بلاک عصب گلوسوفارنژیال Glossopharyngeal)) با روش داخل دهانی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب گلوسوفارنژیال
عصب گلوسوفارنژیال یکی از اعصابی است که مستقیما از مغز منشا می‌گیرد. این عصب بعد از خروج از مغز به سمت پایین حرکت می‌کند و مسئولیت عصب‌دهی به یک سوم خلفی زبان، لوزه‌ها و حلق را بر عهده دارد. این عصب هم حسی است و هم حرکتی.
در تصویر زیر این عصب با هایلات سبز نشان داده است:
کاربردها
روش داخل دهانی بلاک عصب گلوسوفارنژیال برای بیمارانی استفاده می‌شود که به دلایلی مانند عفونت پوست محل ورود سوزن، به هم خوردن آناتومی ناحیه به دلیل جراحی قبلی و یا وجود تومور در مسیر سوزن امکان استفاده از روش خارج دهانی وجود ندارد.
بلاک عصب گلوسوفارنژیال برای تشخیص و درمان دردهای ناحیه دهان و حلق استفاده می‌شود. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی عصب گلوسوفارنژیال مسئول انتقال پیام‌های درد بوده است. از این بلاک برای درمان اختلالات عصب گلوسوفارنژیال به خصوص نورالژی (التهاب عصب که باعث درد و حس سوزش می‌شود) عصب گلوسوفارنژیال که با درمان‌های دارویی کنترل نشده است و دردهای حاد ناشی از سرطان‌های حلق و دهان استفاده می‌شود.
بلاک عصب گلوسوفارنژیال برای ایجاد بی‌حسی برای اعمال جراحی مانند برداشتن ضایعات و جراحی‌های ترمیمی نیز کاربرد دارد. در افرادی که نیاز به انجام بلاک دائمی برای کنترل درد دارند (مانند افراد مبتلا به سرطان حلق) ابتلا یک بلاک موقتی انجام می‌شود تا بتوان تاثیر ضد دردی بلاک دائمی و همچنین میزان اختلال حرکتی بعد از بلاک دائمی (چون مقداری از رشته‌های عصب گلوسوفارنژیال حرکتی هستند) را پیش‌بینی نمود.
بلاک دائمی در افرادی انجام می‌شود که به دلیلی مانند سرطان حلق درد دائمی دارند و درد این بیماران معمولا با روش‌های دارویی کنترل نمی‌شود. بلاک دائمی با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در تمامی آن‌ها عصب تخریب می‌شود تا به صورت دائمی جلوی انتقال پیام‌های درد گرفته شود. یکی از روش‌های انجام بلاک دائمی تخریب عصب با تزریق مواد کشنده عصب است. این نوع روش بلاک دائمی تفاوت چندانی با بلاک موقتی ندارد و فقط به جای داروهای بی‌حسی موقتی از داروها تخریب کننده عصب استفاده می‌شود و روش انجام آن‌ها مشابه است.
سرطان ناحیه جانبی قسمت انتهایی زبان:
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در روش داخل دهانی، سوزن از سمت انتهای سقف دهان، از لوزه به سمت عصب گلوسوفارنژیال هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و دهان خود را باز می‌کند تا پزشک به محل ورود سوزن دسترسی داشته باشد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن مشخص می‌شود و در نهایت سوزن وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام بلاک
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت حلق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) اتفاق بی‌افتد. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک استفاده کرد. با کمک تصویربرداری همزمان آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای گردن، تزریق داخل شریانی یا وریدی و یا بلاک عصب واگ (که می‌تواند باعث اختلال موقتی در صحبت کردن و افزایش موقتی ضربان قلب بشود) به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
در افرادی که برای آن‌ها بلاک دائمی با تزریق مواد تخریب کننده عصب انجام می‌شود ممکن است دردی مبهم یا سوزشی با شدت متغییر ایجاد شود که این عارضه معمولا با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند.