده کنید. اما توصیه می‌کنم قبل از استفاده از هر دارویی حتماً با پزشک خود مشورت کرده و طبق دستور اقدام کنید.
طب مکمل برای درمان سیاتیک
درمان سیاتیک با ورزش
درمان درد عصب سیاتیک با جا انداختن
درمان سیاتیک با فیزیوتراپی
درمان سیاتیک با جراحی
پیشگیری از سیاتیک
مراحل زیر به پیشگیری یا بروز مجدد سیاتیک کمک می‌کند:
-
تقویت عضلات کمر و میان تنه کلید اصلی سلامتی کمر و ستون فقرات شما است. بنابراین به طور مرتب و با برنامه‌ریزی ورزش کرده و آن را تقویت کنید.
-
اگر ساعات زیادی در روز حالت نشسته دارید، اطمینان حاصل کنید که صندلی شما استاندارد بوده و به خوبی از کمر و پشت شما مراقبت می‌کند.
-
به حرکات خود دقت داشته باشید، به خصوص زمانی که اشیا سنگین برمی‌دارید، به درستی بلند شوید تا کمترین فشار به کمر و عصب‌های شما وارد شود.
درد سیاتیک چه مدت طول می‌کشد؟
سیاتیک حاد و مزمن بین یک تا دو هفته ممکن است، طول بکشد و غالباً طی چند هفته برطرف می‌شود. اما بعد از کاهش درد ممکن است احساس بی‌حسی در پاها داشته باشید که کاملاً طبیعی است. همچنین چندین مرتبه در سال نیز ممکن است دچار درد در این ناحیه شوید.
اگر سیاتیک شما مزمن شود، بدین معنی است که این درد به طور منظم وجود دارد و یک بیماری مادام‌العمری خواهد بود. در صورت مزمن شدن به درمان پاسخ خوبی نخواهد داد اما شدت درد آن کمی کاهش می‌یابد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
با اینکه علائم سیاتیک خفیف به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند اما اگر در کمر و پا دردی را احساس کردید که با گذشت چند هفته بهبود پیدا نکرد و با نشانه‌های زیر همراه بود باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
-
دردی که در اثر سانحه اتفاق می‌افتد و کمتر نمی‌شود.
-
دردی کمر و پا که همراه با دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع باشد.
-
دردی که منجر به بی‌حسی و ضعف در پاها شود و با گذشت زمان شدت آن بیشتر شود.
-
درد سیاتیک که با تب یا حالت تهوع همراه باشد.