سردرد اولیه
درد حمله ای در نیمکره سر
این نوع سردرد با حملات مکرر سردرد شدید یک طرفه، مشخص می شود. مشابه سردرد خوشه ای، درد در پشت کره چشم بوده ولی ممکن است در تمام نقاط سر احساس شود و همراه با علائم اوتونوم از قبیل اشک ریزشو احتقاق بینی می باشد. در صورتی که درد همراه با دوره های خاموشی و بهبودی باشد به آن موارد حمله ای و اپیزودیک و درصورا عدم وجود عوامل بهبودی به آن موارد مزمن اطلاق می گردد. ویژگی های ضروری این سردرد عبارت است از: یک طرفه بودن، درد بسیار شدید، حملات کوتاه مدت (2 تا 45 دقیقه)، حملات مکرر (معمولا بیش از 5 بار در روز)، علائم اوتونوم قابل توجه در سمت درد، دوره کوتاه درد (کمتر از 72 ساعت).
برخلاف سردرد خوشه ای که معمولا مردان را مبتلا می کند، نسبت زن به مرد در این گونه سردردها مساوی می باشد. ایندومتاسین باعث توقف کامل درد حمله ای نیمکره سر شده و درمان انتخابی این نوع سردرد می باشد. هرچند عوارض جانبی ایندومتاسین (مانند عوارض گوارشی) ممکن است درمان را با مشکل مواجه سازد، ولی درحال حاضر جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد.
اگر برای کنترل این سردرد احتیاج به مقادیر بالایی از ایندومتاسین بود یاد احتمال موارد ثانویه از درد حمله ای نیمکره سر را مطرح نمود. در بیمارانی که ای سردردبه صورت دوطرفه دیده می شود باید به افزایش مایع مغزی نخاعی مشکوک شد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که ایندومتاسین می تواند فشار مایع مغزی نخاعی را کاهش دهد. هنگامی که تشخیص درد حمله ای نیمکره سر مطرح شود باید برای رد رکدن ضایعه هیپوفیز ام آر آی انجام گیرد.
SUNCT/SUNA
SUNCT یک سردرد اولیه نادر است که با درد شدید یک طرفه کره چشم یا گیجگاه، به صورت خنجری یا ضربانی مشخص می شود. برای تشخیص آن وجود حداقل 20 حمله به مدت 5 تا 240 ثانیه، همراه با پرخونی ملتحمه و اشک ریزش ضروری است. در بعضی از بیماران که پرخونی ملتحمه یا اشک ریزش وجود ندارد، تشخیص SUNA پیشنهاد شده است.
تشخیص: درد SUNCT/SUNA یک طرفه بوده و رد هر نقطه از سر می تواند واقع شود. سه الگو درد وجود دارد: دردهاس خنجری واحد و کوتاه مدت، مجموعه ای از دردهای خنجری یا حملات طولانی تر از دردهای خنجری بدون بهبود کامل درد در فواصل آن. ویژگی های افتراق دهنده SNUCT عبارت است از: وجود محرک پوستی برای حملات، عدم پاسخ به ایندومتاسین.
SUNCT ثانویه: می تواند در ضایعات حفره خلفی (محل قرار گیری مخچه در پشت سر) یا هیپوفیز دیده شود. در همه بیماران مبتلا به SUNCT باید ام آر آی مغز یا نمای هیپوفیز و آزمون های عملکرد هیپوفیز انجام شود.
درمان: درمان حمله حاد در SUNCT/SUNA مفید نمی باشد زیرا حملات بسیار کوتاه بوده، ولی در بیماران بستری در بیمارستان می توان از لیدوکائین (نوعی ماده بی حسی) داخل وریدی استفاده نمود که علائم را متوقف می کند. روش های جراحی از قبیل دکمپرس عروق کوچک یا تخریب عصب تراژمینال (عصب دهنده قسمت صورت و فک)، به ندرت موثر بوده و عوارض طولانی مدت برجای می گذارند. برای موارد مقاوم، پیشگیری کوتاه مدت با لیدوکائین داخل وریدی می تواند مفید باشد.
سردرد مزمن روزانه
این طیف تشخیصی وسیع را می توان برای بیمارانی به کار بردکه بیش از 15 روز در ماه سردرد دارند. سردرد مزمن روزانه یک بیماری واحد با ماهیت مخصوص نبوده، بلکه شامل سندروم ها سردرد متنوعی از قبیل سردرد تنشی، سردرد ثانویه به صدمات، التهاب، عفونت، مصرف بیش از حد دارو و سایر علل می شود. سردرد روزانه می تواند اولیه یا ثانویه بوده که برای درمان مناسب باید علت آن را در نظر گرفت.
رویکرد به بیمار: اولین قدم در درمان بیماران مبتلا به سردرد مزمن روزانه تشخیص مشکل زمینه ای آنان می باشد. برای بیماران با سردرد اولیه تشخیص نوع سردرد، درمان را مشخص می کند. درمان های پیشگیرانه مانند داروهای ضدافسردگی سه حلقه در بیماران با سردرد مزمن روزانه مفید می باشند. داروهای ضدافسردگی سه حلقه را با مقادیر پایین و 12 ساعت قبل از زمان بیدار شدن شروع می کنند، تا خواب آلودگی کمتری ایجاد کنند. داروهای ضدتشنج در بیماران میگرنی مفید هستند.
اگر سردرد مزمن روزانه به صورت ناتوان کننده و مقاوم به دارو باشد درمان را با مشکل مواجه می سازد. گاهی اوقات، کارگذاری الکترود برای تحریک عصب اکسیپیتال (عصب دهنده بخش پس سری) با احتمال تعدیل فرآیندهای تالاموس (هسته ای عصبی در مغز که از وظایف آن تنظیم حس درد است)، در بیمارن میگرنی مفید بوده و در سردرد خوشه ای مزمن و سردرد مداوم نیمکره سر نیز امیدوار کننده بوده است.
سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو
مصرف بیش از حد مسکن ها برای سردرد، می تواند دفعات حملات را بیشتر کرده و یک سردرد مقاوم روزانه یا تقریبا روزانه را ایجاد کند. در تعدادی از بیماران بعد از قطع مسکن ها، شدت و دفعات حملات کاهش می یابد، ولی بسیاری از بیماران همچنان پس از قطع مسکن ها سردرد دارند. درمان این نوع سردرد را می تواند به صورت سرپایی یا یستری انجام داد.
در روش سرپایی میزان دارو را 10% هر 1 تا 2 هفته کاهش می دهیم. مقادیر پایین از ترکیبات داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دو بار در روز در هنگام کاستن از مقدار مسکن، در کاهش درد مفید است. مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برای بیماران با سردرد روزانه اگر یک یا دو بار در روز باشد مشکل ساز نیست، ولی مصرف با تناوب بیشتر می تواند باعث بروز مشکل شود. همین که میزان مسکن کاهش یافت باید درمان پیشگیرانه مناسبی برای بیمار شروع گردد. باید تاکید کرد که در صورت مصرف بیش از حد مسکن، درمان پیشگیرانه موثر نمی باشد. مهم ترین علت عدم پاسخ به درمان، تجویز درمان پیشکیرانه همراه با مصرف بیش از حد مسکن می باشد. باید به بیماران توضیح داد و تاکید کرد که در دوره قطع مسکن وجود درجاتی از درد اجتناب ناپذیر است. گروهی از بیماران که درمان سرپاییی در آنان شکست می خورد یا دپار سایر مشکلات پزشکی همچون دیابت هستند، ممکن است برای قطع مسکن و سم زدایی نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. به دنبال بستری در بیمارستان تمام داروها به صورت حاد در روز اول قطع شده، و درصورت نیاز مایعات وریدی و داروهای ضدتهوع تجویز می گردد.
سردرد یه دنبال صدمات
صدمات می تواند باعث ایجاد سردردی شود که برای ماه ها یا سال ها طول بکشد. شکایاتی از قبیل سرگیجه، گیجی و اختلال حافظه ممکن است همراه سردرد دیده شوند. به شور مشخص معاینه نورولوژیک (مربوط به دستگاه عصبی) و سی تی اسکن و ام آر آی طبیعی هستند. سردرد به دنبال صدمات شاید بعد از پاره شدن کاروتید (شریان خون رسان به مغز) و خون ریزی ساب آراکنوئید (در فضای زیر لایه دوم پرده پوشاننده مغز) و جراحی مغز نیز دیده شود.
درمان تا حد زیادی تجربی می باشد. داروهای ضدافسردگی سه حلقه و داروهای ضدتشنج رد درمان به کار رفته و به درجاتی موفق بوده اند. سردرد معمولا در عرض 3 تا 5 سال بهبود می یابد، ولی می تواند کاملا برای بیمار ناتوان کننده باشد.